Lyf og orka Þorsteinn Pálsson skrifar 19. september 2007 00:01 Tveir ráðherrar, iðnaðarráðherra og heilbrigðisráðherra, hafa nú með nokkurra daga bili lagt línur hvor á sínu sviði um mikilvægar kerfisbreytingar. Um jafn ólíka hluti og lyf og orku hafa þeir leitað lausna með því að leggja á ráðin um að brjóta upp skipulag sem ekki svarar kröfum nýs tíma. Það er ekki á hverjum degi sem ráðherrar takast á við viðfangsefni sem við blasa með hugmyndafræðilegri greiningu og áræði til að takast á við skipulag sem er hvort tveggja í senn fast í viðjum vana og hagsmuna. Þetta er eigi að síður að gerast með eftirtektarverðum hætti. Margt hefur breyst til betri vegar á lyfjamarkaðnum. Á sumum sviðum hans hefur tekist að lækka verð. Það er hins vegar ekki algilt. Fákeppni sætir eðlilegri gagnrýni. Samkeppnisyfirvöld skoða ásakanir um óvönduð meðul í glímum á því sviði. Frumkvæði heilbrigðisráðherra að því að brjóta aftur tæknilegar hindranir í viðskiptum og opna heimamarkaðnum leið inn á stærri alþjóðlegan markað er lofsvert. Árangurinn verður að vísu ekki mældur fyrirfram. En aðferðafræðin er rökrétt og skynsamleg. Orkubúskapurinn er um margt miklu flóknara fyrirbæri. Þær breytingar sem gerðar voru í byrjun aldarinnar á lagaumhverfi á þessu sviði voru ófullnægjandi. Ein af ástæðunum fyrir því er sú að þáverandi iðnaðarráðherra varð vegna hagsmunaþrýstings að víkja frá upphaflegri stefnumótun í ýmsum veigamiklum atriðum. Það á til að mynda við um aðskilnað einokunar og samkeppni. Afar hröð þróun í orkubúskapnum er fyrir vikið í einhvers konar kerfislegri bóndabeygju. Nútíma kröfur um réttmæta samkeppnishætti komast ekki að í orkuiðnaðinum. Nútíma hugmyndir um notkun skattpeninga almennings í áhættufjárfestingu eru gleymdar og grafnar. Nútíma sjónarmið um möguleika á mismunandi eignarhaldi einokunarbundinnar almannaþjónustu annars vegar og samkeppnisrekstrar hins vegar rúmast ekki í ríkjandi skipulagi. Aukheldur eru ólík sjónarmið um eignarhald á auðlindum illleysanleg að óbreyttu. Sú hugmyndafræði sem iðnaðarráðherrann hefur nú kynnt opnar möguleika á að losa þennan vaxtarbrodd í efnahagsstarfsemi landsins úr skipulagslegum fjötrum. Um leið verða leiðir færar til þess að fella mál í farvegi sem líklegt er að almenn sátt geti tekist um. Mikilvægast er að ráðherrann telur rétt að skilja á milli einokunarbundinnar almannaþjónustu og samkeppni. Hitt er svo ekki síður kjarnaatriði að hann telur eðlilegt að opna möguleika á að líta á þau orkuréttindi sem eru í opinberri eigu sem sjálfstæða rekstrareiningu. Yrði þetta að veruleika gætu ríki og sveitarfélög leigt orkuréttindi sem þau eiga. Orkuframleiðslufyrirtæki á samkeppnismarkaði gætu þar af leiðandi starfað sem hlutafélög á frjálsum grundvelli. Í öllum höfuðatriðum svara þessar hugmyndir kalli og þörfum nýs tíma. Um leið taka þær tillit til þess almenna og eðlilega sjónarmiðs að ríki og sveitarfélög afsali sér ekki orkuréttindum sínum í stórum stíl. Satt best að segja eru þessar fersku hugmyndir um skipulag lyfja og orku eins og hressandi haustgustur eftir sumarlægð stjórnmálaumræðunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun
Tveir ráðherrar, iðnaðarráðherra og heilbrigðisráðherra, hafa nú með nokkurra daga bili lagt línur hvor á sínu sviði um mikilvægar kerfisbreytingar. Um jafn ólíka hluti og lyf og orku hafa þeir leitað lausna með því að leggja á ráðin um að brjóta upp skipulag sem ekki svarar kröfum nýs tíma. Það er ekki á hverjum degi sem ráðherrar takast á við viðfangsefni sem við blasa með hugmyndafræðilegri greiningu og áræði til að takast á við skipulag sem er hvort tveggja í senn fast í viðjum vana og hagsmuna. Þetta er eigi að síður að gerast með eftirtektarverðum hætti. Margt hefur breyst til betri vegar á lyfjamarkaðnum. Á sumum sviðum hans hefur tekist að lækka verð. Það er hins vegar ekki algilt. Fákeppni sætir eðlilegri gagnrýni. Samkeppnisyfirvöld skoða ásakanir um óvönduð meðul í glímum á því sviði. Frumkvæði heilbrigðisráðherra að því að brjóta aftur tæknilegar hindranir í viðskiptum og opna heimamarkaðnum leið inn á stærri alþjóðlegan markað er lofsvert. Árangurinn verður að vísu ekki mældur fyrirfram. En aðferðafræðin er rökrétt og skynsamleg. Orkubúskapurinn er um margt miklu flóknara fyrirbæri. Þær breytingar sem gerðar voru í byrjun aldarinnar á lagaumhverfi á þessu sviði voru ófullnægjandi. Ein af ástæðunum fyrir því er sú að þáverandi iðnaðarráðherra varð vegna hagsmunaþrýstings að víkja frá upphaflegri stefnumótun í ýmsum veigamiklum atriðum. Það á til að mynda við um aðskilnað einokunar og samkeppni. Afar hröð þróun í orkubúskapnum er fyrir vikið í einhvers konar kerfislegri bóndabeygju. Nútíma kröfur um réttmæta samkeppnishætti komast ekki að í orkuiðnaðinum. Nútíma hugmyndir um notkun skattpeninga almennings í áhættufjárfestingu eru gleymdar og grafnar. Nútíma sjónarmið um möguleika á mismunandi eignarhaldi einokunarbundinnar almannaþjónustu annars vegar og samkeppnisrekstrar hins vegar rúmast ekki í ríkjandi skipulagi. Aukheldur eru ólík sjónarmið um eignarhald á auðlindum illleysanleg að óbreyttu. Sú hugmyndafræði sem iðnaðarráðherrann hefur nú kynnt opnar möguleika á að losa þennan vaxtarbrodd í efnahagsstarfsemi landsins úr skipulagslegum fjötrum. Um leið verða leiðir færar til þess að fella mál í farvegi sem líklegt er að almenn sátt geti tekist um. Mikilvægast er að ráðherrann telur rétt að skilja á milli einokunarbundinnar almannaþjónustu og samkeppni. Hitt er svo ekki síður kjarnaatriði að hann telur eðlilegt að opna möguleika á að líta á þau orkuréttindi sem eru í opinberri eigu sem sjálfstæða rekstrareiningu. Yrði þetta að veruleika gætu ríki og sveitarfélög leigt orkuréttindi sem þau eiga. Orkuframleiðslufyrirtæki á samkeppnismarkaði gætu þar af leiðandi starfað sem hlutafélög á frjálsum grundvelli. Í öllum höfuðatriðum svara þessar hugmyndir kalli og þörfum nýs tíma. Um leið taka þær tillit til þess almenna og eðlilega sjónarmiðs að ríki og sveitarfélög afsali sér ekki orkuréttindum sínum í stórum stíl. Satt best að segja eru þessar fersku hugmyndir um skipulag lyfja og orku eins og hressandi haustgustur eftir sumarlægð stjórnmálaumræðunnar.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun