Ég held þetta sé saga sem ekki hefur verið rakin í sjónvarpinu áður. Pínulítið eins og Kiljan í Vesturheimi,“ segir Egill Helgason um nýja tíu þátta röð, sem hefur göngu sína í sjónvarpinu á RÚV á sunnudagskvöld og verður á dagskrá vikulega fram í október.
Egill fór vestur um haf í fyrra ásamt Ragnheiði Thorsteinsson upptökustjóra og Jóni Víðis tökumanni.
„Við tókum upp efni í Nýja-Íslandi, í Winnepeg, Norður-Dakóta og Alberta, líka á vesturströndinni, bæði Bandaríkja- og Kanadamegin. Hittum margt áhugavert fólk, flest af því eldra fólk, einkum eldri konur.
Sú elsta sem við töluðum við var 104 ára. Það er enn fólk þarna sem talar klingjandi fallega íslensku, þó það hafi bara einu sinni á ævinni komið til Íslands. Sumir tala eiginlega 19. aldar íslensku.“
Egill segir Vestur-Íslendingana hafa lifað ríku menningarlífi.
„Fólk fór með mikið af bókum með sér og svo voru þarna skáld og rithöfundar innan hópsins.
Íslendingarnir rifust líka óskaplega mikið innbyrðis um alla hluti á prenti. Voru varla komnir út þegar þeir fóru að rífast gegnum blöð. Trúmál ollu klofningi og þeir rifust um þátttökuna í fyrri heimsstyrjöldinni.
Það hefur ekki mikið verið sagt frá því en það voru um eitt þúsund Íslendingar sem börðust í kanadíska hernum og á annað hundrað íslenskir strákar sem féllu, sumir fæddir á Íslandi og aðrir af annarri kynslóð innflytjenda þar.“
Meðal þeirra sem Egill náði sambandi við var 94 ára kona sem átti ömmu og afa í fyrsta hópnum sem fór út 1875.
„Þetta er síðasta kynslóðin sem man eitthvað að ráði um Ísland,“ segir hann og bætir við.
„Sagan er dramatísk. Fólk lenti í hrakningum og átti erfitt fyrst en svo hafði það það betra en búa við hokur á heiðarbýlum og ýmiss konar kúgun hér heima þannig að eftir fyrstu erfiðleikana reyndist það góð ákvörðun fyrir flesta að hafa farið.“
