Staðið í vegi fyrir réttarbótum Fanney Birna Jónsdóttir skrifar 8. apríl 2015 09:00 Eftir að ríkisstjórnin var mynduð ákvað þáverandi innanríkisráðherra að skipa nefnd til að semja reglur um upptöku millidómstigs. Nefnd þessi skilaði af sér niðurstöðum í síðasta mánuði og gerði þar tillögu um að nýr millidómstóll yrði stofnaður og þar myndu starfa 15 dómarar. Dómurum við Hæstarétt yrði fækkað um þrjá. Meðal ástæðna þess að svo mikilvægt er að koma á fót millidómstigi er að eins og staðan er í dag uppfyllir íslenskt réttarkerfi ekki kröfur Mannréttindasáttmála Evrópu um réttláta málsmeðferð. Nú fara aðeins fram vitnaleiðslur fyrir héraðsdómi. Dómarar Hæstaréttar hlýða þannig ekki á vitnisburð heldur láta sér nægja endurrit af framburði vitna fyrir héraðsdómi og geta því ekki – eðli málsins samkvæmt – endurmetið niðurstöðu héraðsdóms um sönnunargildi vitnisburðarins. Þetta brýtur gegn rétti manna til að fá úrlausn dómstóla á fyrsta dómstigi tekna til endurskoðunar fyrir æðri dómi. Að auki veldur það áhyggjum að Hæstiréttur sé deildaskiptur. Það þýðir í grunninn að í ákveðnum málum geta mismunandi dómarar dæmt í sambærilegum málum og komist hver að sinni niðurstöðunni. Með því móti getur niðurstaða í tveimur eins dómsmálum orðið ólík eftir því hvaða dómarar skipa dóminn. Til þess að Hæstiréttur geti almennilega sinnt starfi sínu sem fordæmisgefandi dómstóll er nauðsynlegt að slíkt gerist ekki. Nú um helgina greindi fréttastofa Stöðvar 2 frá því að réttarfarsnefnd, sem er innanríkisráðherra til ráðgjafar og veitir umsögn um frumvörp, litist illa á tillögurnar. Fyrst og fremst telur nefndin að hætt sé við að kostnaður við stofnun millidómstigs muni vaxa fjárveitingarvaldinu í augum. Hún vill því að kannaðir verði aðrir og ódýrari kostir. Því miður er það oft svo að þeir sem starfa innan ákveðins kerfis og hafa náð langt innan þess eru tregir til uppstokkunar. Í því samhengi verður að nefna að af fimm nefndarmönnum réttarfarsnefndar eru tveir núverandi dómarar við Hæstarétt, einn fyrrverandi hæstaréttardómari, auk þess sem starfsmaður nefndarinnar er einnig hæstaréttardómari. Með öðrum orðum þá voru þeir að gefa ráðherra álit á málefni þar sem þeir og starfsfélagar þeirra eiga mikilla hagsmuna að gæta. Engin ástæða er til að efast um heilindi þessa fólks og hárrétt að benda á að breytingarnar muni verða kostnaðarsamar. Hins vegar er á sama tíma ástæða til að staldra við og velta því upp hvort þessi staða viðkomandi nefndarmeðlima sé til þess fallin að hafa áhrif á niðurstöðu þeirra. Tillögum um millidómstig ber að fagna en með þeim er stigið mikilvægt skref til að auka réttaröryggi borgaranna og tryggja réttláta málsmeðferð fyrir dómi. Það hlýtur hins vegar að teljast áhyggjuefni að nefnd, að meirihluta skipuð núverandi og fyrrverandi hæstaréttardómurum, skuli setja sig á móti jafn mikilvægum réttarbótum og raun ber vitni. Hæstiréttur á að vera öryggisventill fyrir borgarana, standa vörð um grundvallarréttindi okkar og verja gegn yfirgangi stjórnvalda og annarra. Í því felst ekki að standa í vegi fyrir réttarbótum á sviði mannréttinda. Í þessu máli féllu umræddir hæstaréttardómarar á prófinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fanney Birna Jónsdóttir Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun
Eftir að ríkisstjórnin var mynduð ákvað þáverandi innanríkisráðherra að skipa nefnd til að semja reglur um upptöku millidómstigs. Nefnd þessi skilaði af sér niðurstöðum í síðasta mánuði og gerði þar tillögu um að nýr millidómstóll yrði stofnaður og þar myndu starfa 15 dómarar. Dómurum við Hæstarétt yrði fækkað um þrjá. Meðal ástæðna þess að svo mikilvægt er að koma á fót millidómstigi er að eins og staðan er í dag uppfyllir íslenskt réttarkerfi ekki kröfur Mannréttindasáttmála Evrópu um réttláta málsmeðferð. Nú fara aðeins fram vitnaleiðslur fyrir héraðsdómi. Dómarar Hæstaréttar hlýða þannig ekki á vitnisburð heldur láta sér nægja endurrit af framburði vitna fyrir héraðsdómi og geta því ekki – eðli málsins samkvæmt – endurmetið niðurstöðu héraðsdóms um sönnunargildi vitnisburðarins. Þetta brýtur gegn rétti manna til að fá úrlausn dómstóla á fyrsta dómstigi tekna til endurskoðunar fyrir æðri dómi. Að auki veldur það áhyggjum að Hæstiréttur sé deildaskiptur. Það þýðir í grunninn að í ákveðnum málum geta mismunandi dómarar dæmt í sambærilegum málum og komist hver að sinni niðurstöðunni. Með því móti getur niðurstaða í tveimur eins dómsmálum orðið ólík eftir því hvaða dómarar skipa dóminn. Til þess að Hæstiréttur geti almennilega sinnt starfi sínu sem fordæmisgefandi dómstóll er nauðsynlegt að slíkt gerist ekki. Nú um helgina greindi fréttastofa Stöðvar 2 frá því að réttarfarsnefnd, sem er innanríkisráðherra til ráðgjafar og veitir umsögn um frumvörp, litist illa á tillögurnar. Fyrst og fremst telur nefndin að hætt sé við að kostnaður við stofnun millidómstigs muni vaxa fjárveitingarvaldinu í augum. Hún vill því að kannaðir verði aðrir og ódýrari kostir. Því miður er það oft svo að þeir sem starfa innan ákveðins kerfis og hafa náð langt innan þess eru tregir til uppstokkunar. Í því samhengi verður að nefna að af fimm nefndarmönnum réttarfarsnefndar eru tveir núverandi dómarar við Hæstarétt, einn fyrrverandi hæstaréttardómari, auk þess sem starfsmaður nefndarinnar er einnig hæstaréttardómari. Með öðrum orðum þá voru þeir að gefa ráðherra álit á málefni þar sem þeir og starfsfélagar þeirra eiga mikilla hagsmuna að gæta. Engin ástæða er til að efast um heilindi þessa fólks og hárrétt að benda á að breytingarnar muni verða kostnaðarsamar. Hins vegar er á sama tíma ástæða til að staldra við og velta því upp hvort þessi staða viðkomandi nefndarmeðlima sé til þess fallin að hafa áhrif á niðurstöðu þeirra. Tillögum um millidómstig ber að fagna en með þeim er stigið mikilvægt skref til að auka réttaröryggi borgaranna og tryggja réttláta málsmeðferð fyrir dómi. Það hlýtur hins vegar að teljast áhyggjuefni að nefnd, að meirihluta skipuð núverandi og fyrrverandi hæstaréttardómurum, skuli setja sig á móti jafn mikilvægum réttarbótum og raun ber vitni. Hæstiréttur á að vera öryggisventill fyrir borgarana, standa vörð um grundvallarréttindi okkar og verja gegn yfirgangi stjórnvalda og annarra. Í því felst ekki að standa í vegi fyrir réttarbótum á sviði mannréttinda. Í þessu máli féllu umræddir hæstaréttardómarar á prófinu.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun