Skuldaskil Steingríms J. Sigfússonar við sósíalismann Guðmundur Auðunsson skrifar 9. júlí 2021 15:00 Nú hefur Alþingi verið slitið í aðdraganda kosninga sem fram fara 25. september í haust. Fráfarandi forseti Alþingis, Steingrímur Jóhann Sigfússon, lætur nú af störfum sem Alþingismaður eftir langan og viðburðaríkan stjórnmálaferil. Markmið þessa greinarstúfs er að fjalla um feril og áhrif þau sem Steingrímur skilur eftir sig í íslenskum stjórnmálum. Eru þau mjög víðtæk enda er Steingrímur J. Sigfússon einn áhrifamesti og vinsælasti stjórnmálaleiðtogi síns tíma. Steingrímur var kjörinn ungur á þing aðeins 28 ára gamall árið 1983 fyrir Alþýðubandalagið og hefur verið Alþingismaður síðan. Hann var fæddur árið 1955 og ólst upp á Gunnarsstöðum í Þistilfirði. Hann útskrifaðist frá Menntaskólanum á Akureyri með stúdentspróf árið 1976 og fór síðan í nám í Háskóla Íslands og lærði þar Jarðfræði og útskrifaðist með B.Sc. gráðu árið 1981. Fyrir þingsetu vann Steingrímur fyrir sér sem vörubílstjóri, við jarðfræðistörf og jafnframt íþróttafréttamaður hjá RÚV 1982–1983. Eftir að hann komst á þing settist hann í stól Landbúnaðar- og samgönguráðherra 1988-1991. Steingrímur var varaformaður Alþýðubandalagsins 1989-1995 en tapaði naumlega fyrir Margréti Frímannsdóttur í formannskjöri 1995. Þá hófst braut sameiningar á vinstri vængnum sem leiddi til stofnunar Samfylkingarinnar árið 1999. Margir óttuðust að sá flokkur stefndi hraðbyri inn í einhverskonar Blair-isma sem þá var að ryðja sér til rúms. Var Steingrímur þar á meðal og beitti hann sér fyrir stofnun Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs (VG) og var fyrsti formaður hennar. VG byrjaði sem frekar veikur flokkur á vinstri vængnum en jókst að styrk þegar leið á nýju öldin og skapaði sér mikla velvild meðal almennings fyrir að vara við því að nýfrjálshyggjan og útrásin væri á sandi byggð og allt stefndi í hrun sem af varð 2008 eins og flestir muna eftir. Þá tók við tímabil í stjórnmálum þar sem má færa sterk rök fyrir að Steingrímur J. Sigfússon hafi verið valdamesti maður Íslands. Þegar hrunstjórn Sjálfstæðisflokksins og Samfylkingarinnar hafði verið hrakin frá völum í Búsáhaldabyltingunni 2009 varð Steingrímur fyrst fjármálaráðherra og síðan sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra auk efnahags- og viðskiptaráðherra 2011-2012 og síðan atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra 2012-2013, allt í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Má segja að efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hafi verið í höndum Steingríms og með því gífurleg völd í samfélaginu. Ýmislegt tókst vel til í þessari ríkisstjórn, efnahagskerfinu var bjargað og ýmsir skattar á hátekjufólk og eignamenn hækkaðir. Hins vegar varð fljótlega ljóst að ekki var mikinn sósíalisma að finna hjá þessari ríkisstjórn. Hún var kosin með umboði til víðtækra og róttækra breytinga sem hún gerði ekki. Stórir hlutar efnahagskerfisins, þ.á.m. allt bankakerfið, var tekið yfir af samfélaginu í hruninu og var því gott tækifæri til að lýðræðisvæða atvinnulífið og efnahagskerfið og koma því undir félagslega stjórn. Þegar þúsundir fjölskyldna misstu heimili sitt hefði verið kjörið að byggja upp öflugt félagslegt húsnæðiskerfi þannig að fólk gæti haldið áfram að búa í íbúðum sínum áfram, annað hvort sem hlutaðeigendur á móti ríkinu eða sem leigjendur greiðandi lága, félagslega leigu. Það var ekki gert þannig að þúsundir enduðu á götunni og inni í leigukerfi sem var braskvætt með því að færa braskfyrirtækjum eignir ríkisins, hvort sem var í gegnum bankana eða íbúðarlánasjóð, fyrir slikk. Eftir stendur brjálaður leigumarkaður sem fólk er fast innan. Má því segja að þessi ríkisstjórn hafi verið ríkisstjórn hinna glötuðu tækifæra og átti Steingrímur stóran þátt í því að ekki fór betur. Enda varð það ljóst að Steingrímur var enginn