Netaveiðin í Hvítá/Ölfusá: Er breytinga að vænta?

Veiðivísir hafði samband við Bjarna Júlíusson, formann SVFR, og spurði hvað honum finnst um þá ákvörðun netaréttarhafa við Hvítá/Ölfusá. Bjarni segir að SVFR fagni því framtaki netabænda að hvetja kollega sína til að draga úr netaveiðum og/eða hætta þeim alveg í sumar.

"Það væri reyndar óskandi að þessi umræða hefði farið fyrr af stað, því að öllu jöfn ætti krafturinn að vera úr göngunum þetta sumarið og líklega ekki mikið af fiski sem á eftir að ganga í Ölfusá. Reyndar vitum við að fiskurinn getur verið mjög lengi að þoka sér upp Hvítá þannig að ef netabændur draga úr eða hætta að veiða í ár, þá á sá fiskur væntanlega greiðari leið í heimaárnar sínar sem eru ofarlega í vatnakerfinu. Ef menn draga úr veiðinum núna, þá mun það líklega hafa einhver áhrif. Þess vegna fögnum við þessu framtaki og vonum að það verði tekið vel í það og þetta geti jafnvel orðið til þess að netaveiðar verði minnkaðar eitthvað á næsta ári og komandi árum," segir Bjarni en bætir jafnframt við að fórnirnar hingað til hafi stangveiðimenn fært.

"Það er nú einu sinni svo að lög þessa lands heimila netaveiði og við verðum að virða það. Hins vegar er lítil sanngirni í því að stangaveiðimenn taka á sig hverja kvöðina á fætur annari til að vernda laxastofna og hjálpa til við að byggja þá upp. Við höfum sætt okkur við að í sumum ám er bannað að veiða á annað en flugu. Við tökum þátt í því að sleppa stórum löxum og jafnvel öllum löxum í sumum ám. Við sættum okkur við kvóta. Við höfum tekið þátt í því að kaupa upp netalagnir á stöku stað. Til þessa hafa netabændur fæstir hverjir tekið á sig eina einustu kvöð. Kannski verður þessi umræða til að breyta einhverju!"

Veiðivísir leitaði til Bjarna eftir að veiðiréttarhafar funduðu með Veiðimálastofnun vegna lítillar fiskgengdar í Ölfusá og Hvítá. Veiðivísir hefur það fyrir satt að sumir af þeim tæplega 30 netaveiðibændum sem eiga veiðirétt hafi borið sárlega lítið úr bítum þetta árið; reyndar að þeir laxar sem ratað hafa í net á sumum bæjum séu teljandi á fingrum annarrar handar.

Fréttablaðið fjallaði um málið á mánudaginn og ræddi meðal annars við Árna Baldursson sem er einn þeirra sem hefur rætt opinberlega um netaveiðarnar. Síðastu grein Árna, skrifuð í fyrrasumar, má lesa hér, en fréttaskýring Fréttablaðsins fer hér á eftir:

Mæla með upptöku neta

Hópur netaveiðibænda í Ölfusá og Hvítá mælist til þess að allir netabændur á svæðinu taki net sín upp það sem eftir lifir sumars eða dragi úr sókn. „Virðingarvert", segir Veiðimálastofnun á meðan Árni Baldursson, forstjóri veiðifélagsins Lax-ár, gefur lítið fyrir rök og ákvörðun netabænda.

Síðastliðinn miðvikudag fundaði hópur netaveiðirétthafa í Ölfusá og Hvítá með Magnúsi Jóhannssyni, sviðsstjóra hjá Veiðimálastofnun. Þar var ástand fiskistofna á svæðinu rætt í ljósi sárlega lítillar veiði, bæði í net í Ölfusá og Hvítá og á stöng í hliðaránum ofar í vatnakerfinu. Ákvað fundurinn samhljóða að láta laxastofna á svæðinu njóta vafans og stuðla að því að fleiri laxar nái að hrygna með því að mælast til þess að net yrðu tekin upp eða verulega dregið úr sókn.

Haraldur Þórarinsson, netaveiðibóndi á Laugardælum, segir að hópurinn telji það skyldu sína að varðveita árnar og gæta þess að þær nýtist til stangveiði eins og hún nýtist til netaveiði. „Við veiðum stóran fisk í bland við smálax framan af sumri. Núna, í lok júlí, virðist hins vegar smálaxinn ekkert vera að láta sjá sig. Svo virðist sem vanti 70 til 80% af ársgamla fiskinum í árnar og því bregðumst við svona við."

Snemmsumarsveiði í net á vatnasvæðinu hefur verið gagnrýnd harðlega með þeim rökum að nauðsynlegt sé að hleypa stærsta fiskinum upp á hrygningarsvæðin og fresta því netaveiðum um tvær til þrjár vikur.

Fellt í þrígang

Stjórn Veiðifélags Árnesinga hefur í þrígang fellt tillögur þess efnis að neitaveiði í Hvítá og Ölfusá verði seinkað um tvær vikur. Sjá umfjöllun Veiðivísis fyrr í sumar.

Stjórn veiðifélagsins hefur síðustu ár verið harðlega gagnrýnd fyrir netaveiðarnar en hún samþykkti einróma á síðasta aðalfundi að heimila þær. Það skal þó tekið fram að ákvörðun netaveiðibænda núna tengist ekki veiðifélaginu með beinum hætti en það samanstendur af eigendum og ábúendum jarða og eigenda landareigna sem veiðirétt hafa í fimmtán ám; Ölfusá, Soginu, Ásgarðslæk, Höskuldslæk, Hvíta, Fossá, Dalá, Brúará, Hagaósi, Hólaá, Tungufljóti neðan Faxa, Fullsælum, Andalæk, Litlu-Laxá og Stóru-Laxá.

Árni Baldursson, hjá Lax-á, hefur verið fremstur í flokki þeirra sem gagnrýna netaveiðarnar, en Lax-á er bæði leigutaki Stóru-Laxár í Hreppum, Tungufljóts og veiðisvæða í Soginu. „Ákvörðunin snýst um að draga úr veiðisókn; þetta er ekki ákvörðun um að taka netin upp heldur aðeins að þeir geri það sem vilja. Aðrir geta eftir sem áður stundað veiðar af krafti. Ánum er að blæða út á þessu svæði; svo stóran toll hafa kvótalausar netaveiðar tekið af hrygningarstofnum í uppám Árnessýslu. Það mun taka áratug að byggja þetta svæði upp. Það er ekki seinna vænna en að byrja strax, taka upp öll net og hefjast handa," segir Árni í viðtali við Fréttablaðið.

Spurður um hvort þessi gagnrýni sé ekki réttmæt í ljósi ákvörðunar netabænda í vikunni svarar Haraldur því til að netaveiðin hefjist ekki fyrr en bróðurparturinn af stóra laxinum sé þegar genginn. „Það er svolítið lamið á okkur netaveiðimönnum, en þegar öllu er haldið til haga þá verður netum ekki kennt um laxaþurrðina núna. Þetta ástand er í ám um allt land, þar sem ekki er veitt í net. Án þess að vilja deila við stangveiðimenn má samt spyrja á móti hvort ráðlegt sé að lemja stanslaust á fiskinum þegar hann er lagstur á hrygningarsvæðin, öfugt við það að við tökum fiskinn þegar hann er að hlaupa á milli svæða. Á ekki að hætta fyrr að veiða á stöng í ánum?"

Haraldur segir að ekkert hafi verið rætt um komandi sumar í samhengi við áskorunina um að hætta, eða draga úr, netaveiðinni í sumar. Hann segir að mikil ásókn sé í villtan lax og hagsmunir netaveiðibænda séu miklir, ekkert síður en stangveiðimanna og því vilji þeir taka þetta skref núna.

Árni bendir á að netaveiðar Veiðifélags Árnesinga séu einu kvótalausu veiðar á fiski á Íslandi; menn mega taka eins mikið og þeim er unnt að draga að landi, samkvæmt verklagsreglum stjórnar veiðifélagsins. „Þetta er algerlega fáheyrt. Laxinum er hreinlega slátrað, útrýmt vil ég segja, af 20 til 30 landeigendum af þeim 260 sem eru aðilar að veiðifélaginu og eiga hagsmuna að gæta. Þessi litli hópur tekur helming alls afla á vatnasvæðinu og skilja helminginn eftir til skiptanna fyrir alla hina. Laxinn á engu að síður heimkynni sín í uppám Árnessýslu en er drepinn á leið sinni þangað þar sem hann á sér það eina markmið að viðhalda stofnstærð sinni. Stjórn Veiðifélags Árnesinga hefur að engu haft ákvörðun Veiðimálastofnunar um að ekki skuli drepa tveggja ára laxinn."

Árni segir að endurheimtur á merkjum á laxi úr Brúará og Sogi sýni að um 70 prósent af göngunni sem þá var á ferðinni í ánum lentu í netum niðri í Ölfusá eða Hvítá. „Þetta gefur vísbendingu um blóðtökuna; hún er óheyrilega mikil," segir Árni.

Magnús Jóhannsson, sviðsstjóri hjá Veiðimálastofnun, segir að ákvörðun netabænda að bregðast við lítilli veiði sé virðingarverð. „Það kemur á óvart hversu veiðin er slök, sérstaklega í netin. Það bendir til þess að fiskgengdin sé lítil þó það sé ekki bundið við þetta svæði," segir Magnús.

Um gagnrýni á snemmsumarsveiði tekur Magnús undir það að stóri laxinn sé betri hrygningarfiskur og því mæli Veiðimálastofnun með því að honum sé hlíft. Um seiðabúskap Ölfusár/Hvítársvæðisins segir Magnús hann hafa verið frekar slakan. „Þó hefur hann farið upp á við síðustu ár og tengst því að meira af laxi hefur hrygnt. Ég átti von á því að veiðin yrði betri miðað við þann seiðabúskap sem átti að standa undir veiðinni í sumar. Hafið virðist vera að bregðast okkur, sýnist mér. Svo kann að spila inn í hversu kalt vorið var í fyrra. Það hefur áhrif á þroska seiðanna og ekki loku fyrir það skotið að hluti seiðanna hafi ákveðið að bíða eitt ár. Það er von okkar en það getur líka verið hættulegt því mikil afföll geta orðið árið sem bætist við í ánum."

Að síðustu verður að minna á þessa tölu frá Haraldi Eiríkssyni hjá SVFR, sem birtist fyrir fáeinum vikum.

svavar@frettabladid.is