Lýðræðið í vörn Þór Saari skrifar 31. desember 2011 08:00 Sé litið yfir hið pólitíska litróf hér á landi og í nágrannaríkjunum er ekki annað hægt en að fyllast áhyggjum af stöðu og vegferð lýðræðisins þessa dagana. Tæknikratar hafa verið ráðnir í vinnu sem forsætisráðherrar í stað kjörinna fulltrúa almennings í tveimur löndum og það meira að segja á Ítalíu, einu af þungavigtarríkjum Evrópusambandsins. Forsætisráðherra sem er ekki lýðræðislega kjörinn er alvarlegt mál. Lýðræðisfyrirkomulagið í mörgum öðrum Evrópulöndum er og á margan hátt brogað og erfitt er fyrir kjósendur að veita kjörnum fulltrúum aðhald og losa sig við stjórnmálamenn sem njóta ekki almenns trausts. Undantekningar eru vissulega á þessu eins og í Sviss með sína sterku hefð fyrir almennum atkvæðagreiðslum um alla mögulega hluti og á Írlandi þar sem kosningafyrirkomulagið byggir á persónukjöri sem gefur kjósendum vald til að raða sjálfir á framboðslista, en í síðustu kosningum á Írlandi var um 80 prósentum sitjandi stjórnmálamanna hafnað. Í Bandaríkjunum, þar sem forval flokkanna fyrir forsetakosningarnar á næsta ári er að hefjast, hljómar kosningabarátta repúblikana og frambjóðendurnir eins og einhvers konar geggjað leikrit úr öðrum heimi og sumir þeirra miðað við yfirlýsingar eru beinlínis hættulegir eigin samfélagi og heimsfriði. Þar í landi gerir kosningakerfi með einmenningskjördæmum það að verkum að stór hluti þjóðarinnar hefur enga fulltrúa á þingi og nánast óheft peningasöfnun hefur leitt til þess að í 96 prósentum tilvika sigrar sá frambjóðandi sem hefur meira fé milli handanna. Að vísu eru í ýmsum fylkjum ákvæði um almennar atkvæðagreiðslur að frumkvæði kjósenda en oft hefur þeim málum verið „stolið" af hagsmunaöflum með mikla fjármuni. Þó vissulega sé vandrataður meðalvegurinn milli tjáningarfrelsis og þessa aflsmunar sem peningar njóta er lýðræðið sjálft víða komið í ógöngur vegna aðgengis peninga að stjórnmálamönnum. Hér á landi búum við að áratuga hefð fyrir einhvers konar meirihlutaræði þess meirihluta sem hverju sinni nær saman í ríkisstjórnarsamstarfi og hefð fyrir minnihlutastjórnum eða samráði við það sem kallað er stjórnarandstaða þekkist varla. Mál eru oft keyrð í gegnum þingið án nægilegrar yfirferðar og oft við hávær mótmæli minnihlutans og stór hluti af vinnu Alþingis fer í að leiðrétta eldri lög sem voru á einhvern hátt broguð. Kosningafyrirkomulagið hér á landi með háum lágmarksþröskuldi fyrir kjöri og takmörkuðum áhrifum hins almenna kjósanda á uppröðun á framboðslista, aðgengi peninga að stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum sem og skorti á almennum vanhæfisreglum varðandi tengsl stjórnmálamanna, maka þeirra og fjölskyldu við fjármálaöfl og aðra sérhagsmuni hefur gert það að verkum að stjórnmál á Íslandi eru almennt talin spillt. Sé litið yfir farinn veg, aðdraganda og eftirleik Hrunsins er ljóst að sú háværa krafa um lýðræðisumbætur sem kom fram er réttmæt. Sú tilfinning að kjörnir fulltrúar misfari með umboð sitt þegar á þing er komið á rétt á sér og það er kominn tími til að almenningur fái þau tól sem til þarf til að veita stjórnmálunum meira aðhald. Hér þarf einungis að benda á nýleg dæmi um kosningaloforð og efndir þeirra og þann sorgaratburð þegar atkvæðagreiðslan um hvort tilteknir ráðherrar Hrunstjórnarinnar skyldu ákærðir og sendir fyrir Landsdóm. Þar brugðust þingmenn algjörlega siðferðilega og gengu einnig þvert gegn öllum almennum hugmyndum um vanhæfi þegar þeir greiddu atkvæði um að vernda félaga sína og vini úr Hrunstjórninni frá eðlilegri málsmeðferð fyrir dómstól. Síðan í kosningunum 2009 hefur Hreyfingin í samræmi við stefnuskrána lagt mikla áherslu á lýðræðisumbætur og lagt fram í þrígang frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur þar sem 10% kjósenda gætu krafist þjóðaratkvæðagreiðslu og þriðjungur þingmanna gæti vísað frumvörpum í þjóðaratkvæði. Einnig er gert ráð fyrir s.k. Lýðræðisstofu sem hefði almennt með skipulag og umgjörð kosninga að gera. Við höfum í tvígang lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um fjármál stjórnmálaflokka þar sem tekið verður fyrir framlög til flokka og persóna frá fyrirtækjum og nafnlaus framlög verða einnig bönnuð. Við tókum einnig virkan þátt í vinnu við frumvörp forsætisráðherra um persónukjör sem voru lögð fram 2009 og aftur 2010. Þau stöðvuðust vegna andstöðu innan eigin raða meirihlutans. Að auki höfum við í tvígang lagt fram frumvarp um lýðræðisvæðingu sveitarstjórna með ákvæðum um almennar atkvæðagreiðslur að kröfu íbúa og lagt til fjölgun sveitastjórnarfulltrúa en fjöldi fulltrúa í íslenskum sveitarstjórnum er hlutfallslega miklu minni en gerist í allri norðan- og vestanverðri Evrópu. Slíkar fámennar sveitarstjórnir eru ávísun á klíkumyndun, óvönduð vinnubrögð og jafnvel spillingu eins og sjá má á öllum þeim fjölda sveitarfélaga af öllum stærðum sem nú eiga í miklum vandræðum. Því er skemmst frá að segja að ekkert af þessum málum hefur náð í gegn og áhuginn fyrir þeim hjá öðrum þingmönnum fjórflokksins er lítill sem enginn. Í því samhengi verður fróðlegt að sjá hvernig drögum að nýrri stjórnarskrá reiðir af. Það er því augljóst að langt er í land með nýja umgjörð lýðræðis og stjórnmálaumhverfis hér á landi en við munum þó halda ótrauð áfram þeirri baráttu að koma þessum málum á dagskrá og halda á lofti þessum grundvallar stefnumálum, sem öðrum, eins lengi og þörf er. Ef það tekst ekki á þessu þingi þá er það einfaldlega spurning um samstöðu fólks og samvinnu fyrir næstu alþingiskosningar. Gleðilegt ár. Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þór Saari Mest lesið Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Sé litið yfir hið pólitíska litróf hér á landi og í nágrannaríkjunum er ekki annað hægt en að fyllast áhyggjum af stöðu og vegferð lýðræðisins þessa dagana. Tæknikratar hafa verið ráðnir í vinnu sem forsætisráðherrar í stað kjörinna fulltrúa almennings í tveimur löndum og það meira að segja á Ítalíu, einu af þungavigtarríkjum Evrópusambandsins. Forsætisráðherra sem er ekki lýðræðislega kjörinn er alvarlegt mál. Lýðræðisfyrirkomulagið í mörgum öðrum Evrópulöndum er og á margan hátt brogað og erfitt er fyrir kjósendur að veita kjörnum fulltrúum aðhald og losa sig við stjórnmálamenn sem njóta ekki almenns trausts. Undantekningar eru vissulega á þessu eins og í Sviss með sína sterku hefð fyrir almennum atkvæðagreiðslum um alla mögulega hluti og á Írlandi þar sem kosningafyrirkomulagið byggir á persónukjöri sem gefur kjósendum vald til að raða sjálfir á framboðslista, en í síðustu kosningum á Írlandi var um 80 prósentum sitjandi stjórnmálamanna hafnað. Í Bandaríkjunum, þar sem forval flokkanna fyrir forsetakosningarnar á næsta ári er að hefjast, hljómar kosningabarátta repúblikana og frambjóðendurnir eins og einhvers konar geggjað leikrit úr öðrum heimi og sumir þeirra miðað við yfirlýsingar eru beinlínis hættulegir eigin samfélagi og heimsfriði. Þar í landi gerir kosningakerfi með einmenningskjördæmum það að verkum að stór hluti þjóðarinnar hefur enga fulltrúa á þingi og nánast óheft peningasöfnun hefur leitt til þess að í 96 prósentum tilvika sigrar sá frambjóðandi sem hefur meira fé milli handanna. Að vísu eru í ýmsum fylkjum ákvæði um almennar atkvæðagreiðslur að frumkvæði kjósenda en oft hefur þeim málum verið „stolið" af hagsmunaöflum með mikla fjármuni. Þó vissulega sé vandrataður meðalvegurinn milli tjáningarfrelsis og þessa aflsmunar sem peningar njóta er lýðræðið sjálft víða komið í ógöngur