Rétti tíminn Hörður Ægisson skrifar 13. október 2017 06:00 Það er nánast sama hvert er litið. Fjárfesting í helstu innviðum landsins, hvort sem um er að ræða í vegagerð, orkuflutningum, fasteignum í eigu ríkisins, höfnum eða flugvöllum, hefur núna um árabil verið langtum minni en nauðsynlegt getur talist. Þannig er fjárfesting hins opinbera í samfélagsinnviðum í dag um helmingi minni sem hlutfall af landsframleiðslu en hún hefur verið sögulega séð. Þetta er ekki hvað síst áhyggjuefni fyrir þær sakir að öflugir innviðir haldast í hendur við samkeppnishæfni hverrar þjóðar. Ísland er þar engin undantekning. Skýrsla sem Samtök iðnaðarins kynntu í síðustu viku sýnir glöggt mikilvægi þess að stjórnvöld marki sér heildstæða stefnu til lengri tíma um innviðauppbyggingu. Í skýrslunni kemur meðal annars fram að uppsöfnuð viðhaldsþörf innviða er um 372 milljarðar króna, eða sem nemur rúmlega 15 prósentum af áætlaðri landsframleiðslu Íslands á þessu ári. Þar munar mest um 110 til 130 milljarða uppsafnaða fjárfestingarþörf í vegakerfinu. Á sama tíma og umferð hefur aukist stórlega á síðustu árum, einkum og sér lagi vegna fjölgunar ferðamanna, þá hefur fjárfesting í vegasamgöngum ekki verið minni frá því undir lok síðustu aldar. Þetta er verulegt áhyggjuefni. Hvað er til ráða? Öllum má vera ljóst að ríkissjóður, sem er rekinn með aðeins rúmlega eins prósents afgangi á toppi hagsveiflunnar, hefur ekki bolmagn til að sinna allri fjárfestingarþörf í innviðum. Aðkoma lífeyrissjóða og annarra fagfjárfesta, innlendra sem og erlendra, er þess vegna í senn nauðsynleg og æskileg. Ólíkt því sem þekkist í nágrannaríkjum okkar eru nánast allir innviðir landsins í eigu ríkisins eða sveitarfélaga. Þetta þarf að breytast. Pólitískar kreddur sumra stjórnmálaflokka þurfa í þessum efnum að víkja fyrir bláköldum staðreyndum. Bjarni Benediktsson forsætisráðherra benti réttilega á það í vikunni að ein leið fyrir stjórnvöld væri að losa um hið mikla eigið fé í bönkunum og greiða út til ríkissjóðs, sem eiganda að stórum hluta bankakerfisins, og nýta að hluta til fjárfestingar og innviðauppbyggingar. Með þessu móti væri hægt að minnka efnahagsreikning bankanna um að lágmarki tugi milljarða og um leið gera ríkinu auðveldara um vik í framhaldinu að selja eignarhluti sína á hinum örsmáa íslenska markaði. Ekki er ástæða til að hafa áhyggjur af eiginfjárstöðu viðskiptabankanna þrátt fyrir slíkar ráðstafanir. Þeir yrðu eftir sem áður einir best fjármögnuðu bankar í Evrópu með yfir tuttugu prósenta eiginfjárhlutfall. Fæstir stjórnmálamenn gera sér grein fyrir þeim fórnarkostnaði sem fylgir því fyrir ríkið að vera með nærri 500 milljarða bundna sem eigið fé í bönkunum. Arðsemi af reglulegum rekstri þeirra var rétt yfir sex prósent í fyrra sem er litlu meiri ávöxtun en fjárfesting í áhættulausum ríkisskuldabréfum. Skattgreiðendur eiga kröfu um að þessum fjármunum verði ráðstafað með skynsamlegri hætti, meðal annars í því skyni að efla innviði landsins og þannig skapa grunn að hagvexti framtíðarinnar. Skýr merki eru um að farið sé að hægja á vexti hagkerfisins og því eru að skapast efnahagslegar aðstæður – fyrir ríkið og einkaaðila – til að ráðast í umfangsmiklar fjárfestingar í innviðum á komandi árum. Tækifærið er núna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Ægisson Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun
Það er nánast sama hvert er litið. Fjárfesting í helstu innviðum landsins, hvort sem um er að ræða í vegagerð, orkuflutningum, fasteignum í eigu ríkisins, höfnum eða flugvöllum, hefur núna um árabil verið langtum minni en nauðsynlegt getur talist. Þannig er fjárfesting hins opinbera í samfélagsinnviðum í dag um helmingi minni sem hlutfall af landsframleiðslu en hún hefur verið sögulega séð. Þetta er ekki hvað síst áhyggjuefni fyrir þær sakir að öflugir innviðir haldast í hendur við samkeppnishæfni hverrar þjóðar. Ísland er þar engin undantekning. Skýrsla sem Samtök iðnaðarins kynntu í síðustu viku sýnir glöggt mikilvægi þess að stjórnvöld marki sér heildstæða stefnu til lengri tíma um innviðauppbyggingu. Í skýrslunni kemur meðal annars fram að uppsöfnuð viðhaldsþörf innviða er um 372 milljarðar króna, eða sem nemur rúmlega 15 prósentum af áætlaðri landsframleiðslu Íslands á þessu ári. Þar munar mest um 110 til 130 milljarða uppsafnaða fjárfestingarþörf í vegakerfinu. Á sama tíma og umferð hefur aukist stórlega á síðustu árum, einkum og sér lagi vegna fjölgunar ferðamanna, þá hefur fjárfesting í vegasamgöngum ekki verið minni frá því undir lok síðustu aldar. Þetta er verulegt áhyggjuefni. Hvað er til ráða? Öllum má vera ljóst að ríkissjóður, sem er rekinn með aðeins rúmlega eins prósents afgangi á toppi hagsveiflunnar, hefur ekki bolmagn til að sinna allri fjárfestingarþörf í innviðum. Aðkoma lífeyrissjóða og annarra fagfjárfesta, innlendra sem og erlendra, er þess vegna í senn nauðsynleg og æskileg. Ólíkt því sem þekkist í nágrannaríkjum okkar eru nánast allir innviðir landsins í eigu ríkisins eða sveitarfélaga. Þetta þarf að breytast. Pólitískar kreddur sumra stjórnmálaflokka þurfa í þessum efnum að víkja fyrir bláköldum staðreyndum. Bjarni Benediktsson forsætisráðherra benti réttilega á það í vikunni að ein leið fyrir stjórnvöld væri að losa um hið mikla eigið fé í bönkunum og greiða út til ríkissjóðs, sem eiganda að stórum hluta bankakerfisins, og nýta að hluta til fjárfestingar og innviðauppbyggingar. Með þessu móti væri hægt að minnka efnahagsreikning bankanna um að lágmarki tugi milljarða og um leið gera ríkinu auðveldara um vik í framhaldinu að selja eignarhluti sína á hinum örsmáa íslenska markaði. Ekki er ástæða til að hafa áhyggjur af eiginfjárstöðu viðskiptabankanna þrátt fyrir slíkar ráðstafanir. Þeir yrðu eftir sem áður einir best fjármögnuðu bankar í Evrópu með yfir tuttugu prósenta eiginfjárhlutfall. Fæstir stjórnmálamenn gera sér grein fyrir þeim fórnarkostnaði sem fylgir því fyrir ríkið að vera með nærri 500 milljarða bundna sem eigið fé í bönkunum. Arðsemi af reglulegum rekstri þeirra var rétt yfir sex prósent í fyrra sem er litlu meiri ávöxtun en fjárfesting í áhættulausum ríkisskuldabréfum. Skattgreiðendur eiga kröfu um að þessum fjármunum verði ráðstafað með skynsamlegri hætti, meðal annars í því skyni að efla innviði landsins og þannig skapa grunn að hagvexti framtíðarinnar. Skýr merki eru um að farið sé að hægja á vexti hagkerfisins og því eru að skapast efnahagslegar aðstæður – fyrir ríkið og einkaaðila – til að ráðast í umfangsmiklar fjárfestingar í innviðum á komandi árum. Tækifærið er núna.
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun