Í tilefni skrifa rithöfundar og prófessors Ögmundur Jónasson skrifar 12. ágúst 2010 06:00 Á undanförnum tveimur áratugum hef ég átt þess kost að koma að málefnastarfi á vegum Evrópusambandsins sem stjórnmálamaður og forsvarsmaður í verkalýðshreyfingunni og hef ég reynt að láta til mín taka í slíkri vinnu einsog ég frekast hef orkað. Marga góða samstarfsfélaga - og skoðanasystkin - hef ég eignast í gegnum tíðina á þessum vettvangi. Innan Evrópusambandsins eru að sjálfsögðu, einsog í öllu mannlegu samfélagi, mismunandi stefnur og straumar. Ofan á hafa orðið í seinni tíð sjónarmið markaðshyggju og hefur almannaþjónustan, svo og samningsréttarkerfi verkalýðshreyfingarinnar, átt nokkuð í vök að verjast fyrir ásókn þessara afla. Í þessu sambandi má nefna, sem nýlegt dæmi , þjónustutilskipun ESB sem samþykkt var í lok árs 2006. Tilskipunin var afgreidd frá Alþingi með fyrirvara. Þann fyrirvara hefði ekki verið hægt að setja ef við hefðum verið innan ESB. Eftir að lyktir höfðu náðst á Evrópuþinginu um þjónustutilskipunina minnist ég þess að báðar fylkingar - þau sem vildu markaðsvæða samfélagsþjónustuna og hin sem voru því andvíg - hrósuðu sigri. Ástæðan var sú að allir sáu fram á að túlkun á tilskipuninni færi fram í dómssölum og þóttust báðir aðilar hafa fundið í lokasamþykktinni syllu til að standa á í fyrirsjáanlegri viðureign fyrir dómstólum. Markaður og dómsvaldÞetta tvennt virðist mér vera að gerast á vettvangi ESB: Aukin framsókn markaðsaflanna inn í lendur sem áður voru alfarið á vegum ríkis og sveitarfélaga og síðan hitt að dómstólar eru sífellt að verða meira stefnumótandi í málum sem eru í eðli sínu pólitísk, eða m.ö.o. lýðræðisleg úrlausnarefni, og snúa að skipulagi samfélagsins. Þetta vekur spurningar um hvort og hve lengi fyrirvarar sem kann að verða samið um halda gagnvart jafnræðisreglum sem dómstólar horfa jafnan til. Þegar jafnræðið snýr að markaðnum hafa félagslegir þættir oftar en ekki þurft að víkja fyrir kröfu um hömlulaus markaðsviðskipti. Í þriðja lagi vil ég nefna harða og óbilgjarna afstöðu gagnvart öðrum ríkjum og viðskiptablokkum. Þetta þekkja þriðjaheimsríkin mæta vel og má í því sambandi nefna deilur um tolla á landbúnaðarvörum. Í GATS viðræðunum á vettvangi Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar hefur ESB einnig beitt sér gagnvart þriðja heiminum með kröfum á hendur þeim um markaðsvæðingu á grunnþjónustu. Þarna hefur ESB komið fram sem ein heild og fylgt mjög harðri eiginhagsmuna pólitík sem í einhverju samhengi hefði verið kölluð einangrunarhyggja. Í þessum anda þótti mér vera grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, Hermans Van Rompuy, sem birtist í Morgunblaðinu 7. maí síðastliðinn. Forréttindi að verja!Setti hann þar fram gamalkunna kenningu um evrópskt stórríki sem kæmi til með að heyja harðvítuga baráttu í samkeppni við önnur viðskiptaveldi í heiminum. Hann sagði að Evrópumenn ættu „arfleifð" og „forréttindi" að verja: „Við erum mesta viðskiptaveldi heims. Þetta er árangur sem vert er að vera stoltur af. Hann sýnir einstaka getu okkar til að þróast og tryggja um leið arfleifð okkar. Við höfum enn getuna til þess. Í breytilegum heimi eru hins vegar önnur svæði tilbúin að gera betur en við efnahagslega. Störf okkar og áhrif eru í húfi." Sem andstæðingur inngöngu Íslands í ESB er ég orðinn vanur því að vera borið á brýn einangrunarhyggja og þjóðremba einsog það er kallað. Ég sagði í grein í Morgunblaðinu 6. ágúst þar sem ég fjallaði um þessa grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, að slíkum aðdróttunum hlyti að linna á meðan boðskapur af þessu tagi væri borinn á borð í Brussel. Ég vísaði til nýlendutímans, yfirgangs Evrópuríkja fyrr á tíð og krafna um áhrif og athafnarými nú. Lífsrými var hugtak sem ég notaði nánast í framhjáhlaupi um stórveldafrekju nýlendutímans en það er hugtak sem nasistum var tamt að nota á fjórða áratug síðustu aldar um landakröfur austur á bóginn. Og þar sem ég nefndi einnig aðra kunna vísan frá þessu tímaskeiði, um evrópska stórríkishugsun hlaut ég að vera að halda því fram að samasemmerki væri á milli Evrópusambandsins og nasisma, væntanlega með útrýmingarherferðum, ofsóknum, gasofnum og kynþáttahyggju! Gegn betri vitundAuðvitað vakti ekkert slíkt fyrir mér og mig grunar að enginn trúi því raunverulega. En þarna var tækifæri til að afvegaleiða umræðuna, nokkuð sem ótrúlegustu menn hafa reynt að gera. Baldur Þórhallsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, staðhæfir þannig í Fréttablaðinu í gær að ég hafi sagt Evrópusambandið byggja á hugmyndafræði Hitlers! Baldur segir sig hafa sett hljóðan við þessi tíðindi. Ég skal játa að sama henti mig þegar ég hugsaði til þess að prófessor við Hásóla Íslands skyldi leggjast eins lágt og hann gerði. Guðmundur Andri Thorsson lét ekki sitt eftir liggja í grein sem hann reit í Fréttblaðið í byrjun vikunnar. Hún heitir Ísland úr EFTA! Kjörin burt! og á fyrirsögnin að vísa til mín og sjónarmiða minna. Látum vera þótt Guðmundur Andri fari rangt með og skrumskæli málflutning minn. Ég á að vera „sjálfskipaður vinstrimaður" sem „aldrei" minnist á „lífskjör almennings í umræðu um Evrópumál" nema í því skyni að snúa út úr. Staðreyndin er sú að ég hef aldrei sagst vilja ganga úr EFTA, aðeins lýst vaxandi efasemdum um ágæti EES-samningsins og sagði ég nýlega í grein hér í blaðinu að ég hefði fremur kosið tvíhliða samning við ESB, eins og EFTA ríkið Sviss gerði. Það er hins vegar rétt hjá Guðmundi Andra að ég er sjálfskipaður vinstri-maður enda í eigin valdi sem betur fer hvaða skoðanir ég hef. Við erum frjáls til skoðana vona ég. Um Evrópusambandið hef ég nánast aldrei rætt nema í tengslum við lýðræði og lífskjör og vísa ég orðum Guðmundar Andra á bug um þau efni. Að bera fé á fólkÍ grein minni í Morgunblaðinu tefldi ég fram valkosti við stórveldishugsun Hermans Van Rompuy og spurði hvort væri „ vænlegra fyrir okkur - sem erum þrjú hundruð þúsund talsins - að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem neytendur á evrópskum stórmarkaði með takmörkuð lýðræðisleg áhrif, eða efla okkur sem fullvalda ríki sem á í samskiptum við önnur ríki með beinni aðkomu að samningum um öll okkar mikilvægustu mál - þar á meðal ráðstöfun sjávarauðlindarinnar, okkar dýrmætasta fjársjóðs?" Ég spurði hvers vegna við ættum „að fórna þessari úrvalsstöðu?" Þá varaði ég við því að Íslendingar létu glepjast af gjafastyrkjum sem boðaðir væru í tengslum við „aðlögunarferli" Íslands að ESB. Hef ég áður lýst skoðunum mínum á því að ESB skuli ætla að bera á okkur fé með þessum hætti, og villa okkur þannig sýn, en nákvæmlega þeim augum lít ég þessar styrkveitingar. Í grein minni minnti ég á gjafir hvíta mannsins í Norður-Ameríku þegar hann var að kaupa sér velvilja frumbyggja. Eitthvað fór þetta fyrir brjóstið á einhverjum. Eflaust er hægt að finna á þessu önnur heiti til að viðkomandi líði betur. Til dæmis að tala um pólitískar mútur. Viðræðuferli að snúast upp í aðlögun?Ég er einn þeirra sem greiddi atkvæði með aðildarumsókn Íslands að ESB. Ástæðan var sú að vísbendingar hafa komið fram um að stór hluti þjóðarinnar vildi láta á þetta reyna og síðan færi fram atkvæðagreiðsla um niðurstöðuna. Þetta gerði ég í anda lýðræðisins. Það breytir því ekki að ég tel hag Íslands betur borgið utan ESB en innan, er mjög gagnrýnin á stefnu bandalagsins og mislíkar hvernig viðræðuferlið er að snúast upp í aðlögunarferli. Höfundur er alþingismaður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Ögmundur Jónasson Mest lesið „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Sjá meira
Á undanförnum tveimur áratugum hef ég átt þess kost að koma að málefnastarfi á vegum Evrópusambandsins sem stjórnmálamaður og forsvarsmaður í verkalýðshreyfingunni og hef ég reynt að láta til mín taka í slíkri vinnu einsog ég frekast hef orkað. Marga góða samstarfsfélaga - og skoðanasystkin - hef ég eignast í gegnum tíðina á þessum vettvangi. Innan Evrópusambandsins eru að sjálfsögðu, einsog í öllu mannlegu samfélagi, mismunandi stefnur og straumar. Ofan á hafa orðið í seinni tíð sjónarmið markaðshyggju og hefur almannaþjónustan, svo og samningsréttarkerfi verkalýðshreyfingarinnar, átt nokkuð í vök að verjast fyrir ásókn þessara afla. Í þessu sambandi má nefna, sem nýlegt dæmi , þjónustutilskipun ESB sem samþykkt var í lok árs 2006. Tilskipunin var afgreidd frá Alþingi með fyrirvara. Þann fyrirvara hefði ekki verið hægt að setja ef við hefðum verið innan ESB. Eftir að lyktir höfðu náðst á Evrópuþinginu um þjónustutilskipunina minnist ég þess að báðar fylkingar - þau sem vildu markaðsvæða samfélagsþjónustuna og hin sem voru því andvíg - hrósuðu sigri. Ástæðan var sú að allir sáu fram á að túlkun á tilskipuninni færi fram í dómssölum og þóttust báðir aðilar hafa fundið í lokasamþykktinni syllu til að standa á í fyrirsjáanlegri viðureign fyrir dómstólum. Markaður og dómsvaldÞetta tvennt virðist mér vera að gerast á vettvangi ESB: Aukin framsókn markaðsaflanna inn í lendur sem áður voru alfarið á vegum ríkis og sveitarfélaga og síðan hitt að dómstólar eru sífellt að verða meira stefnumótandi í málum sem eru í eðli sínu pólitísk, eða m.ö.o. lýðræðisleg úrlausnarefni, og snúa að skipulagi samfélagsins. Þetta vekur spurningar um hvort og hve lengi fyrirvarar sem kann að verða samið um halda gagnvart jafnræðisreglum sem dómstólar horfa jafnan til. Þegar jafnræðið snýr að markaðnum hafa félagslegir þættir oftar en ekki þurft að víkja fyrir kröfu um hömlulaus markaðsviðskipti. Í þriðja lagi vil ég nefna harða og óbilgjarna afstöðu gagnvart öðrum ríkjum og viðskiptablokkum. Þetta þekkja þriðjaheimsríkin mæta vel og má í því sambandi nefna deilur um tolla á landbúnaðarvörum. Í GATS viðræðunum á vettvangi Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar hefur ESB einnig beitt sér gagnvart þriðja heiminum með kröfum á hendur þeim um markaðsvæðingu á grunnþjónustu. Þarna hefur ESB komið fram sem ein heild og fylgt mjög harðri eiginhagsmuna pólitík sem í einhverju samhengi hefði verið kölluð einangrunarhyggja. Í þessum anda þótti mér vera grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, Hermans Van Rompuy, sem birtist í Morgunblaðinu 7. maí síðastliðinn. Forréttindi að verja!Setti hann þar fram gamalkunna kenningu um evrópskt stórríki sem kæmi til með að heyja harðvítuga baráttu í samkeppni við önnur viðskiptaveldi í heiminum. Hann sagði að Evrópumenn ættu „arfleifð" og „forréttindi" að verja: „Við erum mesta viðskiptaveldi heims. Þetta er árangur sem vert er að vera stoltur af. Hann sýnir einstaka getu okkar til að þróast og tryggja um leið arfleifð okkar. Við höfum enn getuna til þess. Í breytilegum heimi eru hins vegar önnur svæði tilbúin að gera betur en við efnahagslega. Störf okkar og áhrif eru í húfi." Sem andstæðingur inngöngu Íslands í ESB er ég orðinn vanur því að vera borið á brýn einangrunarhyggja og þjóðremba einsog það er kallað. Ég sagði í grein í Morgunblaðinu 6. ágúst þar sem ég fjallaði um þessa grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, að slíkum aðdróttunum hlyti að linna á meðan boðskapur af þessu tagi væri borinn á borð í Brussel. Ég vísaði til nýlendutímans, yfirgangs Evrópuríkja fyrr á tíð og krafna um áhrif og athafnarými nú. Lífsrými var hugtak sem ég notaði nánast í framhjáhlaupi um stórveldafrekju nýlendutímans en það er hugtak sem nasistum var tamt að nota á fjórða áratug síðustu aldar um landakröfur austur á bóginn. Og þar sem ég nefndi einnig aðra kunna vísan frá þessu tímaskeiði, um evrópska stórríkishugsun hlaut ég að vera að halda því fram að samasemmerki væri á milli Evrópusambandsins og nasisma, væntanlega með útrýmingarherferðum, ofsóknum, gasofnum og kynþáttahyggju! Gegn betri vitundAuðvitað vakti ekkert slíkt fyrir mér og mig grunar að enginn trúi því raunverulega. En þarna var tækifæri til að afvegaleiða umræðuna, nokkuð sem ótrúlegustu menn hafa reynt að gera. Baldur Þórhallsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, staðhæfir þannig í Fréttablaðinu í gær að ég hafi sagt Evrópusambandið byggja á hugmyndafræði Hitlers! Baldur segir sig hafa sett hljóðan við þessi tíðindi. Ég skal játa að sama henti mig þegar ég hugsaði til þess að prófessor við Hásóla Íslands skyldi leggjast eins lágt og hann gerði. Guðmundur Andri Thorsson lét ekki sitt eftir liggja í grein sem hann reit í Fréttblaðið í byrjun vikunnar. Hún heitir Ísland úr EFTA! Kjörin burt! og á fyrirsögnin að vísa til mín og sjónarmiða minna. Látum vera þótt Guðmundur Andri fari rangt með og skrumskæli málflutning minn. Ég á að vera „sjálfskipaður vinstrimaður" sem „aldrei" minnist á „lífskjör almennings í umræðu um Evrópumál" nema í því skyni að snúa út úr. Staðreyndin er sú að ég hef aldrei sagst vilja ganga úr EFTA, aðeins lýst vaxandi efasemdum um ágæti EES-samningsins og sagði ég nýlega í grein hér í blaðinu að ég hefði fremur kosið tvíhliða samning við ESB, eins og EFTA ríkið Sviss gerði. Það er hins vegar rétt hjá Guðmundi Andra að ég er sjálfskipaður vinstri-maður enda í eigin valdi sem betur fer hvaða skoðanir ég hef. Við erum frjáls til skoðana vona ég. Um Evrópusambandið hef ég nánast aldrei rætt nema í tengslum við lýðræði og lífskjör og vísa ég orðum Guðmundar Andra á bug um þau efni. Að bera fé á fólkÍ grein minni í Morgunblaðinu tefldi ég fram valkosti við stórveldishugsun Hermans Van Rompuy og spurði hvort væri „ vænlegra fyrir okkur - sem erum þrjú hundruð þúsund talsins - að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem neytendur á evrópskum stórmarkaði með takmörkuð lýðræðisleg áhrif, eða efla okkur sem fullvalda ríki sem á í samskiptum við önnur ríki með beinni aðkomu að samningum um öll okkar mikilvægustu mál - þar á meðal ráðstöfun sjávarauðlindarinnar, okkar dýrmætasta fjársjóðs?" Ég spurði hvers vegna við ættum „að fórna þessari úrvalsstöðu?" Þá varaði ég við því að Íslendingar létu glepjast af gjafastyrkjum sem boðaðir væru í tengslum við „aðlögunarferli" Íslands að ESB. Hef ég áður lýst skoðunum mínum á því að ESB skuli ætla að bera á okkur fé með þessum hætti, og villa okkur þannig sýn, en nákvæmlega þeim augum lít ég þessar styrkveitingar. Í grein minni minnti ég á gjafir hvíta mannsins í Norður-Ameríku þegar hann var að kaupa sér velvilja frumbyggja. Eitthvað fór þetta fyrir brjóstið á einhverjum. Eflaust er hægt að finna á þessu önnur heiti til að viðkomandi líði betur. Til dæmis að tala um pólitískar mútur. Viðræðuferli að snúast upp í aðlögun?Ég er einn þeirra sem greiddi atkvæði með aðildarumsókn Íslands að ESB. Ástæðan var sú að vísbendingar hafa komið fram um að stór hluti þjóðarinnar vildi láta á þetta reyna og síðan færi fram atkvæðagreiðsla um niðurstöðuna. Þetta gerði ég í anda lýðræðisins. Það breytir því ekki að ég tel hag Íslands betur borgið utan ESB en innan, er mjög gagnrýnin á stefnu bandalagsins og mislíkar hvernig viðræðuferlið er að snúast upp í aðlögunarferli. Höfundur er alþingismaður
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun