Sólrún Diego og Tinna Alavis brutu lög með duldum auglýsingum

Sólrúnu Lilju Diego Elmarsdóttur og Tinnu Alavisdóttur hefur verið gert að hætta birtingu duldra auglýsinga á samfélagsmiðlum. Færslur þeirra um vörur og þjónustu tveggja fyrirtækja þóttu ekki gefa nógu vel til kynna að þær hafi verið settar fram í viðskiptalegum tilgangi.

Slíkt verður að koma skýrt fram og hefur Neytendastofa til að mynda sett fram leiðbeiningar um hvernig samstarf áhrifavalda og fyrirtækja skuli tilgreint eftir sambærileg brot annarra áhrifavalda.

Hvítt samstarf á hvítum grunni

Sólrún Diego telst hafa gerst brotleg við lög með færslum sínum á Instagram í sumar. Þar fjallaði Sólrún um „margvíslegar vörur og þjónustu verslunarinnar Air í Kringlunni“ en færslur hennar þóttu ekki merktar sem auglýsingar með nógu skýrum hætti - „ að því undanskildu að finna mátti örsmáa merkingu neðst í hægra horni myndarinnar, #samstarf, í hvítu letri á hvítum grunni,“ eins og því er lýst í úrskurði Neytendastofu.

Stofnunin óskaði því eftir svörum frá Sólrúnu um hvernig viðskiptasambandi hennar við verslunina Air væri háttað, til að mynda hvort hún fengi endurgjald af einhverju tagi frá versluninni. Í þessu samhengi má nefna að Ríkisskattstjóri hefur minnt á að áhrifavaldar verða að greiða skatt af starfsemi sinni. Allar greiðslur; sama hvort þær eru í peningum, vörum eða öðrum hlunnindum, eru skattskyldar. 

 

 

 

View this post on Instagram

A post shared by Sólrún Diego (@solrundiego) on Apr 18, 2019 at 12:50pm PDT

Ekki ætlunin að fela merkinguna

Í svari Sólrúnar til Neytendastofu kom fram „að ekkert viðskiptasamband væri að baki annað en það að vörur hafi verið gjöf frá markaðsstjóra verslunarinnar Air.“ Enginn þriðji aðili hefði haft milligöngu um samstarfið. Þá sagðist hún ekki hafa fengið neitt endurgjald frá Air vegna umfjöllunarinnar. 

Þrátt fyrir að Sólrún segist hafa geta fallist á að merking umræddrar myndar, með hvítu stöfunum á hvíta bakgrunninum, væri ekki nógu vel framsett segir Sólrún „að það hafi ekki verið ætlunin“ að blekkja. Þá virðist ljóst af viðbrögðum Sólrúnar að hún hefur ýmislegt við eftirlitsstarfsemi Neytendastofu að athuga.

Sjá einnig: Þetta eru reglurnar sem áhrifavaldar verða að fylgja

Þannig segist hún vilja fá svör frá stofnuninni við því hvernig Neytendastofa taki á ábendingum „sem einungis er komið til hennar til þess eins að skemma eða sverta mannorð áhrifavalda.“ Þá segist Sólrún vilja vita hvort stofnunin hafi gert tilraunir eða sýnt einhvern áhuga á því að fá áhrifavalda inn á borð með sér til að dýpka skilning sinn á viðfangsefninu.

Gjafir til áhrifavalda „mikil kvöð“

Aukinheldur bendir Sólrún á að margir áhrifavaldar fái „gríðarlegt magn gjafa og varnings sendan til sín óumbeðið,“ sem Sólrun segir að í mörgum tilfellum sé „mikil kvöð“ fyrir áhrifavalda. „Bæði myndist ákveðin pressa frá þeim sem senda varninginn sem og ónæðið af óumbeðnum póstsendingum og átroðningi,“ útskýrir Sólrún og spyr Neytendastofu hvort gefnar hafi verið út leiðbeiningar til fyrirtækja varðandi sendingar á varningi til áhrifavalda.

Neytendastofa virðist hafa svarað spurningum Sólrúnar Diego á almennum nótum; stofnuninni berist margar ábendingar, lög og tilmæli Neytendastofu um auðþekkjanlegar auglýsingar séu skýrar og byggi meðal annars á fundum með áhrifavöldum.

Sjá einnig: Svönu og Fanneyju bannað að nota duldar auglýsingar

Að mati Neytendastofu voru færslur Sólrúnar settar fram í viðskiptalegum tilgangi því markmiðið hafi verið að vekja athygli neytenda á vörum verslunarinnar. Neytendastofa telur einnig að ekki hafi komi fram með fullnægjandi hætti af hálfu áhrifavaldsins að um markaðssetningu væri að ræða eða að greiðsla eða annað endurgjald hafi komið fyrir færslurnar. Að sama skapi sé ljóst að „nær ómögulegt var fyrir neytendur að sjá umræddar merkingar og þannig átta sig á því að um kostaða umfjöllun hafi verið að ræða.“

Því teljist Sólrún Diego hafa gerist brotleg við lög um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu. Henni var því bannað að birta aftur sambærilegar auglýsingar, eða eiga von á sektum.

Syndsamlegar kökufærslur

Víkur því næst sögunni að Tinnu Alavisdóttur sem einnig er sögð hafa gerst brotlegt við sömu lög. Það á hún að hafa gert með færslum sínum um vörur verslunarinnar Sætar syndir.

„Benti stofnunin á að umræddar færslur hafi ekki verið merktar sem auglýsingar eða með öðrum skýrum hætti greint frá því að þær hafi verið gerðar í viðskiptalegum tilgangi, að því undanskildu að verslunin er merkt inn á færsluna með merkingunni @saetarsyndir,“ segir í úrskurði Neytendastofu.

Sjá einnig: Tinna tjaldaði öllu til fyrir afmælisveisluna

Stofnunin hafi óskað eftir svipuðum upplýsingum frá Tinnu og í tilfelli Sólrúnar Diego; hvernig viðskiptasambandi Tinnu væri háttað við Sætar syndir, hvort einhver hafi haft milligöngu um samskiptin og hvort Tinna hafi fengið endurgjald fyrir færslur sínar.

Tinna sagðist í svari sínu hafa fengið gefins köku frá Sætum syndum, í skiptum fyrir að birta mynd af henni á bloggsíðu sinni. Efst í þeirri bloggfærslu hafi komið fram að umfjöllunin sé „sponsored“ eða kostuð. Þá segist Tinna einnig hafa ákveðið að sýna kökuna á Instagram-síðu sinni - „en það hafi verið hennar val og ekki inn í samkomulaginu við verslunina Sætar syndir.“

Ríkar kröfur gerðar til áhrifavalda

Niðurstaða Neytendastofu í máli Tinnu er áþekk úrskurðinum í máli Sólrúnar Diego. Stöðufærsla Tinnu sé ein tegund markaðssetningar og falli því undir ákvæði fyrrnefndra laga sem kveða á um að kostaðar færslur séu rækilega merktar.

„Ekki skiptir máli hvort fyrirtæki eða annar aðili hafi leiðbeint viðkomandi eða ekki, hvort gjafir séu sendar óumbeðið eður ei, hvort rætt hafi verið um umfjöllun eða umfjöllunin lýsi persónulegri skoðun viðkomandi,“ segir meðal annars í úrskurði Neytendastofu.

Alla jafna sé erfitt fyrir neytendur að gera greinarmun á almennri umfjöllun einstaklings annars vegar og kostaðri umfjöllun hins vegar.

„Jafnframt telur Neytendastofa að auglýsingar í formi persónulegra meðmæla nýti traust og trúgirni í ríkari mæli en önnur hefðbundin form auglýsinga og markaðssetning gerir,“ segir í úrskurðinum og bætt við að þetta leiði til þess að „ríkar kröfur“ verði að gera til „kynningar af hálfu áhrifavalda sem beina slíkum auglýsingum til neytenda.“

Tinna hafi ekki staðið undir þeim kröfum þegar hún lét hjá líða að merkja kökufærslu sína á Instagram og telst hún því hafa gerst brotleg við lög. Henni, rétt eins og Sólrúnu, hefur því verið bannað að birta sambærilegar auglýsingafærslur í framtíðinni, annars eigi þær á hættu að fá sekt.