Opið bréf til Borgarstjórnar Reykjavíkur Árni H. Kristjánsson, Hrafn Jökulsson, Tómas V. Albertsson og Viðar Eggertsson skrifa 21. mars 2022 10:30 Réttlæti gerir eftirfarandi athugasemdir við vinnubrögð í tengslum við „Frumvarp til laga um heimild Reykjavíkurborgar til að skipa nefnd til að kanna starfsemi vöggustofa“. Hinn 18. mars sl. sátu fulltrúar Réttlætis fund í Ráðhúsinu með Ebbu Schram, borgarlögmanni, og Þorsteini Gunnarssyni, borgarritara. Efni fundarins var að ræða eftirfarandi markmið og meginverkefni fyrirhugaðrar nefndar samkvæmt útlistun borgarráðs: a. Að lýsa starfsemi vöggustofanna, hlutverki þeirra í barnaverndar- og/eða uppeldismálum og tildrögum þess að börn voru vistuð þar á því tímabili sem um ræðir. b. Að leitast við að staðreyna eins og kostur er hvort og þá í hvaða mæli börn sem vistuð voru á stofnuninni hafi sætt illri meðferð eða ofbeldi meðan á dvölinni stóð. c. Að lýsa því hvernig eftirliti Reykjavíkurborgar og ríkisins með vöggustofunum var háttað. d. Að lýsa öðrum atriðum sem tengjast starfsemi vöggustofanna og nefndin telur þarfnast skoðunar. e. Nefndin skal skila skýrslu um störf sín til borgarráðs. f. Leggja grundvöll að tillögum til borgarráðs um frekari viðbrögð ef ástæða þykir til. Þessi markmið og meginverkefni fyrirhugaðrar rannsóknarnefndar eru að mati Réttlætis röng og illa skilgreind þar sem ekkert er fast í hendi. Raunar verður alls ekki séð að „athugun“ sem grundvallast á uppgefnum markmiðum skili markverðum niðurstöðum. Ef texti markmiða og meginverkefna er skoðaður þá kemur í ljós að orðið „rannsókn“ er aldrei nefnt. Þess í stað eru orðin „athugun“, „að lýsa“ og „leitast við“ notuð og það er ekki hægt að túlka öðruvísi en að grunnt verði kafað. Í þessu sambandi má nefna að á fundinum kom til tals orðið „athugun“ sem borgaryfirvöld leggja áherslu á að nota, af einhverjum óljósum ástæðum, í stað orðsins „rannsókn“. Ebba og Þorsteinn sögðu engan mun vera á merkingu orðanna en skv. málskilningi flestra er þar nokkur munur. Samkvæmt orðabókum þá merkir orðið „athugun“ eftirgrennslan, kanna, hugsa út í eitthvað en orðið „rannsókn“ að skoða niður í kjölinn, athuga nákvæmlega, brjóta til mergjar. Þá ber eftirfarandi markmið skv. borgarráði með sér skilningsleysi á starfsháttum vöggustofa borgarinnar: „Að leitast við að staðreyna eins og kostur er hvort og þá í hvaða mæli börn sem vistuð voru á stofnuninni hafi sætt illri meðferð...“ Það er óumdeild staðreynd, studd með mörgum rannsóknum, að starfshættir þeir sem tíðkuðust á vöggustofum borgarinnar buðu ekki upp á annað en skaðlega og illa meðferð á öllum börnum sem þar voru vistuð. Í því fólust m.a. mannréttindabrot og brot á landslögum. Þetta atriði er útgangspunktur og því þarf ekki að rannsaka sérstaklega „hvort“ heldur „hvers vegna. Réttlæti mótmælti ofangreindu moði með greinargerð þar sem sex spurningar lágu til grundvallar. Þær voru síðan rökstuddar ítarlega og sýnt fram á nauðsyn þess að fá svör við þeim. Á fyrrnefndum fundi var enginn vilji til þess að breyta orðalagi markmiða og meginverkefna. Ebba vísaði í lið „d“ í markmiðunum og fullyrti að hann dekkaði alla þætti sem snúa að rannsókn á vöggustofum borgarinnar: „Að lýsa öðrum atriðum sem tengjast starfsemi vöggustofanna og nefndin telur þarfnast skoðunar.“ Eins og sjá má á þessum orðhengilshætti þá er nefndinni í sjálfsvald sett hverju hún „lýsir“ og hvað hún „skoðar“. Fyrirmælin sem eiga að dekka allt sem rannsaka þarf eru í raun engin og hvað rannsakað verður veltur aðeins á huglægu mati nefndarmanna. Ebba sagði að borgaryfirvöld væru bundin af texta frumvarpsins og því óhægt um vik. Þegar frumvarpið var síðan skoðað þá kemur í ljós að þetta stenst ekki skoðun. Í inngangi greinargerðar með frumvarpinu segir að það sé samið í samráði við Reykjavíkurborg og það hefur varla farið framhjá borgarlögmanni. Í 5. gr. frumvarpsins segir: „Reykjavíkurborg ákveður skipan nefndarinnar, skipunartíma og þóknun og setur henni erindisbréf þar sem nánar er mælt fyrir um verkefni nefndarinnar.“ Samkvæmt þessu þá getur Reykjavíkurborg haft áhrif á texta frumvarpsins, eins og augljóslega hefur þegar verið gert, og auðvitað markmið og meginverkefni rannsóknarnefndarinnar. Réttlæti vill því hvetja kjörna fulltrúa borgarinnar til að sjá til þess að þetta verði skilgreint upp á nýtt og þá í anda þess loforðs sem borgarstjóri gaf fulltrúum Réttlætis sl. sumar. Sjaldan er ein báran stök. Í frumvarpinu og fylgiskjali þess, „Mat á jafnréttis- og kostnaðaráhrifum lagasetningar„ verður ekki annað séð en að rannsóknin eigi að grundvallast að stórum hluta á kynjafræði enda fyrirferðamest í lýsingum á markmiðum. Þar er talað um að kyngreina tölfræðigögn, kynjaða vídd, skoða stöðu kynjanna innan málaflokksins o.s.frv. Svo segir: „Þá er mikilvægt að nefndaraðilar séu meðvituð um kynjaða vídd samfélagsins í fortíð og nútíð. Það má velta fyrir sér hvort mögulegar afleiðingar vanrækslu í frumbernsku hafi ólík áhrif á drengi og stúlkur, m.a. vegna kynjaðra staðalmynda sem gera drengjum síður kleift að tjá og vinna úr tilfinningum sínum á uppbyggilegan hátt. Þá þarf einnig að hafa í huga hversu algengt kynbundið og kynferðislegt ofbeldi er, og þegar slík áföll koma ofan á önnur áföll þá getur það haft samlegðaráhrif á heilsu og líðan kvenna, en rannsóknir hafa sýnt að það er kynbundinn munur á heilsu þar sem heilsa kvenna er gjarnan lakari en karla.“ Það er sjálfsagt að kynjafræðingar skoði vöggustofumálið þegar rannsókn lýkur en kynjafræði getur ekki verið lögð til grundvallar henni. Þessi nálgun stangast á við það sem lagt var upp með, enda aldrei verið nefnt á nafn, og þá hefur aldrei verið óskað eftir slíkri rannsókn. Á móti þá er brýnt að hafa að leiðarljósi við rannsókn málsins eftirfarandi grundvallarspurningar: Grundvallarspurningar sem rannsókn þarf að svara að mati Réttlætis Hverjar voru ástæður þess að börn voru vistuð á vöggustofum borgarinnar? Hver var ástæða þess að stórskaðlegir starfshættir, sem gengu þvert gegn fyrirliggjandi rannsóknum, heilbrigðri skynsemi og mannlegu eðli, voru við lýði á vöggustofum borgarinnar? Hvernig þrifust börn á meðan þau voru vistuð á vöggustofum borgarinnar? Hversu mörg börn voru ættleidd eða vistuð í fóstur frá vöggustofum borgarinnar og á hvaða forsendum? Hversu mörg börn létust á vöggustofum borgarinnar og hver var dánarorsökin? Hvað varð um börn sem vistuð voru á vöggustofum borgarinnar og hvernig vegnaði þeim í lífinu? Meðfylgjandi er greinargerð þar sem þessar grundvallarspurningar eru rökstuddar ítarlega. Þar kemur vel fram nauðsyn þess að einmitt þessum spurningum sé svarað. Inn í grundvallarspurningarnar fléttast aðrar spurningar sem einnig er brýnt að fá svör við. Vonbrigðin með vinnubrögð borgarinnar í þessu máli eru gífurleg. Að öllu óbreyttu þá verður ekki með nokkru móti séð að úr verði alvöru rannsókn eins og lagt var upp með og borgarstjóri lofaði. Allt er þetta mannanna verk og því eru röng og illa skilgreind markmið og meginverkefni fyrirhugaðrar rannsóknarnefndar ekkert náttúrulögmál sem ekki er hægt að hrófla við. Það er von Réttlætis að borgaryfirvöld leiðrétti augljós mistök og endurskilgreini markmið og meginverkefni nefndarinnar. Við þá vinnu þarf að taka tillit til gildra og réttmætra ábendinga Réttlætis — vöggustofubarnanna sem málið varðar og eiga hagsmuna að gæta. Fyrir hönd Réttlætis, Árni H. Kristjánsson Hrafn Jökulsson Tómas V. Albertsson Viðar Eggertsson Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vöggustofur í Reykjavík Reykjavík Borgarstjórn Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Sjá meira
Réttlæti gerir eftirfarandi athugasemdir við vinnubrögð í tengslum við „Frumvarp til laga um heimild Reykjavíkurborgar til að skipa nefnd til að kanna starfsemi vöggustofa“. Hinn 18. mars sl. sátu fulltrúar Réttlætis fund í Ráðhúsinu með Ebbu Schram, borgarlögmanni, og Þorsteini Gunnarssyni, borgarritara. Efni fundarins var að ræða eftirfarandi markmið og meginverkefni fyrirhugaðrar nefndar samkvæmt útlistun borgarráðs: a. Að lýsa starfsemi vöggustofanna, hlutverki þeirra í barnaverndar- og/eða uppeldismálum og tildrögum þess að börn voru vistuð þar á því tímabili sem um ræðir. b. Að leitast við að staðreyna eins og kostur er hvort og þá í hvaða mæli börn sem vistuð voru á stofnuninni hafi sætt illri meðferð eða ofbeldi meðan á dvölinni stóð. c. Að lýsa því hvernig eftirliti Reykjavíkurborgar og ríkisins með vöggustofunum var háttað. d. Að lýsa öðrum atriðum sem tengjast starfsemi vöggustofanna og nefndin telur þarfnast skoðunar. e. Nefndin skal skila skýrslu um störf sín til borgarráðs. f. Leggja grundvöll að tillögum til borgarráðs um frekari viðbrögð ef ástæða þykir til. Þessi markmið og meginverkefni fyrirhugaðrar rannsóknarnefndar eru að mati Réttlætis röng og illa skilgreind þar sem ekkert er fast í hendi. Raunar verður alls ekki séð að „athugun“ sem grundvallast á uppgefnum markmiðum skili markverðum niðurstöðum. Ef texti markmiða og meginverkefna er skoðaður þá kemur í ljós að orðið „rannsókn“ er aldrei nefnt. Þess í stað eru orðin „athugun“, „að lýsa“ og „leitast við“ notuð og það er ekki hægt að túlka öðruvísi en að grunnt verði kafað. Í þessu sambandi má nefna að á fundinum kom til tals orðið „athugun“ sem borgaryfirvöld leggja áherslu á að nota, af einhverjum óljósum ástæðum, í stað orðsins „rannsókn“. Ebba og Þorsteinn sögðu engan mun vera á merkingu orðanna en skv. málskilningi flestra er þar nokkur munur. Samkvæmt orðabókum þá merkir orðið „athugun“ eftirgrennslan, kanna, hugsa út í eitthvað en orðið „rannsókn“ að skoða niður í kjölinn, athuga nákvæmlega, brjóta til mergjar. Þá ber eftirfarandi markmið skv. borgarráði með sér skilningsleysi á starfsháttum vöggustofa borgarinnar: „Að leitast við að staðreyna eins og kostur er hvort og þá í hvaða mæli börn sem vistuð voru á stofnuninni hafi sætt illri meðferð...“ Það er óumdeild staðreynd, studd með mörgum rannsóknum, að starfshættir þeir sem tíðkuðust á vöggustofum borgarinnar buðu ekki upp á annað en skaðlega og illa meðferð á öllum börnum sem þar voru vistuð. Í því fólust m.a. mannréttindabrot og brot á landslögum. Þetta atriði er útgangspunktur og því þarf ekki að rannsaka sérstaklega „hvort“ heldur „hvers vegna. Réttlæti mótmælti ofangreindu moði með greinargerð þar sem sex spurningar lágu til grundvallar. Þær voru síðan rökstuddar ítarlega og sýnt fram á nauðsyn þess að fá svör við þeim. Á fyrrnefndum fundi var enginn vilji til þess að breyta orðalagi markmiða og meginverkefna. Ebba vísaði í lið „d“ í markmiðunum og fullyrti að hann dekkaði alla þætti sem snúa að rannsókn á vöggustofum borgarinnar: „Að lýsa öðrum atriðum sem tengjast starfsemi vöggustofanna og nefndin telur þarfnast skoðunar.“ Eins og sjá má á þessum orðhengilshætti þá er nefndinni í sjálfsvald sett hverju hún „lýsir“ og hvað hún „skoðar“. Fyrirmælin sem eiga að dekka allt sem rannsaka þarf eru í raun engin og hvað rannsakað verður veltur aðeins á huglægu mati nefndarmanna. Ebba sagði að borgaryfirvöld væru bundin af texta frumvarpsins og því óhægt um vik. Þegar frumvarpið var síðan skoðað þá kemur í ljós að þetta stenst ekki skoðun. Í inngangi greinargerðar með frumvarpinu segir að það sé samið í samráði við Reykjavíkurborg og það hefur varla farið framhjá borgarlögmanni. Í 5. gr. frumvarpsins segir: „Reykjavíkurborg ákveður skipan nefndarinnar, skipunartíma og þóknun og setur henni erindisbréf þar sem nánar er mælt fyrir um verkefni nefndarinnar.“ Samkvæmt þessu þá getur Reykjavíkurborg haft áhrif á texta frumvarpsins, eins og augljóslega hefur þegar verið gert, og auðvitað markmið og meginverkefni rannsóknarnefndarinnar. Réttlæti vill því hvetja kjörna fulltrúa borgarinnar til að sjá til þess að þetta verði skilgreint upp á nýtt og þá í anda þess loforðs sem borgarstjóri gaf fulltrúum Réttlætis sl. sumar. Sjaldan er ein báran stök. Í frumvarpinu og fylgiskjali þess, „Mat á jafnréttis- og kostnaðaráhrifum lagasetningar„ verður ekki annað séð en að rannsóknin eigi að grundvallast að stórum hluta á kynjafræði enda fyrirferðamest í lýsingum á markmiðum. Þar er talað um að kyngreina tölfræðigögn, kynjaða vídd, skoða stöðu kynjanna innan málaflokksins o.s.frv. Svo segir: „Þá er mikilvægt að nefndaraðilar séu meðvituð um kynjaða vídd samfélagsins í fortíð og nútíð. Það má velta fyrir sér hvort mögulegar afleiðingar vanrækslu í frumbernsku hafi ólík áhrif á drengi og stúlkur, m.a. vegna kynjaðra staðalmynda sem gera drengjum síður kleift að tjá og vinna úr tilfinningum sínum á uppbyggilegan hátt. Þá þarf einnig að hafa í huga hversu algengt kynbundið og kynferðislegt ofbeldi er, og þegar slík áföll koma ofan á önnur áföll þá getur það haft samlegðaráhrif á heilsu og líðan kvenna, en rannsóknir hafa sýnt að það er kynbundinn munur á heilsu þar sem heilsa kvenna er gjarnan lakari en karla.“ Það er sjálfsagt að kynjafræðingar skoði vöggustofumálið þegar rannsókn lýkur en kynjafræði getur ekki verið lögð til grundvallar henni. Þessi nálgun stangast á við það sem lagt var upp með, enda aldrei verið nefnt á nafn, og þá hefur aldrei verið óskað eftir slíkri rannsókn. Á móti þá er brýnt að hafa að leiðarljósi við rannsókn málsins eftirfarandi grundvallarspurningar: Grundvallarspurningar sem rannsókn þarf að svara að mati Réttlætis Hverjar voru ástæður þess að börn voru vistuð á vöggustofum borgarinnar? Hver var ástæða þess að stórskaðlegir starfshættir, sem gengu þvert gegn fyrirliggjandi rannsóknum, heilbrigðri skynsemi og mannlegu eðli, voru við lýði á vöggustofum borgarinnar? Hvernig þrifust börn á meðan þau voru vistuð á vöggustofum borgarinnar? Hversu mörg börn voru ættleidd eða vistuð í fóstur frá vöggustofum borgarinnar og á hvaða forsendum? Hversu mörg börn létust á vöggustofum borgarinnar og hver var dánarorsökin? Hvað varð um börn sem vistuð voru á vöggustofum borgarinnar og hvernig vegnaði þeim í lífinu? Meðfylgjandi er greinargerð þar sem þessar grundvallarspurningar eru rökstuddar ítarlega. Þar kemur vel fram nauðsyn þess að einmitt þessum spurningum sé svarað. Inn í grundvallarspurningarnar fléttast aðrar spurningar sem einnig er brýnt að fá svör við. Vonbrigðin með vinnubrögð borgarinnar í þessu máli eru gífurleg. Að öllu óbreyttu þá verður ekki með nokkru móti séð að úr verði alvöru rannsókn eins og lagt var upp með og borgarstjóri lofaði. Allt er þetta mannanna verk og því eru röng og illa skilgreind markmið og meginverkefni fyrirhugaðrar rannsóknarnefndar ekkert náttúrulögmál sem ekki er hægt að hrófla við. Það er von Réttlætis að borgaryfirvöld leiðrétti augljós mistök og endurskilgreini markmið og meginverkefni nefndarinnar. Við þá vinnu þarf að taka tillit til gildra og réttmætra ábendinga Réttlætis — vöggustofubarnanna sem málið varðar og eiga hagsmuna að gæta. Fyrir hönd Réttlætis, Árni H. Kristjánsson Hrafn Jökulsson Tómas V. Albertsson Viðar Eggertsson
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar