Kynferðisleg áreitni hefur áhrif á virði fyrirtækja Ari Brynjólfsson skrifar 23. nóvember 2019 12:30 Úlf Viðar Níelsson, dósent í fjármálum við HÍ og CBS rannsakaði viðskiptahliðina á #MeToo ásamt Mads Borelli-Kjær og Laurids Moehl Schack. MeToo-byltingin fór eins og eldur í sinu um allan heim haustið 2017. Fram stigu konur úr öllum starfsstéttum og sögðu frá kynferðislegri áreitni, ofbeldi og ótrúlegum hindrunum sem hafa orðið á vegi þeirra í starfsumhverfi þeirra. Mörg mál komu upp og allir voru sammála um að láta slíkt aldrei gerast aftur. Mikið hefur verið fjallað um einstaklinga, einstök atvik, sameiginlega reynslu og stefnur sem koma eiga í veg fyrir að sögurnar sem komu fram endurtaki sig. Ekki hefur þó verið fjallað um viðbrögð hins frjálsa markaðar. Það fyrsta sem kemur upp í hugann er að kapítalisma sé alveg sama um hvað komi fyrir einstaklinga. Ný rannsókn við Viðskiptaháskólann í Kaupmannahöfn, CBS, og Háskóla Íslands sýnir hvernig eitt tilvik getur haft mikil áhrif á fyrirtæki, sem undirstrikar að það er hluthöfum fyrir bestu að stjórnendur geri allt til að koma í veg fyrir kynferðislega áreitni og ofbeldi á vinnustaðnum. Úlf Viðar Níelsson, dósent í fjármálum við HÍ og CBS, rannsakaði viðskiptahliðina á #MeToo ásamt Mads Borelli-Kjær og Laurids Moehl Schack. „Það er búið að skoða félagsfræðilega og sálfræðilega þáttinn ofan í kjölinn. Við vissum að fjárfestar væru margir hverjir að spyrja um stefnu fyrirtækja hvað varðar kynferðislega áreitni. Það þýðir að svona mál geta verið fyrirtækjunum dýr og þá vaknaði þessi hugmynd að skoða hversu mikið mál af þessu tagi geta kostað fyrirtæki,“ útskýrir Úlf.„Við erum að sýna að kynferðisleg áreitni hefur áhrif á virði fyrirtækja. Fyrirtækin eru þó alls engin fórnarlömb. Það þýðir í mörgum tilvikum að þau hafa ekki staðið sig nógu vel í koma í veg fyrir það.“ Úlf segir markaðinn hafa tekið við mörgum bylgjum af siðferðiskröfum síðustu ár. Nefnir hann sérstaka kröfu um umhverfisvernd, sem snúist ekki einungis um að bjarga umhverfinu heldur sé það einnig orðið merki um góða viðskiptahætti. „Fjárfestingarsjóðir eru einnig margir hverjir með þá stefnu að fjárfesta ekki í siðferðislega vafasamri starfsemi, tóbaks-, áfengis- og vopnaframleiðslu. Nú er skýr stefna gegn kynferðislegri áreitni að verða eitt af þessum viðmiðum.“ Skoðuð voru áhrif frétta af kynferðislegri áreitni á verðmæti fyrirtækja á hlutabréfamarkaði í enskumælandi löndum, bæði fyrir og eftir að #MeToo-hreyfingin kom fram. Með því að leita að slíkum fréttum voru þeir komnir með um 200 fyrirtæki, flest í Bandaríkjunum, þar sem slík mál höfðu komið upp á yfirborðið. „Heildarniðurstaðan er sú að virði fyrirtækja lækkar um eitt og hálft prósent strax þegar fyrsta frétt eða tilkynning kemur út um að eitthvað hafi átt sér stað,“ segir Úlf. Einnig var skoðað hlutabréfaverð lengra fram í tímann eftir að mál kom upp á yfirborðið. Notað var þar til gert hagfræðilíkan sem tekur mið af öðrum sveiflum á markaði. „Fyrstu tvo dagana erum við að tala um tap upp á 450 milljónir Bandaríkjadala á hvert fyrirtæki.“ Gerir það meira en 55 milljarða króna í tap. „Til að setja þetta í samhengi hafa verið gerðar rannsóknir á stórum skandölum á virði fyrirtækja. Það má segja að það sé dauðasynd í fjármálaheiminum þegar fyrirtæki fegra rekstrarniðurstöður sínar. Þetta er á pari við það. Áhrifin af því að upp kemst um kynferðislega áreitni eru þau sömu og ef það kemst upp að fyrirtæki hafi verið að fegra bókhaldið,“ segir Úlf. Hann segir þennan samanburð áhugaverðan í ljósi þess að þegar fyrirtæki eru að fegra bókhaldið hefur það óumdeild áhrif á virði fyrirtækisins. Þegar upp kemst um kynferðislega áreitni og ofbeldi þá hafi það ekki augljósleg áhrif. „Ef við segjum að forstjóri fyrirtækis verði uppvís að því að hafa áreitt samstarfskonu kynferðislega þá hefur það ekkert að gera með vörur fyrirtækisins eða grunnstoðir viðskiptakerfisins. Þess vegna er það áhugavert að sjá hversu áhrifin eru í raun mikil.“ Athygli vekur að það skiptir engu máli í hvaða geira fyrirtækið starfar. „Það sem skiptir meira máli er eðli atburðarins,“ segir Úlf. Tvær breytur hafa þar mest að segja. „Það er hvort forstjóri fyrirtækisins sé gerandi, í þeim tilfellum lækkar markaðsvirðið um fimm prósent aukalega. Þá erum við að tala um mjög slæm áhrif á fyrirtækið.“ Hin breytan er fjölmiðlaathygli, ef fyrirtækið er mun meira en venjulega í fjölmiðlum eftir atburðinn.„Ef fjölmiðlaumfjöllunin er mikil þá lækkar markaðsvirðið líka um fimm prósent aukalega. Stundum hanga þessir hlutir saman og þá hafa þeir gríðarleg áhrif á fyrirtækið.“ Þá skiptir einnig máli hvort þolendur eru f leiri en einn. „Þá gerir það eitt og hálft prósent til viðbótar,“ segir Úlf. Það sem vegur á móti er ef það kemur fram í fyrstu frétt eða tilkynningu að málið sé í lagalegum farvegi. Sama á við ef fyrirtækið er dótturfélag. Þá skiptir einnig máli hvort fyrirtækið sé á undan fjölmiðlum að greina frá málinu. „Ef fyrirtækið gerir hreint fyrir sínum dyrum strax í upphafi þá eru áhrifin mun mildari.“ #MeToo-byltingin hafði áhrif. „Eftir #MeToo-byltinguna féll hlutabréfaverð meira, en inn í það spilar líka að í þeim tilfellum var fjölmiðlaumfjöllun meiri og fleiri en einn þolandi steig fram. Við settum þess vegna upp líkan til að stýra frá öllum slíkum breytum, þá voru áhrifin þau sömu fyrir og eftir #MeToo,“ segir Úlf. „En þetta hafði jafnframt töluverð áhrif á fjölda mála. Tilfellin fjórfölduðust eftir #MeToo sem þýðir að fleiri mál komu upp á yfirborðið og þeim mun meira var aðkallandi fyrir fyrirtæki að grípa í taumana.“ Úlf segir boðskapinn til stjórnenda einfaldan. „Svona mál hafa áhrif á fyrirtækið, það kostar mun minna að gera allt til að koma í veg fyrir kynferðislega áreitni og ofbeldi á vinnustað en að láta slíkt mál koma upp. Svo ef starfsmaður fyrirtækisins er sakaður um slíkt þá þarf að taka á slíkum málum af festu, koma þeim í lagalegan farveg og gera strax hreint fyrir sínum dyrum.“ Þó svo að dæmin séu fengin erlendis segir Úlf að það megi heimfæra þau á Ísland. „Nær öll tilvik sem við skoðuðum gerast í vestrænum ríkjum og það er engin ástæða til að ætla að viðbrögðin yrðu öðruvísi hér en annars staðar.“ Birtist í Fréttablaðinu Kynferðisofbeldi Vinnumarkaður Mest lesið „Það eru alltaf einhverjar árásir í þessari blokk“ Innlent Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér Innlent Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Innlent Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Innlent Sérsveit handtók vopnaðan mann Innlent Kviknaði í bíl á miðjum vegi Innlent Kveður Glerártorg eftir sautján ár Innlent Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Erlent Framtíð vararíkissaksóknara ræðst á allra næstu dögum Innlent Úr Kvennaskólanum í píparann Innlent Fleiri fréttir Tveir fluttir á slysadeild eftir bílveltu á Reykjanesbraut Fluttur á slysadeild eftir flogakast við akstur Sorgarsaga móður, forljótir varðturnar og Reynir Pétur í essinu sínu „Það eru alltaf einhverjar árásir í þessari blokk“ Stefnt að nýjum og glæsilegum miðbæ í Grundarfirði Kviknaði í bíl á miðjum vegi Framtíð vararíkissaksóknara ræðst á allra næstu dögum Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Dómsmálaráðherra tjáir sig um ummæli Úlfars Úr Kvennaskólanum í píparann Afsögn Úlfars og afstaða Íslands til ástandsins á Gasa Sérsveit handtók vopnaðan mann Tóku á móti tveimur börnum á innan við klukkustund Steinn reistur við með eins konar blöðrum Elsti hestur landsins er 36 vetra með tennur og hófa í fínu standi Vannærð börn svelti eða verði læknanlegum sjúkdómum að bráð „Þú hakkar ekki á tóman maga“ Kveður Glerártorg eftir sautján ár Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér „Hafa ekki lyft litla fingri í máli Oscars“ Dúxinn fjarri góðu gamni Brottvísun Oscars, skortur á kvenhökkurum og hundgamall hestur Vísar ásökunum um smölun aftur til sendanda Skjálftinn reyndist 5,1 og fannst frá Skaganum að Hellu Gunnar Smári kosinn úr stjórn: Úrsagnir og uppnám á aðalfundi Sósíalistaflokksins Skiptar skoðanir á „forljótum“ varðturnum gegn vasaþjófnaði Stór skjálfti fannst vel á suður- og vesturlandi Dráttarvéladagur er á Blikastöðum í dag Beiðni Oscars hafnað: „Það bíður hans engin birta, það er enginn þarna“ Sjá meira
MeToo-byltingin fór eins og eldur í sinu um allan heim haustið 2017. Fram stigu konur úr öllum starfsstéttum og sögðu frá kynferðislegri áreitni, ofbeldi og ótrúlegum hindrunum sem hafa orðið á vegi þeirra í starfsumhverfi þeirra. Mörg mál komu upp og allir voru sammála um að láta slíkt aldrei gerast aftur. Mikið hefur verið fjallað um einstaklinga, einstök atvik, sameiginlega reynslu og stefnur sem koma eiga í veg fyrir að sögurnar sem komu fram endurtaki sig. Ekki hefur þó verið fjallað um viðbrögð hins frjálsa markaðar. Það fyrsta sem kemur upp í hugann er að kapítalisma sé alveg sama um hvað komi fyrir einstaklinga. Ný rannsókn við Viðskiptaháskólann í Kaupmannahöfn, CBS, og Háskóla Íslands sýnir hvernig eitt tilvik getur haft mikil áhrif á fyrirtæki, sem undirstrikar að það er hluthöfum fyrir bestu að stjórnendur geri allt til að koma í veg fyrir kynferðislega áreitni og ofbeldi á vinnustaðnum. Úlf Viðar Níelsson, dósent í fjármálum við HÍ og CBS, rannsakaði viðskiptahliðina á #MeToo ásamt Mads Borelli-Kjær og Laurids Moehl Schack. „Það er búið að skoða félagsfræðilega og sálfræðilega þáttinn ofan í kjölinn. Við vissum að fjárfestar væru margir hverjir að spyrja um stefnu fyrirtækja hvað varðar kynferðislega áreitni. Það þýðir að svona mál geta verið fyrirtækjunum dýr og þá vaknaði þessi hugmynd að skoða hversu mikið mál af þessu tagi geta kostað fyrirtæki,“ útskýrir Úlf.„Við erum að sýna að kynferðisleg áreitni hefur áhrif á virði fyrirtækja. Fyrirtækin eru þó alls engin fórnarlömb. Það þýðir í mörgum tilvikum að þau hafa ekki staðið sig nógu vel í koma í veg fyrir það.“ Úlf segir markaðinn hafa tekið við mörgum bylgjum af siðferðiskröfum síðustu ár. Nefnir hann sérstaka kröfu um umhverfisvernd, sem snúist ekki einungis um að bjarga umhverfinu heldur sé það einnig orðið merki um góða viðskiptahætti. „Fjárfestingarsjóðir eru einnig margir hverjir með þá stefnu að fjárfesta ekki í siðferðislega vafasamri starfsemi, tóbaks-, áfengis- og vopnaframleiðslu. Nú er skýr stefna gegn kynferðislegri áreitni að verða eitt af þessum viðmiðum.“ Skoðuð voru áhrif frétta af kynferðislegri áreitni á verðmæti fyrirtækja á hlutabréfamarkaði í enskumælandi löndum, bæði fyrir og eftir að #MeToo-hreyfingin kom fram. Með því að leita að slíkum fréttum voru þeir komnir með um 200 fyrirtæki, flest í Bandaríkjunum, þar sem slík mál höfðu komið upp á yfirborðið. „Heildarniðurstaðan er sú að virði fyrirtækja lækkar um eitt og hálft prósent strax þegar fyrsta frétt eða tilkynning kemur út um að eitthvað hafi átt sér stað,“ segir Úlf. Einnig var skoðað hlutabréfaverð lengra fram í tímann eftir að mál kom upp á yfirborðið. Notað var þar til gert hagfræðilíkan sem tekur mið af öðrum sveiflum á markaði. „Fyrstu tvo dagana erum við að tala um tap upp á 450 milljónir Bandaríkjadala á hvert fyrirtæki.“ Gerir það meira en 55 milljarða króna í tap. „Til að setja þetta í samhengi hafa verið gerðar rannsóknir á stórum skandölum á virði fyrirtækja. Það má segja að það sé dauðasynd í fjármálaheiminum þegar fyrirtæki fegra rekstrarniðurstöður sínar. Þetta er á pari við það. Áhrifin af því að upp kemst um kynferðislega áreitni eru þau sömu og ef það kemst upp að fyrirtæki hafi verið að fegra bókhaldið,“ segir Úlf. Hann segir þennan samanburð áhugaverðan í ljósi þess að þegar fyrirtæki eru að fegra bókhaldið hefur það óumdeild áhrif á virði fyrirtækisins. Þegar upp kemst um kynferðislega áreitni og ofbeldi þá hafi það ekki augljósleg áhrif. „Ef við segjum að forstjóri fyrirtækis verði uppvís að því að hafa áreitt samstarfskonu kynferðislega þá hefur það ekkert að gera með vörur fyrirtækisins eða grunnstoðir viðskiptakerfisins. Þess vegna er það áhugavert að sjá hversu áhrifin eru í raun mikil.“ Athygli vekur að það skiptir engu máli í hvaða geira fyrirtækið starfar. „Það sem skiptir meira máli er eðli atburðarins,“ segir Úlf. Tvær breytur hafa þar mest að segja. „Það er hvort forstjóri fyrirtækisins sé gerandi, í þeim tilfellum lækkar markaðsvirðið um fimm prósent aukalega. Þá erum við að tala um mjög slæm áhrif á fyrirtækið.“ Hin breytan er fjölmiðlaathygli, ef fyrirtækið er mun meira en venjulega í fjölmiðlum eftir atburðinn.„Ef fjölmiðlaumfjöllunin er mikil þá lækkar markaðsvirðið líka um fimm prósent aukalega. Stundum hanga þessir hlutir saman og þá hafa þeir gríðarleg áhrif á fyrirtækið.“ Þá skiptir einnig máli hvort þolendur eru f leiri en einn. „Þá gerir það eitt og hálft prósent til viðbótar,“ segir Úlf. Það sem vegur á móti er ef það kemur fram í fyrstu frétt eða tilkynningu að málið sé í lagalegum farvegi. Sama á við ef fyrirtækið er dótturfélag. Þá skiptir einnig máli hvort fyrirtækið sé á undan fjölmiðlum að greina frá málinu. „Ef fyrirtækið gerir hreint fyrir sínum dyrum strax í upphafi þá eru áhrifin mun mildari.“ #MeToo-byltingin hafði áhrif. „Eftir #MeToo-byltinguna féll hlutabréfaverð meira, en inn í það spilar líka að í þeim tilfellum var fjölmiðlaumfjöllun meiri og fleiri en einn þolandi steig fram. Við settum þess vegna upp líkan til að stýra frá öllum slíkum breytum, þá voru áhrifin þau sömu fyrir og eftir #MeToo,“ segir Úlf. „En þetta hafði jafnframt töluverð áhrif á fjölda mála. Tilfellin fjórfölduðust eftir #MeToo sem þýðir að fleiri mál komu upp á yfirborðið og þeim mun meira var aðkallandi fyrir fyrirtæki að grípa í taumana.“ Úlf segir boðskapinn til stjórnenda einfaldan. „Svona mál hafa áhrif á fyrirtækið, það kostar mun minna að gera allt til að koma í veg fyrir kynferðislega áreitni og ofbeldi á vinnustað en að láta slíkt mál koma upp. Svo ef starfsmaður fyrirtækisins er sakaður um slíkt þá þarf að taka á slíkum málum af festu, koma þeim í lagalegan farveg og gera strax hreint fyrir sínum dyrum.“ Þó svo að dæmin séu fengin erlendis segir Úlf að það megi heimfæra þau á Ísland. „Nær öll tilvik sem við skoðuðum gerast í vestrænum ríkjum og það er engin ástæða til að ætla að viðbrögðin yrðu öðruvísi hér en annars staðar.“
Birtist í Fréttablaðinu Kynferðisofbeldi Vinnumarkaður Mest lesið „Það eru alltaf einhverjar árásir í þessari blokk“ Innlent Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér Innlent Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Innlent Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Innlent Sérsveit handtók vopnaðan mann Innlent Kviknaði í bíl á miðjum vegi Innlent Kveður Glerártorg eftir sautján ár Innlent Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Erlent Framtíð vararíkissaksóknara ræðst á allra næstu dögum Innlent Úr Kvennaskólanum í píparann Innlent Fleiri fréttir Tveir fluttir á slysadeild eftir bílveltu á Reykjanesbraut Fluttur á slysadeild eftir flogakast við akstur Sorgarsaga móður, forljótir varðturnar og Reynir Pétur í essinu sínu „Það eru alltaf einhverjar árásir í þessari blokk“ Stefnt að nýjum og glæsilegum miðbæ í Grundarfirði Kviknaði í bíl á miðjum vegi Framtíð vararíkissaksóknara ræðst á allra næstu dögum Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Dómsmálaráðherra tjáir sig um ummæli Úlfars Úr Kvennaskólanum í píparann Afsögn Úlfars og afstaða Íslands til ástandsins á Gasa Sérsveit handtók vopnaðan mann Tóku á móti tveimur börnum á innan við klukkustund Steinn reistur við með eins konar blöðrum Elsti hestur landsins er 36 vetra með tennur og hófa í fínu standi Vannærð börn svelti eða verði læknanlegum sjúkdómum að bráð „Þú hakkar ekki á tóman maga“ Kveður Glerártorg eftir sautján ár Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér „Hafa ekki lyft litla fingri í máli Oscars“ Dúxinn fjarri góðu gamni Brottvísun Oscars, skortur á kvenhökkurum og hundgamall hestur Vísar ásökunum um smölun aftur til sendanda Skjálftinn reyndist 5,1 og fannst frá Skaganum að Hellu Gunnar Smári kosinn úr stjórn: Úrsagnir og uppnám á aðalfundi Sósíalistaflokksins Skiptar skoðanir á „forljótum“ varðturnum gegn vasaþjófnaði Stór skjálfti fannst vel á suður- og vesturlandi Dráttarvéladagur er á Blikastöðum í dag Beiðni Oscars hafnað: „Það bíður hans engin birta, það er enginn þarna“ Sjá meira