sósíalisti og sama átti við marga í flokknum. Hann vildi fyrst og fremst vinna í hófsamri umbótastjórn sem væri fulltrúi stöðugleika og hélt að næsta skrefið í þá átt væri ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og VG. Varð honum að ósk sinni á því kjörtímabili sem er að ljúka og endaði Steingrímur stjórnmálaferil sinn sem forseti Alþingis. Ferill Steingríms J. Sigfússonar á sér merkilega hliðstæðu við annan stjórnmálamann sem var valdamikill í upphafi 20. aldarinnar. Er ég hér að tala um Jónas Jónsson frá Hriflu. Jónas fór ungur í nám til Bretlands í skóla Verkamannaflokksins þar í landi og kom til baka til Íslands með ýmsar róttækar skoðanir í farteskinu og varð hvatamaður stofnunar Alþýðuflokksins árið 1916. Hann tók sér fyrir hendur að stofna Framsóknarflokkinn sama ár og sá hann fyrir sér sem framsækinn bændaflokk með rætur í samvinnuhreyfingunni. Alþýðuflokkurinn átti að vera bæjahjálega Framsóknarflokksins og vann Jónas að því að draga úr sósíalisma Alþýðuflokksins eins og hann best gat, eins og Héðinn Valdimarsson bendir á í greinaflokk sínum sem birtist í Nýju landi veturinn 1938-1939 og kallaði hann þá grein sína Skuldaskil Jónasar Jónssonar við sósíalismann. Jónas var mjög vinsæll og áhrifamikill stjórnmálamaður eins og Steingrímur en báðir voru þeir mjög umdeildir líka. Báðir stofnuðu þeir stjórnmálaflokka sem voru róttækir í málflutningi en róttæknin og sósíalismi málflutningsins virtist víkja fyrir hægfara umbótastefnu þegar þeir settust í ráðherrastóla. Báðir voru þeir áhrifamenn í ríkisstjórnum til vinstri sem gerðu marga góða hluti, sérstaklega Stjórn hinna vinnandi stétta árin 1934-1938, en báðir enduðu feril sinn á samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn sem bæði Jónas (allt er betra en íhaldið) og Steingrímur höfðu þó fordæmt mikið í stjórnmálaferli sínum. Eins og er orðið ljóst þá fékk ég fyrirsögn greinar minnar að láni frá Héðni Valdimarssyni, fyrst formanni Sósíalistaflokksins eldri við stofnun hans árið 1938. Þar greinir hann sögu stjórnmálanna á sínum tíma í gegnum persónu Jónasar Jónssonar eins og ég hef verið að reyna að gera í þessari grein í gegnu persónu Steingríms J. Sigfússonar. Héðinn rekur það sem hann telur dapra þróun skoðana og stefnu Jónasar og telur að hann hafi aldrei í raun verið sósíalisti þó hann hafi oft talað sem slíkur. Það sama tel ég vera með Steingrím. Héðinn skildi það að Íslendingar voru að ganga í gegnum miklar breytingar í stjórnmálum þegar hann skrifaði grein sína. Sósíalistaflokkurinn eldri kom fram á sjónarsviðið og átti eftir að hafa gífurleg áhrif í stjórnmálum. Nú eru Íslendingar líka að ganga í gengum miklar breytingar í stjórnmálum og nú hefur Sósíalistaflokkur Íslands verið stofnaður og býður fram í öllum kjördæmum í haust. Fyrir Héðinn var Jónas táknmynd þeirra stjórnmála sem voru á útleið, fyrir mér er Steingrímur það líka á okkar tímum. Sósíalistaflokkurinn í dag markar nýja byrjun róttækra stjórnmála okkar tíma á sama hátt og Sósíalistaflokkurinn eldri gerði á sínum tíma. Það er því trúa mína að Sósíalistaflokkurinn nýi eigi eftir að hafa að minnsta kosti eins mikil áhrif á íslensk stjórnmál og Sósíalistaflokkurinn gamli. Það er undir okkur komið að tryggja það með góðum kosningasigri sósíalista í haust. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sósíalistaflokkurinn Skoðun: Kosningar 2021 Guðmundur Auðunsson Mest lesið Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir Skoðun “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson Skoðun Halldór 21.06.2025 Halldór Skoðun Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald skrifar Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Nýr vegvísir Evrópusambandsins um jafnrétti kynjanna Clara Ganslandt skrifar Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Blaður 35 Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá forsætisráðherrra til ferðaþjónustunnar Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Nú hefst samræmt próf í stærðfræði Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sanngirni í Kópavogsmódelinu Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Skapandi framtíð – forvarnir og félagsstarf í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen skrifar Sjá meira
Nú hefur Alþingi verið slitið í aðdraganda kosninga sem fram fara 25. september í haust. Fráfarandi forseti Alþingis, Steingrímur Jóhann Sigfússon, lætur nú af störfum sem Alþingismaður eftir langan og viðburðaríkan stjórnmálaferil. Markmið þessa greinarstúfs er að fjalla um feril og áhrif þau sem Steingrímur skilur eftir sig í íslenskum stjórnmálum. Eru þau mjög víðtæk enda er Steingrímur J. Sigfússon einn áhrifamesti og vinsælasti stjórnmálaleiðtogi síns tíma. Steingrímur var kjörinn ungur á þing aðeins 28 ára gamall árið 1983 fyrir Alþýðubandalagið og hefur verið Alþingismaður síðan. Hann var fæddur árið 1955 og ólst upp á Gunnarsstöðum í Þistilfirði. Hann útskrifaðist frá Menntaskólanum á Akureyri með stúdentspróf árið 1976 og fór síðan í nám í Háskóla Íslands og lærði þar Jarðfræði og útskrifaðist með B.Sc. gráðu árið 1981. Fyrir þingsetu vann Steingrímur fyrir sér sem vörubílstjóri, við jarðfræðistörf og jafnframt íþróttafréttamaður hjá RÚV 1982–1983. Eftir að hann komst á þing settist hann í stól Landbúnaðar- og samgönguráðherra 1988-1991. Steingrímur var varaformaður Alþýðubandalagsins 1989-1995 en tapaði naumlega fyrir Margréti Frímannsdóttur í formannskjöri 1995. Þá hófst braut sameiningar á vinstri vængnum sem leiddi til stofnunar Samfylkingarinnar árið 1999. Margir óttuðust að sá flokkur stefndi hraðbyri inn í einhverskonar Blair-isma sem þá var að ryðja sér til rúms. Var Steingrímur þar á meðal og beitti hann sér fyrir stofnun Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs (VG) og var fyrsti formaður hennar. VG byrjaði sem frekar veikur flokkur á vinstri vængnum en jókst að styrk þegar leið á nýju öldin og skapaði sér mikla velvild meðal almennings fyrir að vara við því að nýfrjálshyggjan og útrásin væri á sandi byggð og allt stefndi í hrun sem af varð 2008 eins og flestir muna eftir. Þá tók við tímabil í stjórnmálum þar sem má færa sterk rök fyrir að Steingrímur J. Sigfússon hafi verið valdamesti maður Íslands. Þegar hrunstjórn Sjálfstæðisflokksins og Samfylkingarinnar hafði verið hrakin frá völum í Búsáhaldabyltingunni 2009 varð Steingrímur fyrst fjármálaráðherra og síðan sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra auk efnahags- og viðskiptaráðherra 2011-2012 og síðan atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra 2012-2013, allt í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Má segja að efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hafi verið í höndum Steingríms og með því gífurleg völd í samfélaginu. Ýmislegt tókst vel til í þessari ríkisstjórn, efnahagskerfinu var bjargað og ýmsir skattar á hátekjufólk og eignamenn hækkaðir. Hins vegar varð fljótlega ljóst að ekki var mikinn sósíalisma að finna hjá þessari ríkisstjórn. Hún var kosin með umboði til víðtækra og róttækra breytinga sem hún gerði ekki. Stórir hlutar efnahagskerfisins, þ.á.m. allt bankakerfið, var tekið yfir af samfélaginu í hruninu og var því gott tækifæri til að lýðræðisvæða atvinnulífið og efnahagskerfið og koma því undir félagslega stjórn. Þegar þúsundir fjölskyldna misstu heimili sitt hefði verið kjörið að byggja upp öflugt félagslegt húsnæðiskerfi þannig að fólk gæti haldið áfram að búa í íbúðum sínum áfram, annað hvort sem hlutaðeigendur á móti ríkinu eða sem leigjendur greiðandi lága, félagslega leigu. Það var ekki gert þannig að þúsundir enduðu á götunni og inni í leigukerfi sem var braskvætt með því að færa braskfyrirtækjum eignir ríkisins, hvort sem var í gegnum bankana eða íbúðarlánasjóð, fyrir slikk. Eftir stendur brjálaður leigumarkaður sem fólk er fast innan. Má því segja að þessi ríkisstjórn hafi verið ríkisstjórn hinna glötuðu tækifæra og átti Steingrímur stóran þátt í því að ekki fór betur. Enda varð það ljóst að Steingrímur var enginn sósíalisti og sama átti við marga í flokknum. Hann vildi fyrst og fremst vinna í hófsamri umbótastjórn sem væri fulltrúi stöðugleika og hélt að næsta skrefið í þá átt væri ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og VG. Varð honum að ósk sinni á því kjörtímabili sem er að ljúka og endaði Steingrímur stjórnmálaferil sinn sem forseti Alþingis. Ferill Steingríms J. Sigfússonar á sér merkilega hliðstæðu við annan stjórnmálamann sem var valdamikill í upphafi 20. aldarinnar. Er ég hér að tala um Jónas Jónsson frá Hriflu. Jónas fór ungur í nám til Bretlands í skóla Verkamannaflokksins þar í landi og kom til baka til Íslands með ýmsar róttækar skoðanir í farteskinu og varð hvatamaður stofnunar Alþýðuflokksins árið 1916. Hann tók sér fyrir hendur að stofna Framsóknarflokkinn sama ár og sá hann fyrir sér sem framsækinn bændaflokk með rætur í samvinnuhreyfingunni. Alþýðuflokkurinn átti að vera bæjahjálega Framsóknarflokksins og vann Jónas að því að draga úr sósíalisma Alþýðuflokksins eins og hann best gat, eins og Héðinn Valdimarsson bendir á í greinaflokk sínum sem birtist í Nýju landi veturinn 1938-1939 og kallaði hann þá grein sína Skuldaskil Jónasar Jónssonar við sósíalismann. Jónas var mjög vinsæll og áhrifamikill stjórnmálamaður eins og Steingrímur en báðir voru þeir mjög umdeildir líka. Báðir stofnuðu þeir stjórnmálaflokka sem voru róttækir í málflutningi en róttæknin og sósíalismi málflutningsins virtist víkja fyrir hægfara umbótastefnu þegar þeir settust í ráðherrastóla. Báðir voru þeir áhrifamenn í ríkisstjórnum til vinstri sem gerðu marga góða hluti, sérstaklega Stjórn hinna vinnandi stétta árin 1934-1938, en báðir enduðu feril sinn á samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn sem bæði Jónas (allt er betra en íhaldið) og Steingrímur höfðu þó fordæmt mikið í stjórnmálaferli sínum. Eins og er orðið ljóst þá fékk ég fyrirsögn greinar minnar að láni frá Héðni Valdimarssyni, fyrst formanni Sósíalistaflokksins eldri við stofnun hans árið 1938. Þar greinir hann sögu stjórnmálanna á sínum tíma í gegnum persónu Jónasar Jónssonar eins og ég hef verið að reyna að gera í þessari grein í gegnu persónu Steingríms J. Sigfússonar. Héðinn rekur það sem hann telur dapra þróun skoðana og stefnu Jónasar og telur að hann hafi aldrei í raun verið sósíalisti þó hann hafi oft talað sem slíkur. Það sama tel ég vera með Steingrím. Héðinn skildi það að Íslendingar voru að ganga í gegnum miklar breytingar í stjórnmálum þegar hann skrifaði grein sína. Sósíalistaflokkurinn eldri kom fram á sjónarsviðið og átti eftir að hafa gífurleg áhrif í stjórnmálum. Nú eru Íslendingar líka að ganga í gengum miklar breytingar í stjórnmálum og nú hefur Sósíalistaflokkur Íslands verið stofnaður og býður fram í öllum kjördæmum í haust. Fyrir Héðinn var Jónas táknmynd þeirra stjórnmála sem voru á útleið, fyrir mér er Steingrímur það líka á okkar tímum. Sósíalistaflokkurinn í dag markar nýja byrjun róttækra stjórnmála okkar tíma á sama hátt og Sósíalistaflokkurinn eldri gerði á sínum tíma. Það er því trúa mína að Sósíalistaflokkurinn nýi eigi eftir að hafa að minnsta kosti eins mikil áhrif á íslensk stjórnmál og Sósíalistaflokkurinn gamli. Það er undir okkur komið að tryggja það með góðum kosningasigri sósíalista í haust. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands.
Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson Skoðun
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar
Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar
Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson Skoðun