vegna aðgengis peninga að stjórnmálamönnum. Hér á landi búum við að áratuga hefð fyrir einhvers konar meirihlutaræði þess meirihluta sem hverju sinni nær saman í ríkisstjórnarsamstarfi og hefð fyrir minnihlutastjórnum eða samráði við það sem kallað er stjórnarandstaða þekkist varla. Mál eru oft keyrð í gegnum þingið án nægilegrar yfirferðar og oft við hávær mótmæli minnihlutans og stór hluti af vinnu Alþingis fer í að leiðrétta eldri lög sem voru á einhvern hátt broguð. Kosningafyrirkomulagið hér á landi með háum lágmarksþröskuldi fyrir kjöri og takmörkuðum áhrifum hins almenna kjósanda á uppröðun á framboðslista, aðgengi peninga að stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum sem og skorti á almennum vanhæfisreglum varðandi tengsl stjórnmálamanna, maka þeirra og fjölskyldu við fjármálaöfl og aðra sérhagsmuni hefur gert það að verkum að stjórnmál á Íslandi eru almennt talin spillt. Sé litið yfir farinn veg, aðdraganda og eftirleik Hrunsins er ljóst að sú háværa krafa um lýðræðisumbætur sem kom fram er réttmæt. Sú tilfinning að kjörnir fulltrúar misfari með umboð sitt þegar á þing er komið á rétt á sér og það er kominn tími til að almenningur fái þau tól sem til þarf til að veita stjórnmálunum meira aðhald. Hér þarf einungis að benda á nýleg dæmi um kosningaloforð og efndir þeirra og þann sorgaratburð þegar atkvæðagreiðslan um hvort tilteknir ráðherrar Hrunstjórnarinnar skyldu ákærðir og sendir fyrir Landsdóm. Þar brugðust þingmenn algjörlega siðferðilega og gengu einnig þvert gegn öllum almennum hugmyndum um vanhæfi þegar þeir greiddu atkvæði um að vernda félaga sína og vini úr Hrunstjórninni frá eðlilegri málsmeðferð fyrir dómstól. Síðan í kosningunum 2009 hefur Hreyfingin í samræmi við stefnuskrána lagt mikla áherslu á lýðræðisumbætur og lagt fram í þrígang frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur þar sem 10% kjósenda gætu krafist þjóðaratkvæðagreiðslu og þriðjungur þingmanna gæti vísað frumvörpum í þjóðaratkvæði. Einnig er gert ráð fyrir s.k. Lýðræðisstofu sem hefði almennt með skipulag og umgjörð kosninga að gera. Við höfum í tvígang lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um fjármál stjórnmálaflokka þar sem tekið verður fyrir framlög til flokka og persóna frá fyrirtækjum og nafnlaus framlög verða einnig bönnuð. Við tókum einnig virkan þátt í vinnu við frumvörp forsætisráðherra um persónukjör sem voru lögð fram 2009 og aftur 2010. Þau stöðvuðust vegna andstöðu innan eigin raða meirihlutans. Að auki höfum við í tvígang lagt fram frumvarp um lýðræðisvæðingu sveitarstjórna með ákvæðum um almennar atkvæðagreiðslur að kröfu íbúa og lagt til fjölgun sveitastjórnarfulltrúa en fjöldi fulltrúa í íslenskum sveitarstjórnum er hlutfallslega miklu minni en gerist í allri norðan- og vestanverðri Evrópu. Slíkar fámennar sveitarstjórnir eru ávísun á klíkumyndun, óvönduð vinnubrögð og jafnvel spillingu eins og sjá má á öllum þeim fjölda sveitarfélaga af öllum stærðum sem nú eiga í miklum vandræðum. Því er skemmst frá að segja að ekkert af þessum málum hefur náð í gegn og áhuginn fyrir þeim hjá öðrum þingmönnum fjórflokksins er lítill sem enginn. Í því samhengi verður fróðlegt að sjá hvernig drögum að nýrri stjórnarskrá reiðir af. Það er því augljóst að langt er í land með nýja umgjörð lýðræðis og stjórnmálaumhverfis hér á landi en við munum þó halda ótrauð áfram þeirri baráttu að koma þessum málum á dagskrá og halda á lofti þessum grundvallar stefnumálum, sem öðrum, eins lengi og þörf er. Ef það tekst ekki á þessu þingi þá er það einfaldlega spurning um samstöðu fólks og samvinnu fyrir næstu alþingiskosningar. Gleðilegt ár. Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar.
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun