Annars konar ríkisstjórn 12. júní 2006 01:27 Eftir fordæmalausa hringiðu innan Framsóknarflokksins hefur ríkisstjórnarsamstarfið verið endurreist. Það byggir á sömu stefnuyfirlýsingu og áður. Hitt er eigi að síður deginum ljósara að það er um sumt annars eðlis. Stjórnarsamstarfið hefur í rúm ellefu ár byggst á samvirkri forystu tveggja formanna hverju sinni. Að því leyti hefur verið jafnræði með flokkunum. Með brotthvarfi Halldórs Ásgrímssonar breytist þetta. Þó að Framsóknarflokkurinn hafi fjölgað ráðherrum sínum á kostnað samstarfsflokksins hefur pólitískt vægi hans í reynd minnkað; um sinn að minnsta kosti. Ný ríkisstjórn byggir ekki á sams konar tvíeyki tveggja formanna. Það gefur Geir Haarde, væntanlegum forsætisráðherra, að öllum líkindum sterkari stöðu og meira svigrúm en forverar hans höfðu. En ekki þarf allt að vera sem sýnist í því. Hætt er við að ríkisstjórnin sem heild verði veikari fyrir vikið. Framsóknarflokkurinn á ekki einasta eftir að velja nýja forystu. Hann á eftir að gera upp við sig hvort hverfa eigi til fortíðar um stefnu og markmið eða viðhalda þeirri raunverulegu frjálslyndu miðjustefnu sem fráfarandi formaður hefur innleitt. Fyrr en flokkurinn hefur svarað þeim spurningum er erfitt um vik að sjá með nokkurri vissu hvort umrót síðustu vikna kallar fram nýtt mynstur í íslenskum stjórnmálum. Stjórnarandstöðuflokkarnir hafa gefið til kynna að þá fýsi meir en til þessa að bjóða kjósendum upp á skýran samstarfskost til mótvægis við ríkisstjórnarflokkana í næstu kosningum. Slík staða væri um margt æskileg. Það er eðlilegt og lýðræðislegt sjónarmið að kjósendur sjálfir geti í kosningum valið milli tveggja ríkisstjórnarkosta. Áhrif kjósenda eru einfaldlega minni þegar val þeirra snýst einvörðungu um að setja lóð á vorgarskálar innbyrðis valdaviðskipta forystumanna flokkanna eftir kosningar. Allar aðstæður að þessu leyti geta hins vegar breyst í meiri eða minni mæli fram að kosningum. Framsóknarflokkurinn, Samfylkingin og Sjálfstæðisflokkurinn hafa sótt inn á miðjuna að undanförnu. Fari svo að Samfylkingin kjósi að færa sig til vinstri eykst rýmið á miðjunni. Fróðlegt verður að sjá hvort stjórnarflokkarnir, annar hvor eða báðir, nýti sér það. Framsóknarflokkurinn sætir nú nokkuð almennri gagnrýni fyrir að sækjast eftir meiri áhrifum og völdum í ríkisstjórn og í sveitarstjórnum en hlutfallslegt kjörfylgi hans segir til um. Þetta er áhugavert skoðunarefni. Alþýðuflokkurinn fékk til að mynda helmingaskipti við stjórnarmyndunina 1991 með talsvert minni þingstyrk en Framsóknarflokkurinn hefur í dag. Það þótti ekki bera vott um ólýðræðislega valdafíkn. Í flestum kosningum eiga andstööuflokkar Sjálfstæðisflokksins það sameiginlegt að höfða til kjósenda með fullyrðingum um að þeir séu hver um sig í bestri stöðu til þess að hefta valdaframgang hans. Í því ljósi vaknar sú spurning, að því gefnu að þeir nái ekki sjálfir saman, hvort óeðlilegt eigi að teljast að þeir nýti stöðu sína eftir kosningar til þess að takmarka völd Sjálfstæðisflokksins sem mest? Þá er á það að líta að skoðanamengi flokka geta verið í ósamræmi við kjörfylgi þeirra. Framsóknarflokkurinn hefur þannig víðara skoðanasvið og ef til vill ekki eins markvisst og Vinstri grænt. Af sjálfu leiðir að hann á auðveldara með að ná samkomulagi við aðra flokka. Þannig kostar stefnufesta stundum völd. Þetta er eðli þess lýðræðisforms sem við búum við. En kjósendur dæma síðan um trúverðugleika. Það er önnur saga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Þorsteinn Pálsson Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun
Eftir fordæmalausa hringiðu innan Framsóknarflokksins hefur ríkisstjórnarsamstarfið verið endurreist. Það byggir á sömu stefnuyfirlýsingu og áður. Hitt er eigi að síður deginum ljósara að það er um sumt annars eðlis. Stjórnarsamstarfið hefur í rúm ellefu ár byggst á samvirkri forystu tveggja formanna hverju sinni. Að því leyti hefur verið jafnræði með flokkunum. Með brotthvarfi Halldórs Ásgrímssonar breytist þetta. Þó að Framsóknarflokkurinn hafi fjölgað ráðherrum sínum á kostnað samstarfsflokksins hefur pólitískt vægi hans í reynd minnkað; um sinn að minnsta kosti. Ný ríkisstjórn byggir ekki á sams konar tvíeyki tveggja formanna. Það gefur Geir Haarde, væntanlegum forsætisráðherra, að öllum líkindum sterkari stöðu og meira svigrúm en forverar hans höfðu. En ekki þarf allt að vera sem sýnist í því. Hætt er við að ríkisstjórnin sem heild verði veikari fyrir vikið. Framsóknarflokkurinn á ekki einasta eftir að velja nýja forystu. Hann á eftir að gera upp við sig hvort hverfa eigi til fortíðar um stefnu og markmið eða viðhalda þeirri raunverulegu frjálslyndu miðjustefnu sem fráfarandi formaður hefur innleitt. Fyrr en flokkurinn hefur svarað þeim spurningum er erfitt um vik að sjá með nokkurri vissu hvort umrót síðustu vikna kallar fram nýtt mynstur í íslenskum stjórnmálum. Stjórnarandstöðuflokkarnir hafa gefið til kynna að þá fýsi meir en til þessa að bjóða kjósendum upp á skýran samstarfskost til mótvægis við ríkisstjórnarflokkana í næstu kosningum. Slík staða væri um margt æskileg. Það er eðlilegt og lýðræðislegt sjónarmið að kjósendur sjálfir geti í kosningum valið milli tveggja ríkisstjórnarkosta. Áhrif kjósenda eru einfaldlega minni þegar val þeirra snýst einvörðungu um að setja lóð á vorgarskálar innbyrðis valdaviðskipta forystumanna flokkanna eftir kosningar. Allar aðstæður að þessu leyti geta hins vegar breyst í meiri eða minni mæli fram að kosningum. Framsóknarflokkurinn, Samfylkingin og Sjálfstæðisflokkurinn hafa sótt inn á miðjuna að undanförnu. Fari svo að Samfylkingin kjósi að færa sig til vinstri eykst rýmið á miðjunni. Fróðlegt verður að sjá hvort stjórnarflokkarnir, annar hvor eða báðir, nýti sér það. Framsóknarflokkurinn sætir nú nokkuð almennri gagnrýni fyrir að sækjast eftir meiri áhrifum og völdum í ríkisstjórn og í sveitarstjórnum en hlutfallslegt kjörfylgi hans segir til um. Þetta er áhugavert skoðunarefni. Alþýðuflokkurinn fékk til að mynda helmingaskipti við stjórnarmyndunina 1991 með talsvert minni þingstyrk en Framsóknarflokkurinn hefur í dag. Það þótti ekki bera vott um ólýðræðislega valdafíkn. Í flestum kosningum eiga andstööuflokkar Sjálfstæðisflokksins það sameiginlegt að höfða til kjósenda með fullyrðingum um að þeir séu hver um sig í bestri stöðu til þess að hefta valdaframgang hans. Í því ljósi vaknar sú spurning, að því gefnu að þeir nái ekki sjálfir saman, hvort óeðlilegt eigi að teljast að þeir nýti stöðu sína eftir kosningar til þess að takmarka völd Sjálfstæðisflokksins sem mest? Þá er á það að líta að skoðanamengi flokka geta verið í ósamræmi við kjörfylgi þeirra. Framsóknarflokkurinn hefur þannig víðara skoðanasvið og ef til vill ekki eins markvisst og Vinstri grænt. Af sjálfu leiðir að hann á auðveldara með að ná samkomulagi við aðra flokka. Þannig kostar stefnufesta stundum völd. Þetta er eðli þess lýðræðisforms sem við búum við. En kjósendur dæma síðan um trúverðugleika. Það er önnur saga.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun