Brandarakallar morgundagsins Fanney Birna Jónsdóttir skrifar 3. nóvember 2015 06:00 Fyrir Alþingi liggur enn eitt frumvarpið um að afnema einkarétt ríkisins á áfengisverslun. Þar er lagt til að sala sterks áfengis, léttvíns og bjórs verði gerði heimil í verslunum, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum er snúa til dæmis að frágangi vörunnar, aldri afgreiðslufólks og viðskiptavina og öðru. Frumvörp af þessu tagi hafa verið lögð fram reglulega undanfarin ár. Ekkert þeirra hefur hlotið brautargengi og þrátt fyrir að svo virðist sem meirihluti þingmanna sé hlynntur málinu er ekkert sem bendir til að það verði sett í þann forgang að afgreiðslu þess verði lokið. Landlæknir birti í gær Talnabrunn sinn þar sem skoðuð var breyting á áfengisneyslu Íslendinga á árunum 2007 til 2012. Þar kemur fram að litlar breytingar hafa orðið á áfengisneyslu landans á þessum tíma. Þó megi sjá örlitla niðursveiflu árið 2009 sem embættið ætlar að séu áhrif efnahagshrunsins. Málflutningur þeirra sem mest setja sig upp á móti frjálsri verslun með áfengi eru áhyggjur af aukinni neyslu. Mýtan að aðgengi auki áganginn og þar með vandræðin sem flestir þekkja af eigin raun eða frá einhverjum í þeirra nánasta umhverfi. Því öl getur vissulega verið böl. Hins vegar er þessi staðhæfing ósönnuð og margir sem setja mikinn fyrirvara við þá staðhæfingu. Raunar er það svo að neyslunni virðist samkvæmt þessum athugunum landlæknis fremur stýrt af buddunni en aðgengi. Umræðan um áfengisfrumvarpið í dag minnir um margt á þingveturinn 1987 til 1988 þegar tekist var á um lögleiðingu bjórsins. Rökin um að tilslakanir muni leiða til aukinnar heildarneyslu, aukið aðgengi ungmenna og almennt heilsutjón samfélagsins voru þá margtuggnar ofan í landann. Að sama skapi ætti ekki að koma neinum á óvart að andstæðingar aukins frjálsræðis voru nokkurn veginn hinir sömu. Í því samhengi verður að hafa í huga að eftir að bjórinn var leyfður þögnuðu þessar úrtöluraddir fljótt og reyndar er það svo að andstaða við bjórinn hefur í seinni tíð verið notuð ákveðnum stjórnmálamönnum til háðungar. Forræðishyggja er nefnilega alltaf auðveldari ef þjóðin þekkir ekki á eigin skinni þau réttindi eða þægindi sem stjórnmálamenn hafa ákveðið – af sinni miklu visku – að halda frá þeim. En eftir að bjórinn var leyfður 1. mars 1989 og dómsdagsspár andstæðinga bjórsins gengu ekki eftir sáu hins vegar flestir hversu fáránlegt bannið hafði raunverulega verið og nú dettur ekki nokkrum heilvita manni í hug að stinga upp á því að bjór verði aftur bannaður hér á landi. Það sama mun verða uppi á teningnum varðandi áfengisfrumvarpið. Þegar það fer í gegn – sama hvenær það verður – og þjóðin mun kynnast þeim sjálfsögðu þægindum að þurfa ekki að kaupa áfengi úr ríkisreknum smásöluverslunum, munum við hugsa til baka og ekki skilja hvernig við gátum leyft stjórnmálamönnunum okkar slíka forræðishyggju. Og gott ef þetta verður ekki – á sama hátt og með bjórinn – notað andstæðingum þess til ævarandi háðungar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fanney Birna Jónsdóttir Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun
Fyrir Alþingi liggur enn eitt frumvarpið um að afnema einkarétt ríkisins á áfengisverslun. Þar er lagt til að sala sterks áfengis, léttvíns og bjórs verði gerði heimil í verslunum, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum er snúa til dæmis að frágangi vörunnar, aldri afgreiðslufólks og viðskiptavina og öðru. Frumvörp af þessu tagi hafa verið lögð fram reglulega undanfarin ár. Ekkert þeirra hefur hlotið brautargengi og þrátt fyrir að svo virðist sem meirihluti þingmanna sé hlynntur málinu er ekkert sem bendir til að það verði sett í þann forgang að afgreiðslu þess verði lokið. Landlæknir birti í gær Talnabrunn sinn þar sem skoðuð var breyting á áfengisneyslu Íslendinga á árunum 2007 til 2012. Þar kemur fram að litlar breytingar hafa orðið á áfengisneyslu landans á þessum tíma. Þó megi sjá örlitla niðursveiflu árið 2009 sem embættið ætlar að séu áhrif efnahagshrunsins. Málflutningur þeirra sem mest setja sig upp á móti frjálsri verslun með áfengi eru áhyggjur af aukinni neyslu. Mýtan að aðgengi auki áganginn og þar með vandræðin sem flestir þekkja af eigin raun eða frá einhverjum í þeirra nánasta umhverfi. Því öl getur vissulega verið böl. Hins vegar er þessi staðhæfing ósönnuð og margir sem setja mikinn fyrirvara við þá staðhæfingu. Raunar er það svo að neyslunni virðist samkvæmt þessum athugunum landlæknis fremur stýrt af buddunni en aðgengi. Umræðan um áfengisfrumvarpið í dag minnir um margt á þingveturinn 1987 til 1988 þegar tekist var á um lögleiðingu bjórsins. Rökin um að tilslakanir muni leiða til aukinnar heildarneyslu, aukið aðgengi ungmenna og almennt heilsutjón samfélagsins voru þá margtuggnar ofan í landann. Að sama skapi ætti ekki að koma neinum á óvart að andstæðingar aukins frjálsræðis voru nokkurn veginn hinir sömu. Í því samhengi verður að hafa í huga að eftir að bjórinn var leyfður þögnuðu þessar úrtöluraddir fljótt og reyndar er það svo að andstaða við bjórinn hefur í seinni tíð verið notuð ákveðnum stjórnmálamönnum til háðungar. Forræðishyggja er nefnilega alltaf auðveldari ef þjóðin þekkir ekki á eigin skinni þau réttindi eða þægindi sem stjórnmálamenn hafa ákveðið – af sinni miklu visku – að halda frá þeim. En eftir að bjórinn var leyfður 1. mars 1989 og dómsdagsspár andstæðinga bjórsins gengu ekki eftir sáu hins vegar flestir hversu fáránlegt bannið hafði raunverulega verið og nú dettur ekki nokkrum heilvita manni í hug að stinga upp á því að bjór verði aftur bannaður hér á landi. Það sama mun verða uppi á teningnum varðandi áfengisfrumvarpið. Þegar það fer í gegn – sama hvenær það verður – og þjóðin mun kynnast þeim sjálfsögðu þægindum að þurfa ekki að kaupa áfengi úr ríkisreknum smásöluverslunum, munum við hugsa til baka og ekki skilja hvernig við gátum leyft stjórnmálamönnunum okkar slíka forræðishyggju. Og gott ef þetta verður ekki – á sama hátt og með bjórinn – notað andstæðingum þess til ævarandi háðungar.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun