Sjálfstæði blaðamanna Hjálmar Jónsson skrifar 17. október 2019 12:00 Það hefur verið upplýsandi að fylgjast með tilraunum pólskra og ungverskra stjórnvalda til að ná stjórn á lýðræðislegri umræðu í löndum sínum og sýnir svo ekki verður um villst, að allir sem unna lýðræði og tjáningarfrelsinu sem er forsenda þess, verða að vera stöðugt á varðbergi. Það liggur svo í hlutarins eðli að kjarni tjáningarfrelsisins er rétturinn til þess að tjá skoðanir, sem kunna að vera óvinsælar, móðga eða særa, og/eða eru andstæðar almenningsálitinu og/eða ganga gegn viðurkenndum vísindalegum sannleik á hverjum tíma. Við megum aldrei láta undan þeirri ritskoðun hugarfarsins, sem samfélagsmiðlar meðal annarra ýta undir, með því að samþykkja gagnrýnislaust meirihlutaskoðanir og fordæmingu andstæðra sjónarmiða, hversu vel og rökvíslega þau eru sett fram og í samræmi við gildi okkar. Æðsta skylda blaðamannsins og okkar sem stöndum vörð um hið svokallaða fjórða vald er að varðveita gagnrýna hugsun og berjast gegn öllu því sem tálmar gagnsæi. Þannig veitum við valdinu aðhald. Vald spillir og alræðisvald gjörspillir vegna þess að tjáningarfrelsi er ekki við lýði í þeim löndum þar sem almenningur á ekki rödd. Gott dæmi um tilraunir stjórnvalda til þess að hafa áhrif á tjáningarfrelsið er að finna í stefnuskrá Laga og réttar, ráðandi stjórnmálaflokks í Póllandi og sigurvegara kosninganna um síðustu helgi, en flokkurinn hefur á stefnuskrá sinni „að setja sérstakar reglur um blaðamenn og búa til „nýtt fjölmiðlaskipulag” í landinu,” svo vitnað sé í frétt á heimasíðu BÍ, press.is, af þessu tilefni. Mogens Blicher Bjærregaard, forseti Evrópusambands blaðamanna, segir að með því að regluvæða blaðamannastéttina sé verið að binda enda á fjölmiðlafrelsi. Það sé skylda stjórnvalda í lýðfrjálsum ríkjum að styðja skilyrðislaust við frelsi fjölmiðla, en hins vegar sé það skylda blaðamanna og fjölmiðlanna að tryggja siðferðisviðmið og sjálfseftirlit! Nú vill svo óskemmtilega til að jafnvel hér á Ísa köldu landi á hjara veraldar erum við að glíma við draug þessa kyns í gervi svokallaðrar Fjölmiðlanefndar. Svo því sé til haga haldið að þá hefur nefndin ekki enn náð 10 ára aldri, en telur sig samt þess umkomna að segja blaðamönnum hvernig þeir eigi að vinna vinnuna sína með birtingu álitsgerða um efni fjölmiðla og vinnubrögð blaðamanna. Engir blaðamenn vinna þar þó og nánast engin reynsla af blaðamennsku er þar innan dyra. Allt eru þetta vissulega velmeinandi og vel gerðir einstaklingar, en aðalatriðið er að þeir eru hluti af stjórnvaldi og hafa sem slíkir tekið sér það vald að úrskurða hvað sé gjaldgeng blaðamennska og hvað ekki. Sannarlega er það ekki með vilja löggjafans að embættismenn á vegum stjórnvalda hafi tekið sér þetta vald, að mínu mati, heldur er þessi framgangsmáti réttlætur með langsóttum lagatúlkunum. Hitt er dagljóst að á meðan svona er málum háttað getur Fjölmiðlanefnd aldrei haft hlutverk í að úthluta fé til fjölmiðla verði tillögur menntamálaráðherra í þeim efnum að veruleika, sem vonir standa til um. Þeir sem hafa tekið sér það hlutverk að hafa eftirlit með fjölmiðlum, blaðamönnum og efnistökum þeirra, geta, að mínu viti, ekki úthlutað fjármunum til þeirra, að óbreyttum lögum, standist lagatúlkun Fjölmiðlanefndar. Hvaða augum yrði slíkt fyrirkomulag litið hér á landi ef það væri sett upp í Póllandi eða Ungverjalandi? Í lýðfrjálsum ríkjum eru það einungsis dómstólar sem hafa hlutverki að gegna við að setja tjáningarfrelsinu mörk. Blaðamannafélagið hefur svo staðið sig ágætlega í sjálfseftirliti með starfrækslu siðanefndar í meira en hálfa öld, en til hennar getur almenningur leitað telji hann á sér brotið í fjölmiðlaumfjöllun eða að blaðamenn hafi brotið siðareglur stéttarinnar. Það er svo mikið gleðiefni að nú skuli lokst hilla undir að tillögur komi fram á Alþingi um stuðning við upplýsingakerfið í landinu og menntamálaráðherra á heiður skilinn fyrir að hafa sett það mál á oddinn. Miklu skiptir að þau viðmið sem stuðst er við séu hlutlæg og komi að gagni með beinum hætti og ekki sé eytt fjármunum í óþarfa umbúnað. Beinast liggur við að endurgreiða fjölmiðlafyrirtækjum þá skatta sem á þá eru lagðir og stofnun öflugs rannsóknasjóðs um samfélagsmálefni sem fjölmiðlar og einstaklingar þeim tengdir geta sótt til. Miklu skiptir að vel takist til að tryggja hlutlausa og gagnrýna umfjöllun í landinu. Blaðamennska er sannarlega skemmtilegt starf og forréttindi að hafa fengið að gegna því í áratugi. Starfið er fyrst og fremst áhugadrifið, en áhuginn einn og sér dugir ekki endalaust! Háskólamenntaður blaðamaður með eins árs starfsreynslu er með 400.873 kr. í laun á mánuði frá 1. maí 2018 og 15% vantar upp á að laun blaðamanna hafi haldið í við almenna launaþróun í landinu. Þess vegna erum við blaðamenn í fyrsta skipti í rúm 40 ár að undirbúa aðgerðir til framgangs kröfum okkar, illu heilli. Það er hluti af því að bæta upplýsingakerfið í landinu, því til frambúðar verður ekki hægt að búa við þau kjör sem blaðamönnum eru boðin.Höfundur er formaður Blaðamannafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Hjálmar Jónsson Kjaramál Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Sjá meira
Það hefur verið upplýsandi að fylgjast með tilraunum pólskra og ungverskra stjórnvalda til að ná stjórn á lýðræðislegri umræðu í löndum sínum og sýnir svo ekki verður um villst, að allir sem unna lýðræði og tjáningarfrelsinu sem er forsenda þess, verða að vera stöðugt á varðbergi. Það liggur svo í hlutarins eðli að kjarni tjáningarfrelsisins er rétturinn til þess að tjá skoðanir, sem kunna að vera óvinsælar, móðga eða særa, og/eða eru andstæðar almenningsálitinu og/eða ganga gegn viðurkenndum vísindalegum sannleik á hverjum tíma. Við megum aldrei láta undan þeirri ritskoðun hugarfarsins, sem samfélagsmiðlar meðal annarra ýta undir, með því að samþykkja gagnrýnislaust meirihlutaskoðanir og fordæmingu andstæðra sjónarmiða, hversu vel og rökvíslega þau eru sett fram og í samræmi við gildi okkar. Æðsta skylda blaðamannsins og okkar sem stöndum vörð um hið svokallaða fjórða vald er að varðveita gagnrýna hugsun og berjast gegn öllu því sem tálmar gagnsæi. Þannig veitum við valdinu aðhald. Vald spillir og alræðisvald gjörspillir vegna þess að tjáningarfrelsi er ekki við lýði í þeim löndum þar sem almenningur á ekki rödd. Gott dæmi um tilraunir stjórnvalda til þess að hafa áhrif á tjáningarfrelsið er að finna í stefnuskrá Laga og réttar, ráðandi stjórnmálaflokks í Póllandi og sigurvegara kosninganna um síðustu helgi, en flokkurinn hefur á stefnuskrá sinni „að setja sérstakar reglur um blaðamenn og búa til „nýtt fjölmiðlaskipulag” í landinu,” svo vitnað sé í frétt á heimasíðu BÍ, press.is, af þessu tilefni. Mogens Blicher Bjærregaard, forseti Evrópusambands blaðamanna, segir að með því að regluvæða blaðamannastéttina sé verið að binda enda á fjölmiðlafrelsi. Það sé skylda stjórnvalda í lýðfrjálsum ríkjum að styðja skilyrðislaust við frelsi fjölmiðla, en hins vegar sé það skylda blaðamanna og fjölmiðlanna að tryggja siðferðisviðmið og sjálfseftirlit! Nú vill svo óskemmtilega til að jafnvel hér á Ísa köldu landi á hjara veraldar erum við að glíma við draug þessa kyns í gervi svokallaðrar Fjölmiðlanefndar. Svo því sé til haga haldið að þá hefur nefndin ekki enn náð 10 ára aldri, en telur sig samt þess umkomna að segja blaðamönnum hvernig þeir eigi að vinna vinnuna sína með birtingu álitsgerða um efni fjölmiðla og vinnubrögð blaðamanna. Engir blaðamenn vinna þar þó og nánast engin reynsla af blaðamennsku er þar innan dyra. Allt eru þetta vissulega velmeinandi og vel gerðir einstaklingar, en aðalatriðið er að þeir eru hluti af stjórnvaldi og hafa sem slíkir tekið sér það vald að úrskurða hvað sé gjaldgeng blaðamennska og hvað ekki. Sannarlega er það ekki með vilja löggjafans að embættismenn á vegum stjórnvalda hafi tekið sér þetta vald, að mínu mati, heldur er þessi framgangsmáti réttlætur með langsóttum lagatúlkunum. Hitt er dagljóst að á meðan svona er málum háttað getur Fjölmiðlanefnd aldrei haft hlutverk í að úthluta fé til fjölmiðla verði tillögur menntamálaráðherra í þeim efnum að veruleika, sem vonir standa til um. Þeir sem hafa tekið sér það hlutverk að hafa eftirlit með fjölmiðlum, blaðamönnum og efnistökum þeirra, geta, að mínu viti, ekki úthlutað fjármunum til þeirra, að óbreyttum lögum, standist lagatúlkun Fjölmiðlanefndar. Hvaða augum yrði slíkt fyrirkomulag litið hér á landi ef það væri sett upp í Póllandi eða Ungverjalandi? Í lýðfrjálsum ríkjum eru það einungsis dómstólar sem hafa hlutverki að gegna við að setja tjáningarfrelsinu mörk. Blaðamannafélagið hefur svo staðið sig ágætlega í sjálfseftirliti með starfrækslu siðanefndar í meira en hálfa öld, en til hennar getur almenningur leitað telji hann á sér brotið í fjölmiðlaumfjöllun eða að blaðamenn hafi brotið siðareglur stéttarinnar. Það er svo mikið gleðiefni að nú skuli lokst hilla undir að tillögur komi fram á Alþingi um stuðning við upplýsingakerfið í landinu og menntamálaráðherra á heiður skilinn fyrir að hafa sett það mál á oddinn. Miklu skiptir að þau viðmið sem stuðst er við séu hlutlæg og komi að gagni með beinum hætti og ekki sé eytt fjármunum í óþarfa umbúnað. Beinast liggur við að endurgreiða fjölmiðlafyrirtækjum þá skatta sem á þá eru lagðir og stofnun öflugs rannsóknasjóðs um samfélagsmálefni sem fjölmiðlar og einstaklingar þeim tengdir geta sótt til. Miklu skiptir að vel takist til að tryggja hlutlausa og gagnrýna umfjöllun í landinu. Blaðamennska er sannarlega skemmtilegt starf og forréttindi að hafa fengið að gegna því í áratugi. Starfið er fyrst og fremst áhugadrifið, en áhuginn einn og sér dugir ekki endalaust! Háskólamenntaður blaðamaður með eins árs starfsreynslu er með 400.873 kr. í laun á mánuði frá 1. maí 2018 og 15% vantar upp á að laun blaðamanna hafi haldið í við almenna launaþróun í landinu. Þess vegna erum við blaðamenn í fyrsta skipti í rúm 40 ár að undirbúa aðgerðir til framgangs kröfum okkar, illu heilli. Það er hluti af því að bæta upplýsingakerfið í landinu, því til frambúðar verður ekki hægt að búa við þau kjör sem blaðamönnum eru boðin.Höfundur er formaður Blaðamannafélags Íslands.
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar