Foreldravaktin Bryndís Guðmundsdóttir skrifar 31. desember 2020 10:04 Í aðdraganda jóla var athyglisverð umræða í fjölmiðlum um „þriðju vaktina", vakt sem konur hafa gjarna staðið í gegnum tíðina. Í kringum umfjöllunina varð mér hugsað til annarrar vaktar sem er ekki síður mikilvæg og foreldrar þurfa báðir að standa. Foreldrar eru oft aðframkomnir af þreytu í lok langra vinnudaga og brýnt að við sköpum samfélag sem gefur færi á auknum samverustundum fjölskyldunnar. Foreldrahlutverkið eða „foreldravaktin” er stærsta verkefni allra foreldra og samfélags. Sú vakt felur m.a. í sér ábyrgð foreldra á málörvun og eftirfylgni í læsi og þroska barna sinna. Rannsóknir sýna að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík samskiptin eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Tungumálið okkar, íslenskan, á undir högg að sækja. Oft hefur slíkt verið fullyrt áður en nú þegar tungumálið, oftast enska, er orðið gagnvirkt á mörgum miðlum, þyngist höggið! Foreldrar þurfa að standa vaktina með skólasamfélaginu í að efla málþroska barna sinna. Það eru margar leiðir til sem allir foreldrar geta framkvæmt án mikils tilkostnaðar. Bókasöfnin okkar eru gulls ígildi og íslenskir barnabókahöfundar eru í vaxandi mæli að skrifa vandað efni fyrir börn. Í því annríki sem ungar fjölskyldur upplifa er mikilvægt að fastsetja tíma sem fjölskyldan á saman. Þar eru tækifæri til að efla þroska barnanna okkar. Mig langar að deila nokkrum hugmyndum sem einfalt er að tileinka sér þegar fjölskyldan á samveru. Gæðastundirnar Þegar litið er yfir farinn veg og börn okkar hjóna komin til manns þá ylja ýmsar minningar sem við lögðum áherslu á í uppeldi barna okkar. Á þessum tíma gerðum við okkur ekki endilega grein fyrir mikilvægi þessara þátta fyrir málþroskann. Okkar aðaláhersla var að skapa gæðastundir og styrkja fjölskylduböndin. Við kvöldverðarborðið öll uppvaxtarár barnanna okkar fórum við „hringinn” þar sem hver og einn fjölskyldumeðlimur sagði frá deginum sínum. Frásagnirnar tóku mið af aldri og getu hvers og eins. Það var stórkostlegt að fylgjast með því hvernig tjáningin styrktist hjá hverju og einu barni. Getan til að segja frá er mikilvæg og þjálfast með hverri frásögn. Við lögðum kapp á að setja form á frásagnirnar þ.e. segja frá í atburðarröð. Stöðugt bættist í orðaforða og útskýringar, setningamyndun efldist og hæfileikinn til að kveikja áhuga og samkennd hinna systkinanna og foreldranna margfaldaðist. Systkinahópurinn vissi ýmislegt um litlu og stóru sigrana sem hvert og eitt þeirra upplifði á dýrmætum augnablikum í lífinu, daglegu áskoranirnar, sorgir og gleði bernskunnar. Allt til að læra af. Aldrei var skortur á umræðuefni og tengslin sem mynduðust fylgdu inn í framtíðina. Sú regla var viðhöfð að einn talaði í einu. Á stundum töluðu unglingsstúlkurnar svo lengi við matarborðið að yngsti fjölskyldumeðlimurinn sló í borðið, hræddur um að fá ekki tíma til að segja frá sínum degi og sagði með grátstafinn í kverkunum: „Ég er líka í þessari fjölskyldu, hvenær má ég tala?”. Hann var þá fjögurra ára. Fjölskyldukvöld Önnur hugmynd sem mig langar að varpa til foreldra eru „fjölskyldukvöld”. Við fjölskyldan tókum frá eitt kvöld í viku þar sem við elduðum saman, undirbjuggum spil, upplestur, tónlist, sýndum eigin skemmtiatriði eða höfðum bíókvöld. Þessi kvöld voru heilög og enginn mátti trufla. Fjölskyldukvöldin þróuðust í að við skiptumst á að skipuleggja og velja hvað átti að vera í matinn og hvernig kvöldinu skyldi varið. Í byrjun kom auðvitað fyrir að einhver taldi sig þurfa að gera eitthvað annað með vinunum. Umkvartanirnar hættu þó mjög fljótt því það var ekkert sem toppaði fjölskyldukvöldin! Þegar ég lít til baka er ég þess fullviss að fjölskyldukvöldin okkar voru gott veganesti fyrir okkur öll inn í framtíðina. Það krefst góðrar þjálfunar í orðaforða, lesskilningi, skipulagi og hugmyndaauðgi að lesa mataruppskriftir, mæla efnin í uppskriftina, skrifa og búa til matseðil og dagskrá fyrir kvöldið, lesa og kynna spilareglur, búa til skemmtiatriði, skipuleggja hver gerir hvað o.s.frv. Það eru margar leiðir til að efla málþroskann og íslenskuna. Við getum lagt áherslu á upplifanir sem eru fyrst og fremst fólgnar í innihaldsríkri samveru sem þarf ekki að kosta mikið. Gönguferðir geta verið mikið ævintýri fyrir lítið barn. Ef foreldrarnir gæta þess að lýsa því sem fyrir augu ber, eru meðvituð um að endurtaka og bæta við skemmtilegri frásögn eða sögu sem styrkir og kennir orðaforða, þá festir það nýja reynslu í minni og örvar rökhugsun barnanna. Á sama tíma bæta þau í málþroska og hugtakaskilning sinn. Á þessum sérstöku tímum vil ég hvetja sveitarfélög til að efla foreldra og minna á svæði, staði og upplifanir sem þeir geta notið með börnum sínum í heimabyggð. Þá hvet ég foreldra til að hugsa hvaða leiðir henta þeim til að standa Foreldravaktina. Nýju orðin sem barn lærir á hverjum degi í gegnum upplifun og reynslu, leggja grunn að framtíð þess. Höfundur er talmeinafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölskyldumál Mest lesið Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Í aðdraganda jóla var athyglisverð umræða í fjölmiðlum um „þriðju vaktina", vakt sem konur hafa gjarna staðið í gegnum tíðina. Í kringum umfjöllunina varð mér hugsað til annarrar vaktar sem er ekki síður mikilvæg og foreldrar þurfa báðir að standa. Foreldrar eru oft aðframkomnir af þreytu í lok langra vinnudaga og brýnt að við sköpum samfélag sem gefur færi á auknum samverustundum fjölskyldunnar. Foreldrahlutverkið eða „foreldravaktin” er stærsta verkefni allra foreldra og samfélags. Sú vakt felur m.a. í sér ábyrgð foreldra á málörvun og eftirfylgni í læsi og þroska barna sinna. Rannsóknir sýna að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík samskiptin eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Tungumálið okkar, íslenskan, á undir högg að sækja. Oft hefur slíkt verið fullyrt áður en nú þegar tungumálið, oftast enska, er orðið gagnvirkt á mörgum miðlum, þyngist höggið! Foreldrar þurfa að standa vaktina með skólasamfélaginu í að efla málþroska barna sinna. Það eru margar leiðir til sem allir foreldrar geta framkvæmt án mikils tilkostnaðar. Bókasöfnin okkar eru gulls ígildi og íslenskir barnabókahöfundar eru í vaxandi mæli að skrifa vandað efni fyrir börn. Í því annríki sem ungar fjölskyldur upplifa er mikilvægt að fastsetja tíma sem fjölskyldan á saman. Þar eru tækifæri til að efla þroska barnanna okkar. Mig langar að deila nokkrum hugmyndum sem einfalt er að tileinka sér þegar fjölskyldan á samveru. Gæðastundirnar Þegar litið er yfir farinn veg og börn okkar hjóna komin til manns þá ylja ýmsar minningar sem við lögðum áherslu á í uppeldi barna okkar. Á þessum tíma gerðum við okkur ekki endilega grein fyrir mikilvægi þessara þátta fyrir málþroskann. Okkar aðaláhersla var að skapa gæðastundir og styrkja fjölskylduböndin. Við kvöldverðarborðið öll uppvaxtarár barnanna okkar fórum við „hringinn” þar sem hver og einn fjölskyldumeðlimur sagði frá deginum sínum. Frásagnirnar tóku mið af aldri og getu hvers og eins. Það var stórkostlegt að fylgjast með því hvernig tjáningin styrktist hjá hverju og einu barni. Getan til að segja frá er mikilvæg og þjálfast með hverri frásögn. Við lögðum kapp á að setja form á frásagnirnar þ.e. segja frá í atburðarröð. Stöðugt bættist í orðaforða og útskýringar, setningamyndun efldist og hæfileikinn til að kveikja áhuga og samkennd hinna systkinanna og foreldranna margfaldaðist. Systkinahópurinn vissi ýmislegt um litlu og stóru sigrana sem hvert og eitt þeirra upplifði á dýrmætum augnablikum í lífinu, daglegu áskoranirnar, sorgir og gleði bernskunnar. Allt til að læra af. Aldrei var skortur á umræðuefni og tengslin sem mynduðust fylgdu inn í framtíðina. Sú regla var viðhöfð að einn talaði í einu. Á stundum töluðu unglingsstúlkurnar svo lengi við matarborðið að yngsti fjölskyldumeðlimurinn sló í borðið, hræddur um að fá ekki tíma til að segja frá sínum degi og sagði með grátstafinn í kverkunum: „Ég er líka í þessari fjölskyldu, hvenær má ég tala?”. Hann var þá fjögurra ára. Fjölskyldukvöld Önnur hugmynd sem mig langar að varpa til foreldra eru „fjölskyldukvöld”. Við fjölskyldan tókum frá eitt kvöld í viku þar sem við elduðum saman, undirbjuggum spil, upplestur, tónlist, sýndum eigin skemmtiatriði eða höfðum bíókvöld. Þessi kvöld voru heilög og enginn mátti trufla. Fjölskyldukvöldin þróuðust í að við skiptumst á að skipuleggja og velja hvað átti að vera í matinn og hvernig kvöldinu skyldi varið. Í byrjun kom auðvitað fyrir að einhver taldi sig þurfa að gera eitthvað annað með vinunum. Umkvartanirnar hættu þó mjög fljótt því það var ekkert sem toppaði fjölskyldukvöldin! Þegar ég lít til baka er ég þess fullviss að fjölskyldukvöldin okkar voru gott veganesti fyrir okkur öll inn í framtíðina. Það krefst góðrar þjálfunar í orðaforða, lesskilningi, skipulagi og hugmyndaauðgi að lesa mataruppskriftir, mæla efnin í uppskriftina, skrifa og búa til matseðil og dagskrá fyrir kvöldið, lesa og kynna spilareglur, búa til skemmtiatriði, skipuleggja hver gerir hvað o.s.frv. Það eru margar leiðir til að efla málþroskann og íslenskuna. Við getum lagt áherslu á upplifanir sem eru fyrst og fremst fólgnar í innihaldsríkri samveru sem þarf ekki að kosta mikið. Gönguferðir geta verið mikið ævintýri fyrir lítið barn. Ef foreldrarnir gæta þess að lýsa því sem fyrir augu ber, eru meðvituð um að endurtaka og bæta við skemmtilegri frásögn eða sögu sem styrkir og kennir orðaforða, þá festir það nýja reynslu í minni og örvar rökhugsun barnanna. Á sama tíma bæta þau í málþroska og hugtakaskilning sinn. Á þessum sérstöku tímum vil ég hvetja sveitarfélög til að efla foreldra og minna á svæði, staði og upplifanir sem þeir geta notið með börnum sínum í heimabyggð. Þá hvet ég foreldra til að hugsa hvaða leiðir henta þeim til að standa Foreldravaktina. Nýju orðin sem barn lærir á hverjum degi í gegnum upplifun og reynslu, leggja grunn að framtíð þess. Höfundur er talmeinafræðingur.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun