Skattalækkanir í góðæri baki vandræði í framtíðinni Stefán Ó. Jónsson skrifar 21. apríl 2020 12:29 Það var heillaspor að íslenska ríkið hafi nýtt svigrúm góðærisins til að greiða niður skuldir að sögn hagfræðiprófessors. Vísir/vilhelm Kórónuveirufaraldurinn og meðfylgjandi þrengingar í efnahagsmálum sýna fram á mikilvægi þess að huga að mögru árunum þegar góðæri ríkja, að mati hagfræðiprófessors. Þau sem tali fyrir skattalækkunum og að ríkið afsali sér tekjum í uppsveiflu séu þannig að baka sér vandræði í framtíðinni. Viðskiptaráð sendi í morgun frá sér samantekt á skattabreytingum sem íslenska ríkið hefur innleitt frá árinu 2008. Þær eru alls 313 talsins og þar af voru 77, eða tæplega fjórðungur, til lækkunar. „Þetta þýðir að fyrir hverja skattalækkun bætast að jafnaði þrjár til hækkunar,“ eins og segir í úttektinni. Þannig hafi skattahækkanir verið fleiri en lækkanir á hverju ári frá árinu 2007. Flestar skattahækkanir á síðasta ári voru t.a.m. vegna krónutölugjalda að sögn Viðskiptaráðs, en þau hækkuðu flest sem nemur verðbólgumarkmiði Seðlabanka Íslands (2,5%). Sem dæmi um krónutölugjöld sem hækkuðu má nefna kolefnisgjald, útvarpsgjald og gjöld á áfengi og tóbak. Viðskiptaráð segist ekki hafa mikla trú á því að íslenska ríkið hverfi af þessari braut og að fáar breytingar verði því á „stöðu Íslands með næsthæstu skattbyrði (að undanskildum almannatryggingum) OECD ríkja,“ eins og segir í úttekt ráðsins. Tíminn nýttur til að lækka skuldir Það hefði þó verið glapræði af íslenska ríkinu að ráðast í stórtækar skattalækkanir á undanförnum árum, ef marka má Þórólf Matthíasson hagfræðiprófessor. Þess í stað hafi ríkissjóður varið skatttekjum sínum í að niðurgreiða skuldir sem hafi komið sér vel, nú þegar syrt hefur í efnahagsálinn. Skuldahali ríkissjóðs hefur styst umtalsvert frá bankahruninu 2008. Skuldir hins opinbera námu þannig 110 prósentum af vergri landsframleiðslu í ársbyrjun 2010. Staðan hefur hins vegar batnað nokkuð síðan þá. Þannig námu beinar peningalegar skuldir ríkissjóðs rétt rúmum 30 prósentum af landsframleiðslu undir lok síðasta árs en að frádregnum peningalegum eignum var hlutfallið 21 prósent. Að mati greiningardeildar Íslandsbanka er staða Íslands í þessum efnum nú hófleg í alþjóðlegum samanburði, auk þess sem „gjaldeyrisforði Seðlabankans er býsna myndarlegur þessa dagana.“ Í lok febrúar síðastliðins átti Seðlabankinn að jafnvirði um 855 milljarða króna í hirslum sínum, sem samsvarar ríflega 28 prósentum af vergri landsframleiðslu. Niðurstaða greiningardeildarinnar í upphafi faraldursins var því sú að burðir hins opinbera til að takast á við kórónuveiruskellinn væru verulegir eftir ráðdeild síðustu ára. „Sá lærdómur sem dreginn var af óförum síðasta áratugar og sú ráðdeild sem heimili, fyrirtæki og hið opinbera hafa sýnt mun þó reynast okkur afar dýrmætt veganesti inn í þessa erfiðleika og að mati okkar létta róðurinn umtalsvert við að takast á við þá og koma hjólum hagkerfisins á góðan snúning á nýjan leik í kjölfarið.“ „Búa til vandræði“ með skattalækkunum Fyrrnefndur Þórólfur tók í svipaðan streng í Bítinu í morgun. „Það er nákvæmlega það sem hugmyndir hagfræðinga hafa alltaf gengið út á,“ segir Þórólfur. „Að nota tímann þegar góðæri eru til þess að safna gjaldeyrisforða og geta tekist á við skellina þegar þeir koma.“ Ákvarðanir stjórnvalda í efnahagsmálum hafi þannig aukið svigrúmið til að takast á við núverandi þrengingar. „Þegar að menn rjúka í miklar skattalækkanir og gefa eftir tekjur ríkissjóðs þegar vel gengur þá eru menn búa til vandræði þegar illa bjátar í framtíðinni,“ segir Þórólfur. „Þannig að þetta er vissulega eitthvað sem að menn þurfa að muna inn í framtíðina.“ Aðspurður um hvernig Íslendingum muni takast að komast upp úr niðursveiflunni segir Þórólfur að árangurinn sé ekki alfarið í höndum landsmanna. Hagkerfið sé að stórum hluta þjónustudrifið í gegnum ferðamannaiðnaðinn, viðsnúningurinn ráðist því að miklu leyti af því hvernig Íslandi mun takast að lokka til sín ferðamennina aftur. Viðtalið við Þórólf má nálgast hér að ofan. Efnahagsmál Skattar og tollar Mest lesið Framkvæmdastjóri Olís: „Ekki hleypa henni að græjunum“ Atvinnulíf Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Viðskipti innlent Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Viðskipti innlent Vilja að Musk fái allt að 122 billjónir á næsta áratug Viðskipti erlent Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Viðskipti innlent Ellefu prósent þjóðarinnar eiga ísvél Neytendur Segir búið að „dauðadæma Vefjuna“ vegna ummæla Reynis Viðskipti innlent Síminn má dreifa efni Sýnar Viðskipti innlent Húrra opnar þriðju verslunina á höfuðborgarsvæðinu Viðskipti innlent Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Viðskipti innlent Fleiri fréttir Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Síminn má dreifa efni Sýnar Húrra opnar þriðju verslunina á höfuðborgarsvæðinu Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Seldu samheitalyf við hvítblæði og HIV fyrir hundruð milljóna Ráðin nýr fagstjóri hjá Íslandsstofu Greiddu eina krónu fyrir Mannlíf Aukið samstarf opni á fleiri tengimöguleika til vesturstrandar Bandaríkjanna Bein útsending: Sjálfbærnidagur Landsbankans Tekur við starfi forstjóra Samkaupa Hætta með spilakassa á Ölveri Bein útsending: Ársfundur Grænvangs - Samstarf til framtíðar Flytja Emmessís í Grafarvog 78 sagt upp í þremur hópuppsögnum Tveir nýir framkvæmdastjórar hjá Póstinum Segir „vanstilltan“ starfsmann Icelandair kominn úr skotgröfunum Ráðinn nýr fjárfestingastjóri Ísafold Capital Partners Þrjár ráðnar til Krafts Bein útsending: Morgunfundur Svansins: Harðar kröfur – Auðvelt val Opnuðu 64 ný hjúkrunarrými á Hrafnistu í Kópavogi Kaupa bræðurna út: „Við vorum sammála um að vinna ekki lengur saman“ Flestir ánægðir með söluna á Íslandsbanka Samið um norðlenska forgangsorku „Þetta eru ekki alveg óvæntar fréttir“ Formaður FÍA hafi beina hagsmuni af því að ráðast gegn Play Selja hlut sinn í Skógarböðunum Spáir endalokum Play á Íslandi: „Fjárfestar voru lokkaðir að stofnun þessa félags“ Jón Gunnarsson til Samorku Sjá meira
Kórónuveirufaraldurinn og meðfylgjandi þrengingar í efnahagsmálum sýna fram á mikilvægi þess að huga að mögru árunum þegar góðæri ríkja, að mati hagfræðiprófessors. Þau sem tali fyrir skattalækkunum og að ríkið afsali sér tekjum í uppsveiflu séu þannig að baka sér vandræði í framtíðinni. Viðskiptaráð sendi í morgun frá sér samantekt á skattabreytingum sem íslenska ríkið hefur innleitt frá árinu 2008. Þær eru alls 313 talsins og þar af voru 77, eða tæplega fjórðungur, til lækkunar. „Þetta þýðir að fyrir hverja skattalækkun bætast að jafnaði þrjár til hækkunar,“ eins og segir í úttektinni. Þannig hafi skattahækkanir verið fleiri en lækkanir á hverju ári frá árinu 2007. Flestar skattahækkanir á síðasta ári voru t.a.m. vegna krónutölugjalda að sögn Viðskiptaráðs, en þau hækkuðu flest sem nemur verðbólgumarkmiði Seðlabanka Íslands (2,5%). Sem dæmi um krónutölugjöld sem hækkuðu má nefna kolefnisgjald, útvarpsgjald og gjöld á áfengi og tóbak. Viðskiptaráð segist ekki hafa mikla trú á því að íslenska ríkið hverfi af þessari braut og að fáar breytingar verði því á „stöðu Íslands með næsthæstu skattbyrði (að undanskildum almannatryggingum) OECD ríkja,“ eins og segir í úttekt ráðsins. Tíminn nýttur til að lækka skuldir Það hefði þó verið glapræði af íslenska ríkinu að ráðast í stórtækar skattalækkanir á undanförnum árum, ef marka má Þórólf Matthíasson hagfræðiprófessor. Þess í stað hafi ríkissjóður varið skatttekjum sínum í að niðurgreiða skuldir sem hafi komið sér vel, nú þegar syrt hefur í efnahagsálinn. Skuldahali ríkissjóðs hefur styst umtalsvert frá bankahruninu 2008. Skuldir hins opinbera námu þannig 110 prósentum af vergri landsframleiðslu í ársbyrjun 2010. Staðan hefur hins vegar batnað nokkuð síðan þá. Þannig námu beinar peningalegar skuldir ríkissjóðs rétt rúmum 30 prósentum af landsframleiðslu undir lok síðasta árs en að frádregnum peningalegum eignum var hlutfallið 21 prósent. Að mati greiningardeildar Íslandsbanka er staða Íslands í þessum efnum nú hófleg í alþjóðlegum samanburði, auk þess sem „gjaldeyrisforði Seðlabankans er býsna myndarlegur þessa dagana.“ Í lok febrúar síðastliðins átti Seðlabankinn að jafnvirði um 855 milljarða króna í hirslum sínum, sem samsvarar ríflega 28 prósentum af vergri landsframleiðslu. Niðurstaða greiningardeildarinnar í upphafi faraldursins var því sú að burðir hins opinbera til að takast á við kórónuveiruskellinn væru verulegir eftir ráðdeild síðustu ára. „Sá lærdómur sem dreginn var af óförum síðasta áratugar og sú ráðdeild sem heimili, fyrirtæki og hið opinbera hafa sýnt mun þó reynast okkur afar dýrmætt veganesti inn í þessa erfiðleika og að mati okkar létta róðurinn umtalsvert við að takast á við þá og koma hjólum hagkerfisins á góðan snúning á nýjan leik í kjölfarið.“ „Búa til vandræði“ með skattalækkunum Fyrrnefndur Þórólfur tók í svipaðan streng í Bítinu í morgun. „Það er nákvæmlega það sem hugmyndir hagfræðinga hafa alltaf gengið út á,“ segir Þórólfur. „Að nota tímann þegar góðæri eru til þess að safna gjaldeyrisforða og geta tekist á við skellina þegar þeir koma.“ Ákvarðanir stjórnvalda í efnahagsmálum hafi þannig aukið svigrúmið til að takast á við núverandi þrengingar. „Þegar að menn rjúka í miklar skattalækkanir og gefa eftir tekjur ríkissjóðs þegar vel gengur þá eru menn búa til vandræði þegar illa bjátar í framtíðinni,“ segir Þórólfur. „Þannig að þetta er vissulega eitthvað sem að menn þurfa að muna inn í framtíðina.“ Aðspurður um hvernig Íslendingum muni takast að komast upp úr niðursveiflunni segir Þórólfur að árangurinn sé ekki alfarið í höndum landsmanna. Hagkerfið sé að stórum hluta þjónustudrifið í gegnum ferðamannaiðnaðinn, viðsnúningurinn ráðist því að miklu leyti af því hvernig Íslandi mun takast að lokka til sín ferðamennina aftur. Viðtalið við Þórólf má nálgast hér að ofan.
Efnahagsmál Skattar og tollar Mest lesið Framkvæmdastjóri Olís: „Ekki hleypa henni að græjunum“ Atvinnulíf Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Viðskipti innlent Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Viðskipti innlent Vilja að Musk fái allt að 122 billjónir á næsta áratug Viðskipti erlent Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Viðskipti innlent Ellefu prósent þjóðarinnar eiga ísvél Neytendur Segir búið að „dauðadæma Vefjuna“ vegna ummæla Reynis Viðskipti innlent Síminn má dreifa efni Sýnar Viðskipti innlent Húrra opnar þriðju verslunina á höfuðborgarsvæðinu Viðskipti innlent Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Viðskipti innlent Fleiri fréttir Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Síminn má dreifa efni Sýnar Húrra opnar þriðju verslunina á höfuðborgarsvæðinu Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Seldu samheitalyf við hvítblæði og HIV fyrir hundruð milljóna Ráðin nýr fagstjóri hjá Íslandsstofu Greiddu eina krónu fyrir Mannlíf Aukið samstarf opni á fleiri tengimöguleika til vesturstrandar Bandaríkjanna Bein útsending: Sjálfbærnidagur Landsbankans Tekur við starfi forstjóra Samkaupa Hætta með spilakassa á Ölveri Bein útsending: Ársfundur Grænvangs - Samstarf til framtíðar Flytja Emmessís í Grafarvog 78 sagt upp í þremur hópuppsögnum Tveir nýir framkvæmdastjórar hjá Póstinum Segir „vanstilltan“ starfsmann Icelandair kominn úr skotgröfunum Ráðinn nýr fjárfestingastjóri Ísafold Capital Partners Þrjár ráðnar til Krafts Bein útsending: Morgunfundur Svansins: Harðar kröfur – Auðvelt val Opnuðu 64 ný hjúkrunarrými á Hrafnistu í Kópavogi Kaupa bræðurna út: „Við vorum sammála um að vinna ekki lengur saman“ Flestir ánægðir með söluna á Íslandsbanka Samið um norðlenska forgangsorku „Þetta eru ekki alveg óvæntar fréttir“ Formaður FÍA hafi beina hagsmuni af því að ráðast gegn Play Selja hlut sinn í Skógarböðunum Spáir endalokum Play á Íslandi: „Fjárfestar voru lokkaðir að stofnun þessa félags“ Jón Gunnarsson til Samorku Sjá meira