Óhugnanleg áhrif laxeldis í sjó?

Ný kanadísk heimildarmynd dregur upp áhugaverða en um leið óhugnanlega mynd af mögulegum áhrifum laxeldis í sjó á villta laxa.

Hægt er að horfa á myndina, sem nefnist Salmon Confidential, hér fyrir neðan. Í myndinni er fjallað um áhrif laxeldis í sjó á villta laxastofna í Bresku Kólumbíu, vestasta fylki Kanada. Fylgt er eftir rannsóknum kanadíska sjávarlíffræðingsins Alexöndru Morton en hún var fyrst og fremst þekkt fyrir rannsóknir sínar á háhyrningum áður en hún sneri sér alfarið að rannsóknum á villta laxastofninum í Bresku Kólumbíu, nánar tiltekið í Frasier-ánni, sem er sú lengsta í fylkinu.

Frasier-áin er gríðarlega mikið vatnakerfi enda um 1.400 kílómetra löng. Ríflega 100 laxeldisstöðvar eru í Bresku Kólumbíu. Frá 1990 hefur sockeye-laxastofninn svo gott sem hrunið.

Þrír sjúkdómar herja á villta laxinn

Í myndinni eru færð rök fyrir því að meginorsakir hrunsins séu sjúkdómar sem berast frá sjókvíaeldi á laxi. Greint er frá því að þrír sjúkdómar, sem lagst hafa af fullum þunga á lax í sjókvíum víða um heim, herji nú á villta laxinn í Frasier-ánni.

Þessir sjúkdómar eru ISA-vírusinn (Infectious Salmon Anemia), en hann hefur verið þekktur síðan árið 1984 þegar hann greindist í Noregi. Þessi vírus gerði nánast algjörlega út af við laxeldi í Chile fyrir nokkrum árum. Salmon Alphavirus (SAV), en þessu vírus fannst fyrst í löxum við Írland árið 1995 og hefur verið skæður í Noregi og að lokum Piscine Reavirus (PRV).

Reynt að hylma yfir

Alexendra Morton leiðir grasrótarhreyfingu sem hefur það meginmarkmið að vernda villta laxastofna í Bresku Kólumbíu. Í myndinni er það beinlínis fullyrt að kanadísk stjórnvöld hafi reynt að hylma yfir vandann þar sem gríðarlegir fjárhagslegir hagsmundir séu í húfi fyrir laxeldisfyrirtækin. Kanadíska matvælaeftirlitið (Canadian Food Inspection Agency eða CFIA) hafi til að mynda gefið út yfirlýsingu fyrir skömmu þar sem fram hafi komið að ISA-vírusinn hafi ekki fundist í laxi í Frasier-ánni.

Þetta er áhugavert, ekki síst fyrir það að í myndinni kemur fram að rannsóknarstofa CFIA, var sú eina af fjórum rannsóknarstofum sem ekki fann ISA-vírusinn í sínum sýnum.

Grasrótarsamtök Alexöndru sendu sýni til Dr. Are Nylund í Háskólanum í Bergen, Dr. Fred Kibenge, hjá World Organization for Animal Health og eina aðra kanadíska rannsóknarstofu. Allar þessar þrjár rannsóknarstofur fundu ISA-vírusinn.

Einn stofn dafnar vel

Í heimildarmyndinni kemur fram að rannsóknarstofa Kanadíska matvælaeftirlitsins hafi ekki skoðað sýni frá þeim stöðum þar sem þéttleiki laxeldisstöðva er hvað mestur. Það sem meira er að Alexandra fór í matvöruverslanir í Kanada þar sem hún keypti lax, sem alinn hafði verið í sjókvíum í Frasier-vatnakerfinu, og sendi sýni úr þeim til rannsóknarstofa. ISA-vírusinn fannst í nokkrum þessara sýna.

Í Frasier-ánni eru nokkrir laxastofnar og í myndinni kemur fram að eini stofninn sem sé að vaxa sé sá sem gengur upp og niður úr vatnakerfinu á svæði þar sem ekkert laxeldi sé, engar sjókvíar.

trausti@frettabladid.is