Hverjir verða Borgunarmenn fyrir bönkum? Árni Páll Árnason skrifar 17. febrúar 2016 07:00 Umræðan um Borgunarhneykslið má ekki staðnæmast við það eitt. Það sem við vitum nú þegar um atburðarásina í málinu dugar til að vekja verulegar efasemdir um vinnubrögð og siðferði í efstu lögum fjármálakerfisins. Það þarf að upplýsa til fulls um allar ákvarðanir í málinu, hvernig verðmat fór fram og hvernig stjórnendur Landsbankans tóku ákvörðunina um þessa sölu, lið fyrir lið. Það vekur nefnilega athygli að stjórnendur Landsbankans hafa fært það fram sem röksemd fyrir því að selja hinum stálheppnu útvöldu kaupendum á vegum stjórnenda Borgunar eignarhlutinn í leyni að stjórnendur Borgunar væru í lykilstöðu til að hafa áhrif á upplýsingar um framtíðarhorfur Borgunar ef aðrir kaupendur myndu sækjast eftir hlutnum. Eitt er nú það að stjórnendur Landsbankans gefi sér að stjórnendur Borgunar muni koma fram með sviksamlegum hætti. Annað er það hvers vegna stjórnendur Landsbankans ákváðu þá að treysta þeim upplýsingum sem þessir sömu stjórnendur veittu Landsbankanum sjálfum um framtíðarhorfur fyrirtækisins. Hvernig í ósköpunum réttlætir þú að trúa manni sem þú býst við að svíki aðra?Gamlar og nýjar hættur En Borgunarmálið varpar líka ljósi á hættur sem eru fram undan í íslensku viðskiptalífi og fjármálalífi. Það er ekkert nýtt að vel tengdir fjárfestar, handvaldir af Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki, fái tækifæri til að kaupa ríkiseignir eða sölsa undir sig aðstöðu sem ríkið hefur. Efnahagssaga Íslands hefur einkennst af því alla tíð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu tækifæri til að fá til sín Marshall-aðstoðina sem Ísland fékk eftir stríð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu einkaleyfi til að bjóða í verk fyrir varnarliðið og voru áratugum saman í aðstöðu til að rukka margfaldan raunkostnað fyrir hvert einasta viðvik á Keflavíkurflugvelli. Það voru vel tengdir aðilar sem gátu sölsað undir sig hlutabréf almennings og Vestur-Íslendinga í Eimskipafélaginu og nýtt agnarlítinn eignarhlut til að ná yfirtökum á Eimskipafélaginu. Þá aðstöðu nýttu þeir svo til að sölsa undir sig hvert fyrirtækið á fætur öðru í viðskiptalífinu og byggja viðskiptaveldi sem stóð áratugum saman, án nokkurrar innistæðu. Það voru vel tengdir kaupendur sem fengu að kaupa SR-mjöl í upphafi tíunda áratugarins og gátu svo selt eignir út úr fyrirtækinu og borgað sér kaupverðið á einu ári. Og síðast en ekki síst voru það vel tengdir aðilar sem fengu einir að kaupa bankana við einkavæðinguna 2003. Þá voru allar reglur beygðar og öll viðmið um mat á tilboðum skekkt, til að réttir menn fengju á endanum að kaupa. Þeir keyptu á ágætu verði, en lánuðu hverjir öðrum fyrir kaupverðinu. Þeir keyptu banka til að geta nýtt þá til að skammta sér auð og aðstöðu þaðan í frá. Þeir höfðu ekkert efni á að kaupa bankana – þeir gerðu það bara og nýttu sér íslenskt fákeppnisumhverfi til að klóra útlagt fé til baka af almenningi og verðmætaskapandi fyrirtækjum.Nýir Borgunarmenn verða fundnir Nú er enn rætt um bankasölu. Í nýlegri skýrslu Bankasýslu ríkisins kemur samt fram að engir Íslendingar hafi ráð á að kaupa banka fyrir eigin rammleik. Þá liggur fyrir að engir útlendingar hafa sýnt áhuga á að kaupa íslenskan banka, þrátt fyrir ítrekaðar sölutilraunir a.m.k. eins slitabús á erlendum vettvangi undanfarin ár. En þótt engir Íslendingar geti keypt einn einasta banka og engir útlendingar vilji kaupa einn einasta banka eru nú allt í einu ÞRÍR bankar til sölu. Hverjir munu kaupa? Svarið liggur í augum uppi. Hættan er sú að einhverjir nýir Borgunarmenn verði fundnir. Þeir verða sannarlega ekki borgunarmenn fyrir banka í hefðbundnum skilningi þess orðs, en þeir verða Borgunarmenn í þeim séríslenska skilningi sem hér hefur verið rakinn. Þeir munu kaupa bankana á háu verði og nýta sér síðan fákeppnisumhverfi hinnar íslensku krónu til að sjúga kaupverðið úr landsmönnum um ókomin ár.Röðum upp á nýtt Mikilvægasta verkefni stjórnmálanna er að stöðva þetta rugl. Það munu núverandi stjórnarflokkar ekki gera. Það þarf að setja landinu efnahagslega stjórnarskrá. Hluti hennar mun þurfa að felast í að laga bankakerfið að þörfum almennings, heimilanna og verðmætaskapandi fyrirtækja. Það þarf að nýta það tækifæri sem nú er að opnast með ráðandi umsvifum ríkisvaldsins á fjármálamarkaði til að brjóta bankana upp og raða bútunum upp á nýtt. Sumir þættir bankarekstrar eiga einfaldlega ekki heima með öðrum í fákeppnisumhverfi. Samhliða þarf að breyta lagaumhverfi fjármálakerfisins og torvelda ofurvald fjármálafyrirtækja yfir fólki. Úrvinnsla skuldamála frá hruni á að verða okkur verðmætur lærdómur. Það þarf að styrkja lagaumhverfi greiðsluaðlögunar, auka áhættu banka af útlánum og torvelda bönkum að ganga að fólki ef greiðslugeta bregst. Þá þarf að tryggja almenningi í landinu arð af ríkiseignum og gefa ófrávíkjanleg fyrirmæli um samkeppni um sölu þeirra. Tækifærið til þessara breytinga er núna. Það verður farið eftir að ríkið selur hluta í bönkunum. Þess vegna þarf að koma í veg fyrir að núverandi stjórnarflokkar selji bankana og gefa nýrri ríkisstjórn færi á raða spilunum upp á nýtt, með hagsmuni almennings að leiðarljósi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Borgunarmálið Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Umræðan um Borgunarhneykslið má ekki staðnæmast við það eitt. Það sem við vitum nú þegar um atburðarásina í málinu dugar til að vekja verulegar efasemdir um vinnubrögð og siðferði í efstu lögum fjármálakerfisins. Það þarf að upplýsa til fulls um allar ákvarðanir í málinu, hvernig verðmat fór fram og hvernig stjórnendur Landsbankans tóku ákvörðunina um þessa sölu, lið fyrir lið. Það vekur nefnilega athygli að stjórnendur Landsbankans hafa fært það fram sem röksemd fyrir því að selja hinum stálheppnu útvöldu kaupendum á vegum stjórnenda Borgunar eignarhlutinn í leyni að stjórnendur Borgunar væru í lykilstöðu til að hafa áhrif á upplýsingar um framtíðarhorfur Borgunar ef aðrir kaupendur myndu sækjast eftir hlutnum. Eitt er nú það að stjórnendur Landsbankans gefi sér að stjórnendur Borgunar muni koma fram með sviksamlegum hætti. Annað er það hvers vegna stjórnendur Landsbankans ákváðu þá að treysta þeim upplýsingum sem þessir sömu stjórnendur veittu Landsbankanum sjálfum um framtíðarhorfur fyrirtækisins. Hvernig í ósköpunum réttlætir þú að trúa manni sem þú býst við að svíki aðra?Gamlar og nýjar hættur En Borgunarmálið varpar líka ljósi á hættur sem eru fram undan í íslensku viðskiptalífi og fjármálalífi. Það er ekkert nýtt að vel tengdir fjárfestar, handvaldir af Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki, fái tækifæri til að kaupa ríkiseignir eða sölsa undir sig aðstöðu sem ríkið hefur. Efnahagssaga Íslands hefur einkennst af því alla tíð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu tækifæri til að fá til sín Marshall-aðstoðina sem Ísland fékk eftir stríð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu einkaleyfi til að bjóða í verk fyrir varnarliðið og voru áratugum saman í aðstöðu til að rukka margfaldan raunkostnað fyrir hvert einasta viðvik á Keflavíkurflugvelli. Það voru vel tengdir aðilar sem gátu sölsað undir sig hlutabréf almennings og Vestur-Íslendinga í Eimskipafélaginu og nýtt agnarlítinn eignarhlut til að ná yfirtökum á Eimskipafélaginu. Þá aðstöðu nýttu þeir svo til að sölsa undir sig hvert fyrirtækið á fætur öðru í viðskiptalífinu og byggja viðskiptaveldi sem stóð áratugum saman, án nokkurrar innistæðu. Það voru vel tengdir kaupendur sem fengu að kaupa SR-mjöl í upphafi tíunda áratugarins og gátu svo selt eignir út úr fyrirtækinu og borgað sér kaupverðið á einu ári. Og síðast en ekki síst voru það vel tengdir aðilar sem fengu einir að kaupa bankana við einkavæðinguna 2003. Þá voru allar reglur beygðar og öll viðmið um mat á tilboðum skekkt, til að réttir menn fengju á endanum að kaupa. Þeir keyptu á ágætu verði, en lánuðu hverjir öðrum fyrir kaupverðinu. Þeir keyptu banka til að geta nýtt þá til að skammta sér auð og aðstöðu þaðan í frá. Þeir höfðu ekkert efni á að kaupa bankana – þeir gerðu það bara og nýttu sér íslenskt fákeppnisumhverfi til að klóra útlagt fé til baka af almenningi og verðmætaskapandi fyrirtækjum.Nýir Borgunarmenn verða fundnir Nú er enn rætt um bankasölu. Í nýlegri skýrslu Bankasýslu ríkisins kemur samt fram að engir Íslendingar hafi ráð á að kaupa banka fyrir eigin rammleik. Þá liggur fyrir að engir útlendingar hafa sýnt áhuga á að kaupa íslenskan banka, þrátt fyrir ítrekaðar sölutilraunir a.m.k. eins slitabús á erlendum vettvangi undanfarin ár. En þótt engir Íslendingar geti keypt einn einasta banka og engir útlendingar vilji kaupa einn einasta banka eru nú allt í einu ÞRÍR bankar til sölu. Hverjir munu kaupa? Svarið liggur í augum uppi. Hættan er sú að einhverjir nýir Borgunarmenn verði fundnir. Þeir verða sannarlega ekki borgunarmenn fyrir banka í hefðbundnum skilningi þess orðs, en þeir verða Borgunarmenn í þeim séríslenska skilningi sem hér hefur verið rakinn. Þeir munu kaupa bankana á háu verði og nýta sér síðan fákeppnisumhverfi hinnar íslensku krónu til að sjúga kaupverðið úr landsmönnum um ókomin ár.Röðum upp á nýtt Mikilvægasta verkefni stjórnmálanna er að stöðva þetta rugl. Það munu núverandi stjórnarflokkar ekki gera. Það þarf að setja landinu efnahagslega stjórnarskrá. Hluti hennar mun þurfa að felast í að laga bankakerfið að þörfum almennings, heimilanna og verðmætaskapandi fyrirtækja. Það þarf að nýta það tækifæri sem nú er að opnast með ráðandi umsvifum ríkisvaldsins á fjármálamarkaði til að brjóta bankana upp og raða bútunum upp á nýtt. Sumir þættir bankarekstrar eiga einfaldlega ekki heima með öðrum í fákeppnisumhverfi. Samhliða þarf að breyta lagaumhverfi fjármálakerfisins og torvelda ofurvald fjármálafyrirtækja yfir fólki. Úrvinnsla skuldamála frá hruni á að verða okkur verðmætur lærdómur. Það þarf að styrkja lagaumhverfi greiðsluaðlögunar, auka áhættu banka af útlánum og torvelda bönkum að ganga að fólki ef greiðslugeta bregst. Þá þarf að tryggja almenningi í landinu arð af ríkiseignum og gefa ófrávíkjanleg fyrirmæli um samkeppni um sölu þeirra. Tækifærið til þessara breytinga er núna. Það verður farið eftir að ríkið selur hluta í bönkunum. Þess vegna þarf að koma í veg fyrir að núverandi stjórnarflokkar selji bankana og gefa nýrri ríkisstjórn færi á raða spilunum upp á nýtt, með hagsmuni almennings að leiðarljósi.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun