Svar til Stígamóta Ögmundur Jónasson skrifar 15. janúar 2013 06:00 Í Fréttablaðinu 9. janúar sl. birtist opið bréf Stígamóta til mín sem innanríkisráðherra þar sem skorað er á mig að taka til hendinni í kynferðisbrotamálum. Voru þar nefnd nokkur atriði sem Stígamót hafa sett á oddinn á síðustu árum. Þakka ég þessar ábendingar en vil einnig nota tækifærið til að víkja að nokkrum atriðum í baráttunni gegn kynferðisofbeldi sem ég hef komið að á þeim ríflega tveimur árum sem liðin eru frá því að ég tók við embætti dómsmála- og mannréttindaráðherra, síðar innanríkisráðherra.Stofnanabreyting ekki töfralausn Strax í nóvember árið 2010 efndi ráðuneytið til viðamikils samráðs um meðferð nauðgunarmála í réttarvörslukerfinu þar sem kallaðir voru til fulltrúar réttarvörslukerfisins, stofnana, grasrótarsamtaka og fræðafólks á sviðinu til að ræða þá staðreynd að aðeins brotabrot af þeim nauðgunarmálum sem upp koma rata í gegnum réttarkerfið og enda með sakfellingu. Samráðið var afar gagnlegt og var unnið úr niðurstöðum þess. Meðal þess sem þar kom fram var að auka þyrfti fræðslu um málaflokkinn og efna til fræðilegra rannsókna á meðferð nauðgunarmála. Þá kom einnig fram sú tillaga Stígamóta að setja á laggirnar sérstakan saksóknara og sérstakan dómstól í kynferðisbrotamálum og hlaut sú tillaga nokkra umræðu, bæði í sjálfu samráðsferlinu og innan ráðuneytisins. Eftir nokkrar vangaveltur var niðurstaða mín sú að hlýða á ábendingar þeirra sem töldu vænlegra að styðja við það kerfi sem nú er til staðar en að búa til ný embætti í þessum málaflokki. Í því samhengi er rétt að taka fram að kynferðisbrot mynda stóran hluta af þeim málum sem Ríkissaksóknaraembættið fæst við og myndi þessi stofnanabreyting sennilega hafa í för með sér að hluti starfsfólks Ríkissaksóknara færi yfir í hina nýju stofnun. Taldi ég kröftunum að svo stöddu betur varið í að reyna að varpa ljósi á hvaða leiðir eru færar til að styrkja núverandi embætti til að takast á við brotaflokkinn og að stofnanabreyting ein og sér myndi ekki reynast töfralausn í þeim efnum.Afstaða hefur áhrif Í kjölfar samráðsins hefur ráðuneytið, í samvinnu við lagadeild Háskóla Íslands, staðið fyrir fræðslu og umfjöllun um kynferðisbrot, þ.m.t. með alþjóðlegri ráðstefnu sem fram fór í janúar í fyrra. Einn af lykilfyrirlesurum ráðstefnunnar var Liz Kelly, prófessor frá Englandi, en hún hefur m.a. rannsakað upplifun brotaþola kynferðisofbeldis af að leita réttar síns. Meðal þess sem fram kom í hennar fyrirlestri, sem er aðgengilegur á vefsíðu innanríkisráðuneytisins, var að upplifun brotaþola af réttarkerfinu er ekki endilega háð því hvort brotamaður er sýknaður eða sakfelldur, eða mál fellt niður. Réttarkerfi sem tekur ekki vel á móti brotaþolum getur þannig verið eins konar áframhald af ofbeldinu. Réttarkerfi sem tekur á móti brotaþola af virðingu hefur hins vegar önnur áhrif. Þetta tel ég vera eitt af meginverkefnum réttarkerfisins og ráðuneytisins, að stuðla að því að kerfið sé ævinlega styðjandi gagnvart þeim sem til þess leita. Til að skilja hvers vegna svo fá nauðgunarmál eru kærð og hvers vegna svo fá mál sem eru kærð rata gegnum réttarkerfið er nauðsynlegt að reyna að varpa ljósi á heildarmyndina. Hvað einkennir þau mál sem rata í gegnum kerfið og hvað einkennir þau mál sem eru felld niður? Hver eru viðhorf þolenda nauðgana annars vegar og hins vegar þeirra sem starfa við rannsókn, saksókn, vörn og dóm til málaflokksins? Hvaða hugmyndir hafa þau um úrbætur? Þetta er meðal spurninga sem lagt var upp með þegar ráðuneytið efndi til samstarfs við EDDU – öndvegissetur um fræðilega rannsókn á meðferð nauðgunarmála. Stendur sú rannsókn yfir og tel ég að á niðurstöðum hennar megi byggja frekari tillögur um framtíðarsýn í málaflokknum.Áhrif kláms á kynferðisbrot Fleira má tína til: Í framhaldi af samráðinu efndu þrjú ráðuneyti, ásamt lagadeild HÍ, til umræðu og ráðstefnu um klám og þau áhrif sem klám hefur á kynferðisbrot, m.a. vegna þess ofbeldis gegn konum sem er ráðandi í klámefni og vegna þess að börn sjá klámefni mjög ung. Niðurstöður þess liggja nú fyrir og mun ég m.a. beita mér fyrir breyttri skilgreiningu á klámhugtakinu í hegningarlögum og athugunum á frekari úrræðum til handa lögreglu vegna brota á banni gegn klámi. Fræðsla um klám er einnig hluti af vitundarvakningu um ofbeldi gegn börnum sem innanríkisráðuneytið hefur haft forystu um, í samstarfi við menntamálaráðuneyti og velferðarráðuneyti. Vakningin stendur til þriggja ára og vonandi lengur, en með henni er fræðslu m.a. beint að börnum og að fólki sem starfar með börnum. Hvað vændi og mansal varðar þá er það rétt sem fram kemur í bréfi Stígamóta að lögreglan hefur ekki reynst nægilega vel búin til að takast á við þennan vanda, en það kemur sífellt betur í ljós hve umfang hans er mikið. Alþingi samþykkti árið 2009 að banna kaup á vændi og heimildir lögreglu til að takast á við brotaflokkinn hafa verið skýrðar. Á síðasta ári samþykkti Alþingi jafnframt áframhaldandi fjárveitingu til átaks lögreglu gegn skipulagðri glæpastarfsemi og var þá kveðið sérstaklega á um að rannsóknir ættu að ná til vændis og mansals. Þarna er því stigið skref í átt að því að kortleggja vændi og mansal á Íslandi og efla viðbúnað lögreglu til að takast á við það.Betur má ef duga skal Í starfi mínu sem innanríkisráðherra hef ég viljað viðurkenna þann vanda sem kynferðisofbeldi er í íslensku samfélagi og gera allt sem í mínu valdi stendur til að taka þátt í að uppræta slíkt ofbeldi. Ráðuneytið hefur haft forgöngu um þau verkefni sem hér hafa verið nefnd en einnig tekið þátt í alþjóðlegu samstarfi til að læra af reynslu annarra og eiga í samtali um bestu mögulegu leiðir í þessari baráttu. Ég vil því leyfa mér að halda því fram að í innanríkisráðuneytinu hafi verið tekið til hendinni í málaflokknum. En hitt er rétt að betur má ef duga skal og kallar þetta viðfangsefni á samhent átak; stjórnmála, stofnana, fræðafólks, grasrótarsamtaka og samfélagsins í heild. Ég skorast ekki undan því að leggja mín lóð á vogarskálarnar og tek hvatningu Stígamótakvenna fagnandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Mest lesið Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun Skipbrot Reykjavíkurborgar Davíð J. Arngrímsson Skoðun Við erum ekki Rússland Sigmar Guðmundsson Skoðun Hagsmunir háskólanema í rektorskjöri Kolbrún Þ. Pálsdóttir Skoðun Björn veit að þekking þrífst í samfélagi, ekki í einangrun Magnea Rut Gunnarsdóttir Skoðun Rektorskjör HÍ Soffía Auður Birgisdóttir Skoðun Evrópusambandið og upplýsingalæsi Ægir Örn Arnarson Skoðun Er ný ESB-langavitleysa íslenzkrar ríkisstjórnar í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Smánin tilheyrir geranda en of oft klínt á þolanda Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Jarðhiti jafnar leikinn Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Skipbrot Reykjavíkurborgar Davíð J. Arngrímsson skrifar Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Fjarkönnun og sjálfstæði þjóðar Karl Arnar Arnarson skrifar Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Rektorskjör HÍ Soffía Auður Birgisdóttir skrifar Skoðun Hagsmunir háskólanema í rektorskjöri Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Evrópusambandið og upplýsingalæsi Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Björn veit að þekking þrífst í samfélagi, ekki í einangrun Magnea Rut Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára - öflugur málsvari sjálfbærni og loftslagsmála Íris Lind Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju veljum við Silju Báru? Auður Birna Stefánsdóttir,Pia Hansson skrifar Skoðun Við erum ekki Rússland Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er ný ESB-langavitleysa íslenzkrar ríkisstjórnar í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Samskipti: Lykillinn að vellíðan og árangri í vinnuumhverfi Ásta Guðrún Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Ríkisábyrgð á 1.490 milljarða króna? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver reif kjaft við hvern? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kjósum opnara grunnnám Toby Erik Wikström skrifar Skoðun Magnús Karl er hæfastur rektorsframbjóðenda Ástráður Eysteinsson skrifar Skoðun Betri starfsaðstæður og skilvirkari háskóli Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar Skoðun Allt fyrir samansúrrað pólitískt og peningalegt vald? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Vopnakaup íslenska ráðamanna Friðrik Erlingsson skrifar Sjá meira
Í Fréttablaðinu 9. janúar sl. birtist opið bréf Stígamóta til mín sem innanríkisráðherra þar sem skorað er á mig að taka til hendinni í kynferðisbrotamálum. Voru þar nefnd nokkur atriði sem Stígamót hafa sett á oddinn á síðustu árum. Þakka ég þessar ábendingar en vil einnig nota tækifærið til að víkja að nokkrum atriðum í baráttunni gegn kynferðisofbeldi sem ég hef komið að á þeim ríflega tveimur árum sem liðin eru frá því að ég tók við embætti dómsmála- og mannréttindaráðherra, síðar innanríkisráðherra.Stofnanabreyting ekki töfralausn Strax í nóvember árið 2010 efndi ráðuneytið til viðamikils samráðs um meðferð nauðgunarmála í réttarvörslukerfinu þar sem kallaðir voru til fulltrúar réttarvörslukerfisins, stofnana, grasrótarsamtaka og fræðafólks á sviðinu til að ræða þá staðreynd að aðeins brotabrot af þeim nauðgunarmálum sem upp koma rata í gegnum réttarkerfið og enda með sakfellingu. Samráðið var afar gagnlegt og var unnið úr niðurstöðum þess. Meðal þess sem þar kom fram var að auka þyrfti fræðslu um málaflokkinn og efna til fræðilegra rannsókna á meðferð nauðgunarmála. Þá kom einnig fram sú tillaga Stígamóta að setja á laggirnar sérstakan saksóknara og sérstakan dómstól í kynferðisbrotamálum og hlaut sú tillaga nokkra umræðu, bæði í sjálfu samráðsferlinu og innan ráðuneytisins. Eftir nokkrar vangaveltur var niðurstaða mín sú að hlýða á ábendingar þeirra sem töldu vænlegra að styðja við það kerfi sem nú er til staðar en að búa til ný embætti í þessum málaflokki. Í því samhengi er rétt að taka fram að kynferðisbrot mynda stóran hluta af þeim málum sem Ríkissaksóknaraembættið fæst við og myndi þessi stofnanabreyting sennilega hafa í för með sér að hluti starfsfólks Ríkissaksóknara færi yfir í hina nýju stofnun. Taldi ég kröftunum að svo stöddu betur varið í að reyna að varpa ljósi á hvaða leiðir eru færar til að styrkja núverandi embætti til að takast á við brotaflokkinn og að stofnanabreyting ein og sér myndi ekki reynast töfralausn í þeim efnum.Afstaða hefur áhrif Í kjölfar samráðsins hefur ráðuneytið, í samvinnu við lagadeild Háskóla Íslands, staðið fyrir fræðslu og umfjöllun um kynferðisbrot, þ.m.t. með alþjóðlegri ráðstefnu sem fram fór í janúar í fyrra. Einn af lykilfyrirlesurum ráðstefnunnar var Liz Kelly, prófessor frá Englandi, en hún hefur m.a. rannsakað upplifun brotaþola kynferðisofbeldis af að leita réttar síns. Meðal þess sem fram kom í hennar fyrirlestri, sem er aðgengilegur á vefsíðu innanríkisráðuneytisins, var að upplifun brotaþola af réttarkerfinu er ekki endilega háð því hvort brotamaður er sýknaður eða sakfelldur, eða mál fellt niður. Réttarkerfi sem tekur ekki vel á móti brotaþolum getur þannig verið eins konar áframhald af ofbeldinu. Réttarkerfi sem tekur á móti brotaþola af virðingu hefur hins vegar önnur áhrif. Þetta tel ég vera eitt af meginverkefnum réttarkerfisins og ráðuneytisins, að stuðla að því að kerfið sé ævinlega styðjandi gagnvart þeim sem til þess leita. Til að skilja hvers vegna svo fá nauðgunarmál eru kærð og hvers vegna svo fá mál sem eru kærð rata gegnum réttarkerfið er nauðsynlegt að reyna að varpa ljósi á heildarmyndina. Hvað einkennir þau mál sem rata í gegnum kerfið og hvað einkennir þau mál sem eru felld niður? Hver eru viðhorf þolenda nauðgana annars vegar og hins vegar þeirra sem starfa við rannsókn, saksókn, vörn og dóm til málaflokksins? Hvaða hugmyndir hafa þau um úrbætur? Þetta er meðal spurninga sem lagt var upp með þegar ráðuneytið efndi til samstarfs við EDDU – öndvegissetur um fræðilega rannsókn á meðferð nauðgunarmála. Stendur sú rannsókn yfir og tel ég að á niðurstöðum hennar megi byggja frekari tillögur um framtíðarsýn í málaflokknum.Áhrif kláms á kynferðisbrot Fleira má tína til: Í framhaldi af samráðinu efndu þrjú ráðuneyti, ásamt lagadeild HÍ, til umræðu og ráðstefnu um klám og þau áhrif sem klám hefur á kynferðisbrot, m.a. vegna þess ofbeldis gegn konum sem er ráðandi í klámefni og vegna þess að börn sjá klámefni mjög ung. Niðurstöður þess liggja nú fyrir og mun ég m.a. beita mér fyrir breyttri skilgreiningu á klámhugtakinu í hegningarlögum og athugunum á frekari úrræðum til handa lögreglu vegna brota á banni gegn klámi. Fræðsla um klám er einnig hluti af vitundarvakningu um ofbeldi gegn börnum sem innanríkisráðuneytið hefur haft forystu um, í samstarfi við menntamálaráðuneyti og velferðarráðuneyti. Vakningin stendur til þriggja ára og vonandi lengur, en með henni er fræðslu m.a. beint að börnum og að fólki sem starfar með börnum. Hvað vændi og mansal varðar þá er það rétt sem fram kemur í bréfi Stígamóta að lögreglan hefur ekki reynst nægilega vel búin til að takast á við þennan vanda, en það kemur sífellt betur í ljós hve umfang hans er mikið. Alþingi samþykkti árið 2009 að banna kaup á vændi og heimildir lögreglu til að takast á við brotaflokkinn hafa verið skýrðar. Á síðasta ári samþykkti Alþingi jafnframt áframhaldandi fjárveitingu til átaks lögreglu gegn skipulagðri glæpastarfsemi og var þá kveðið sérstaklega á um að rannsóknir ættu að ná til vændis og mansals. Þarna er því stigið skref í átt að því að kortleggja vændi og mansal á Íslandi og efla viðbúnað lögreglu til að takast á við það.Betur má ef duga skal Í starfi mínu sem innanríkisráðherra hef ég viljað viðurkenna þann vanda sem kynferðisofbeldi er í íslensku samfélagi og gera allt sem í mínu valdi stendur til að taka þátt í að uppræta slíkt ofbeldi. Ráðuneytið hefur haft forgöngu um þau verkefni sem hér hafa verið nefnd en einnig tekið þátt í alþjóðlegu samstarfi til að læra af reynslu annarra og eiga í samtali um bestu mögulegu leiðir í þessari baráttu. Ég vil því leyfa mér að halda því fram að í innanríkisráðuneytinu hafi verið tekið til hendinni í málaflokknum. En hitt er rétt að betur má ef duga skal og kallar þetta viðfangsefni á samhent átak; stjórnmála, stofnana, fræðafólks, grasrótarsamtaka og samfélagsins í heild. Ég skorast ekki undan því að leggja mín lóð á vogarskálarnar og tek hvatningu Stígamótakvenna fagnandi.
Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar
Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar
Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar
Skoðun Björn veit að þekking þrífst í samfélagi, ekki í einangrun Magnea Rut Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Samskipti: Lykillinn að vellíðan og árangri í vinnuumhverfi Ásta Guðrún Guðbrandsdóttir skrifar
Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar
Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar
Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun