Tekjur af auðlindum í velferð Oddný G. Harðardóttir skrifar 18. maí 2016 07:00 Við Íslendingar erum rík af auðlindum en ekki góð í að semja um verð fyrir nýtingu þeirra. Útgerðarfyrirtæki greiða veiðigjald sem er langt undir markaðsverði, ferðamenn fá afslátt af neysluskatti á bæði gistingu og afþreyingu og við gerum ógegnsæja samninga um rafmagnsverð við stóriðjuna. Þessar stóru atvinnugreinar ættu að skila mun meiri tekjum í ríkissjóð en þær gera.Útboð aflaheimilda Til að fá fullt verð fyrir veiðileyfi eigum við að bjóða út aflaheimildir. Opinbert útboð er skilvirkasta leiðin til að skila arðinum af auðlindinni til þjóðarinnar. Útboð myndi draga fram sanngjarna samkeppni milli sjávarútvegsfyrirtækja og tryggja minni fyrirtækjum aðgang að kvóta. Verðið yrði það sem fyrirtækin væru reiðubúin að greiða fyrir aflaheimildirnar og yrði um leið það veiðigjald sem rynni í ríkissjóð. Í dag geta þeir sem fá úthlutaðan kvóta stungið fullu veiðigjaldi í eigin vasa með því að selja og leigja kvóta til þriðja aðila. Það er óþolandi að horfa upp á slík viðskipti og bera þau saman við það lága veiðigjald sem nú rennur í ríkissjóð. Sem dæmi má nefna að kvótalitlar útgerðir hafa þurft að greiða um 200 kr. fyrir kílóið af þorski í veiðigjald til stærri útgerða, á meðan ríkið heimtir aðeins 13 kr. í veiðigjald. Sérfræðingar hafa bent á að með vel útfærðu útboði gætu stjórnvöld náð fram öllum þeim markmiðum sem þau setja sér fyrirfram, s.s. skiptingu á milli skipaflokka, landsvæða og nýliðunar. Fiskveiðikerfinu þarf að breyta í heild sinni og það er hægt að taka strax skref í rétta átt. Ég legg til að við tökum slíkt skref á næsta fiskveiðiári. Þorskveiðikvótinn var aukinn á yfirstandandi fiskveiðiári um 21 þúsund tonn og mælingar Hafrannsóknastofnunar benda til að kvótinn verði enn aukinn á næsta fiskveiðiári. Ef Hafrannsóknastofnun gerir tillögu um viðbótartonn umfram þorskkvóta fiskveiðiársins 2015/2016 þá ættum við að bjóða þau út til hæstbjóðenda. Með því fengist reynsla í framkvæmd útboða af þessu tagi ásamt markaðsverði aflaheimilda. Nú þegar bjóðum við út leyfi til nýtingar á útblástursheimildum, fjarskiptatíðnisviðum, sérleyfum í flugi og rekstri hópferðabíla og þá reynslu má nýta.Skattaafsláttur til ferðamanna Álag vegna fjölda ferðamanna hefur aukist mikið og haft áhrif á t.d. vegi landsins, löggæsluna, heilsugæsluna og sjúkraflutninga, að ekki sé minnst á fjölsóttar náttúruperlur. Ferðaþjónustan hefur skilað góðum gjaldeyristekjum með auknum ferðamannastraumi en nú er svo komið að eitthvað verður undan að láta. Ef innviðir verða ekki efldir þá er hætt við að dragi úr áhuga ferðamanna á að koma hingað og kostnaður vegna mikilla fjárfestinga falli á almenning. Núverandi ástand bitnar að sjálfsögðu einnig á þjónustu við íbúa landsins. Besta leiðin til að fá með einföldum hætti auknar tekjur af ferðamönnum er að færa virðisaukaskatt fyrir gistingu og afþreyingu úr lægra þrepi í almennt þrep. Ferðamenn eiga ekki að fá afslátt af neyslusköttum og þessi ört vaxandi atvinnugrein á ekki að búa við annað rekstrarumhverfi en önnur fyrirtæki í landinu. Gisting og afþreying bera nú 11% virðisaukaskatt eins og t.d. matvæli, orka og bækur. Almennt þrep í virðisaukaskatti er 24%. Það merkir að allar vörur og þjónusta bera 24% virðisaukaskatt nema að um sérstaka undantekningu sé að ræða. Nú þegar innviðir landsins eru að molna undan álagi á alls ekki að gefa ferðamönnum sérstakan afslátt af neyslusköttum.Sanngjarnt orkuverð Við ættum að hefja strax undirbúning fyrir stofnun uppboðsmarkaðar á raforku á Íslandi. Norðmenn hafa fyrir löngu stigið það skref að leggja auðlindarentuskatt á orkufyrirtækin sem nýta náttúruauðlindir þeirra. Til að slíkt megi verða hér á landi þarf fyrst að tryggja gegnsæi í verðmyndun á raforku. Nýr samningur Landsvirkjunar við Norðurál um raforkusölu þar sem verðið ræðst af uppboðsmarkaði í Noregi er jákvæð vísbending um að aukið gegnsæi sé að færast í verðmyndun á raforku hér á landi. Ef við sem samfélag fáum sanngjarnar tekjur af öllum okkar auðlindum getum við auðveldlega haldið uppi öflugu og ókeypis heilbrigðis- og menntakerfi. Það er réttlætismál.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ferðamennska á Íslandi Oddný G. Harðardóttir Mest lesið Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Sjá meira
Við Íslendingar erum rík af auðlindum en ekki góð í að semja um verð fyrir nýtingu þeirra. Útgerðarfyrirtæki greiða veiðigjald sem er langt undir markaðsverði, ferðamenn fá afslátt af neysluskatti á bæði gistingu og afþreyingu og við gerum ógegnsæja samninga um rafmagnsverð við stóriðjuna. Þessar stóru atvinnugreinar ættu að skila mun meiri tekjum í ríkissjóð en þær gera.Útboð aflaheimilda Til að fá fullt verð fyrir veiðileyfi eigum við að bjóða út aflaheimildir. Opinbert útboð er skilvirkasta leiðin til að skila arðinum af auðlindinni til þjóðarinnar. Útboð myndi draga fram sanngjarna samkeppni milli sjávarútvegsfyrirtækja og tryggja minni fyrirtækjum aðgang að kvóta. Verðið yrði það sem fyrirtækin væru reiðubúin að greiða fyrir aflaheimildirnar og yrði um leið það veiðigjald sem rynni í ríkissjóð. Í dag geta þeir sem fá úthlutaðan kvóta stungið fullu veiðigjaldi í eigin vasa með því að selja og leigja kvóta til þriðja aðila. Það er óþolandi að horfa upp á slík viðskipti og bera þau saman við það lága veiðigjald sem nú rennur í ríkissjóð. Sem dæmi má nefna að kvótalitlar útgerðir hafa þurft að greiða um 200 kr. fyrir kílóið af þorski í veiðigjald til stærri útgerða, á meðan ríkið heimtir aðeins 13 kr. í veiðigjald. Sérfræðingar hafa bent á að með vel útfærðu útboði gætu stjórnvöld náð fram öllum þeim markmiðum sem þau setja sér fyrirfram, s.s. skiptingu á milli skipaflokka, landsvæða og nýliðunar. Fiskveiðikerfinu þarf að breyta í heild sinni og það er hægt að taka strax skref í rétta átt. Ég legg til að við tökum slíkt skref á næsta fiskveiðiári. Þorskveiðikvótinn var aukinn á yfirstandandi fiskveiðiári um 21 þúsund tonn og mælingar Hafrannsóknastofnunar benda til að kvótinn verði enn aukinn á næsta fiskveiðiári. Ef Hafrannsóknastofnun gerir tillögu um viðbótartonn umfram þorskkvóta fiskveiðiársins 2015/2016 þá ættum við að bjóða þau út til hæstbjóðenda. Með því fengist reynsla í framkvæmd útboða af þessu tagi ásamt markaðsverði aflaheimilda. Nú þegar bjóðum við út leyfi til nýtingar á útblástursheimildum, fjarskiptatíðnisviðum, sérleyfum í flugi og rekstri hópferðabíla og þá reynslu má nýta.Skattaafsláttur til ferðamanna Álag vegna fjölda ferðamanna hefur aukist mikið og haft áhrif á t.d. vegi landsins, löggæsluna, heilsugæsluna og sjúkraflutninga, að ekki sé minnst á fjölsóttar náttúruperlur. Ferðaþjónustan hefur skilað góðum gjaldeyristekjum með auknum ferðamannastraumi en nú er svo komið að eitthvað verður undan að láta. Ef innviðir verða ekki efldir þá er hætt við að dragi úr áhuga ferðamanna á að koma hingað og kostnaður vegna mikilla fjárfestinga falli á almenning. Núverandi ástand bitnar að sjálfsögðu einnig á þjónustu við íbúa landsins. Besta leiðin til að fá með einföldum hætti auknar tekjur af ferðamönnum er að færa virðisaukaskatt fyrir gistingu og afþreyingu úr lægra þrepi í almennt þrep. Ferðamenn eiga ekki að fá afslátt af neyslusköttum og þessi ört vaxandi atvinnugrein á ekki að búa við annað rekstrarumhverfi en önnur fyrirtæki í landinu. Gisting og afþreying bera nú 11% virðisaukaskatt eins og t.d. matvæli, orka og bækur. Almennt þrep í virðisaukaskatti er 24%. Það merkir að allar vörur og þjónusta bera 24% virðisaukaskatt nema að um sérstaka undantekningu sé að ræða. Nú þegar innviðir landsins eru að molna undan álagi á alls ekki að gefa ferðamönnum sérstakan afslátt af neyslusköttum.Sanngjarnt orkuverð Við ættum að hefja strax undirbúning fyrir stofnun uppboðsmarkaðar á raforku á Íslandi. Norðmenn hafa fyrir löngu stigið það skref að leggja auðlindarentuskatt á orkufyrirtækin sem nýta náttúruauðlindir þeirra. Til að slíkt megi verða hér á landi þarf fyrst að tryggja gegnsæi í verðmyndun á raforku. Nýr samningur Landsvirkjunar við Norðurál um raforkusölu þar sem verðið ræðst af uppboðsmarkaði í Noregi er jákvæð vísbending um að aukið gegnsæi sé að færast í verðmyndun á raforku hér á landi. Ef við sem samfélag fáum sanngjarnar tekjur af öllum okkar auðlindum getum við auðveldlega haldið uppi öflugu og ókeypis heilbrigðis- og menntakerfi. Það er réttlætismál.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun