Þúsund vindmyllur Bjarni Bjarnason skrifar 30. nóvember 2022 07:31 Hjarðhegðun er varasöm og mér bregður þegar ég verð hennar var. Ef mig misminnir ekki voru 146 fiskeldisstöðvar á Íslandi árið 1989. Sennilega áttu þær flestar sameiginlegt að verða gjaldþrota. Nú, áratugum síðar, höfum við lært það mikið af reynslunni að fiskeldi er rekið með hagnaði þó umhverfisáhrif þess séu umdeild. Svipað má segja um loðdýrarækt en árið 1986 voru loðdýrabú 193 talsins. Í fyrra voru þau tíu. Eitt sinn fengum við þá grillu í höfuðið að Ísland gæti orðið alþjóðleg fjármálamiðstöð. Engin reynsla var í landinu af rekstri banka í útlöndum eða af alþjóðlegri fjármálastarfsemi yfir höfuð. Það ævintýri endaði næstum með gjaldþroti þjóðarinnar. – Og nú eru það vindmyllur. Vindmyllur Á vef Orkustofnunar eru talin fram um 30 svæði hvar fyrirtæki hafa sýnt áhuga á reisa vindmyllur. Fyrirtækin eru norsk, dönsk og frönsk en líka íslensk. Myndin að neðan sýnir gróflega staðsetningu þeirra um 30 virkjanaáforma vindorkuvera sem upplýsingar liggja fyrir um hjá Orkustofnun eða sveitarfélögum. Kortið er nokkurra ára gamalt frá Orkustofnun og sýnir legu helstu flutningslína rafmagns. Upplýsingar um áform má einnig sjá áNáttúrukorti Landverndar. Svo háttar til á Íslandi að loftið er tært svo sjá má langar leiðir. Landið er skóglaust að mestu en fjöllótt. Þriggja megavatta vindmylla er 100 metra há og spaðarnir 100 metrar í þvermál. Með spaða í hæstu stöðu myndi vindrafstöð af þeirri stærð gnæfa 150 metra yfir umhverfi sitt. Það samsvarar tveimur Hallgrímskirkjuturnum svo vel þekkt hæðarviðmið sé notað. Gjarnan er rætt um að reisa vindmyllur á fjöllum eða fjallsöxlum. Vindmyllutækninni fleygir fram og líklegt er að hver mylla verði 4-5 megavött (MW) þegar kemur að því að reisa þær. Stærri myllur rísa hærra og líklegt að 5 MW vindmylla verði ekki undir 200 metrum að hæð. Það yrðu þá hæstu mannvirki á Íslandi, að mastrinu á Gufuskálum einu undanskildu. Ég geri ráð fyrir því að lágmarksfjölda vindmylla þurfi á hverju svæði til að ná hagkvæmni, segjum 30. Það gerir hátt í þúsund vindmyllur samanlagt. Verði þessi sýn að veruleika ættum við engu umhverfisslysi til að jafna úr Íslandssögunni. Hér væri reyndar ekki um slys að ræða, því myllurnar yrðu reistar af ásetningi, með fullri vitneskju um hin víðtæku umhverfisáhrif. Ferðaþjónusta og umhverfið Nú vill svo til að ferðaþjónusta hefur skákað öðrum útflutningsgreinum í öflun gjaldeyris. Þá eru með taldar allar fiskveiðar Íslendinga svo og stóriðjan. Hver vill skoða lítið land með 1.000 vindmyllum á „ósnortnum víðernum“? Getur verið að orkufyrirtæki vilji valta yfir ferðaþjónustuna með þessum hætti? Ég trúi því ekki. Atvinnulíf í landinu verður að byggjast á gagnkvæmri virðingu og skilningi milli atvinnuvega, annars fer allt í hund og kött. Fjárhagur vindmylluævintýris Verð á vindmyllum fer nú hækkandi eftir samfellda lækkun mörg undanfarin ár. Því ræður stóraukin eftirspurn en líka Kórónuveiruskömmin og innrás Rússa í Úkraínu. Til lengri tíma litið mun ástandið væntanlega jafna sig og verð á vindmyllum lækka á ný. Svo eru það notkunarmöguleikarnir. Hvernig á að nota raforku sem er bara tiltæk hálft árið og enginn veit fyrirfram hvort logn verður á morgun? Hugsanlega til þess að framleiða vetni. Framleiðsal vetnis krefst mikillar fjárfestingar, bæði í tækjabúnaði og í geymslu þess vetnis sem framleitt er meðan vindurinn blæs. Er hægt að fá rafmagn annars staðar frá fyrir viðskiptavini vindrafmagns í logni? Það er hæpið því við erum ekki tengd raforkukerfi Evrópu, sem betur fer verð ég að segja. Vatnsafl er langbesti kosturinn til að spila á móti vindorku. Um þrír fjórðu hlutar þess rafmagns sem framleitt er í landinu kemur úr vatnsaflinu, um 15 teravattstundir (TWst) á ári af 20 í heildina. 1.000 vindmyllur myndu framleiða nálægt 15 TWst á ári. Allt vatnsafl í landinu myndi því vart duga til að sjá viðskiptavinum vindorkunnar fyrir rafmagni í logni. Hvenær eigum við að virkja vindinn og hvar? Í fyrsta lagi eigum við að anda með nefinu. Okkur liggur ekki svona mikið á. Vinnum verkið stig af stigi og látum reynsluna af fyrstu vindmyllugörðunum leiða okkur áfram. Best er auðvitað að virkja á röskuðum svæðum, til dæmis við þær virkjanir sem fyrir eru, en þar er auk þess hægt að tengja beint inn á flutningskerfi Landsnets. Það fyrirtæki sem mér sýnis hafa undirbúið sig af mestri kostgæfni fyrir vindorkuna er Landsvirkjun. Hún hefur rekið tilraunavindmyllur um árabil á svokölluðu Hafi upp af Búrfelli. Þar hefur hún safnað nauðsynlegum gögnum til þess að ráðast í frekari beislun vindsins. Mér finnst líklegt að Orkuveita Reykjavíkur muni reisa vindmyllur við virkjanir sínar á Hellisheiði og á Nesjavöllum. Undirbúningsrannsóknir eru hins vegar of skammt á veg komnar til að taka ákvörðun. Láglendið neðan við Hellisheiðarvirkjunar myndi sennilega henta ágætlega svo dæmi sé tekið. Samráð Lykilþáttur við undirbúning vindmyllugarða er samráð. Og þá er ég að tala um alvöru samráð, ekki einhliða upplýsingar. Samráð við heimafólk, landeigendur, sveitarfélögin, náttúruverndarsamtök og aðra hagaðila hverju nafni sem þeir nefnast. Hver vill eiga og reka vindmyllugarð við ramma andúð heimafólks? Og að lokum Ekkert er í hendi, hvorki í orkumálum né í framtíðinni. Rösum ekki um ráð fram. Við eigum ekki Ísland en við fáum að njóta þess meðan við lifum, hvert fyrir sig. Stórfelld spjöll á náttúru landsins, sem verða fyrir flumbrugang í virkjun rafmagns, verða ekki aftur tekin. Höfundur er forstjóri Orkuveitu Reykjavíkur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Bjarnason Orkumál Vindorka Tengdar fréttir Að virkja sig frá loftslagsvánni Það er áríðandi, að mínu mati, að það samtal sem við eigum nú um orkumál og orkuskipti byggist á raunsæi og glöggum upplýsingum. Við erum einfaldlega farin að sjá til botns í hefðbundnum orkulindum okkar; vatnsafli og jarðvarma. 29. nóvember 2022 07:30 Hitaveitan þarf 1.200 megavött í viðbót Það kemur sumum á óvart, sérstaklega þeim sem halda að orkuskipti snúist bara um rafmagn, að aflið í hitaveitum Veitna er næstum tvöfalt meira en í Kárahnjúkavirkjun. Mælt í megavöttum er afl Fljótsdalsstöðvar 690 MW en samanlagt afl þeirra hitaveitna sem Veitur starfrækja á sunnan- og vestanverðu landinu er nú um 1.200 MW. Og aflþörfin mun vaxa hratt. 28. nóvember 2022 07:30 Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Hjarðhegðun er varasöm og mér bregður þegar ég verð hennar var. Ef mig misminnir ekki voru 146 fiskeldisstöðvar á Íslandi árið 1989. Sennilega áttu þær flestar sameiginlegt að verða gjaldþrota. Nú, áratugum síðar, höfum við lært það mikið af reynslunni að fiskeldi er rekið með hagnaði þó umhverfisáhrif þess séu umdeild. Svipað má segja um loðdýrarækt en árið 1986 voru loðdýrabú 193 talsins. Í fyrra voru þau tíu. Eitt sinn fengum við þá grillu í höfuðið að Ísland gæti orðið alþjóðleg fjármálamiðstöð. Engin reynsla var í landinu af rekstri banka í útlöndum eða af alþjóðlegri fjármálastarfsemi yfir höfuð. Það ævintýri endaði næstum með gjaldþroti þjóðarinnar. – Og nú eru það vindmyllur. Vindmyllur Á vef Orkustofnunar eru talin fram um 30 svæði hvar fyrirtæki hafa sýnt áhuga á reisa vindmyllur. Fyrirtækin eru norsk, dönsk og frönsk en líka íslensk. Myndin að neðan sýnir gróflega staðsetningu þeirra um 30 virkjanaáforma vindorkuvera sem upplýsingar liggja fyrir um hjá Orkustofnun eða sveitarfélögum. Kortið er nokkurra ára gamalt frá Orkustofnun og sýnir legu helstu flutningslína rafmagns. Upplýsingar um áform má einnig sjá áNáttúrukorti Landverndar. Svo háttar til á Íslandi að loftið er tært svo sjá má langar leiðir. Landið er skóglaust að mestu en fjöllótt. Þriggja megavatta vindmylla er 100 metra há og spaðarnir 100 metrar í þvermál. Með spaða í hæstu stöðu myndi vindrafstöð af þeirri stærð gnæfa 150 metra yfir umhverfi sitt. Það samsvarar tveimur Hallgrímskirkjuturnum svo vel þekkt hæðarviðmið sé notað. Gjarnan er rætt um að reisa vindmyllur á fjöllum eða fjallsöxlum. Vindmyllutækninni fleygir fram og líklegt er að hver mylla verði 4-5 megavött (MW) þegar kemur að því að reisa þær. Stærri myllur rísa hærra og líklegt að 5 MW vindmylla verði ekki undir 200 metrum að hæð. Það yrðu þá hæstu mannvirki á Íslandi, að mastrinu á Gufuskálum einu undanskildu. Ég geri ráð fyrir því að lágmarksfjölda vindmylla þurfi á hverju svæði til að ná hagkvæmni, segjum 30. Það gerir hátt í þúsund vindmyllur samanlagt. Verði þessi sýn að veruleika ættum við engu umhverfisslysi til að jafna úr Íslandssögunni. Hér væri reyndar ekki um slys að ræða, því myllurnar yrðu reistar af ásetningi, með fullri vitneskju um hin víðtæku umhverfisáhrif. Ferðaþjónusta og umhverfið Nú vill svo til að ferðaþjónusta hefur skákað öðrum útflutningsgreinum í öflun gjaldeyris. Þá eru með taldar allar fiskveiðar Íslendinga svo og stóriðjan. Hver vill skoða lítið land með 1.000 vindmyllum á „ósnortnum víðernum“? Getur verið að orkufyrirtæki vilji valta yfir ferðaþjónustuna með þessum hætti? Ég trúi því ekki. Atvinnulíf í landinu verður að byggjast á gagnkvæmri virðingu og skilningi milli atvinnuvega, annars fer allt í hund og kött. Fjárhagur vindmylluævintýris Verð á vindmyllum fer nú hækkandi eftir samfellda lækkun mörg undanfarin ár. Því ræður stóraukin eftirspurn en líka Kórónuveiruskömmin og innrás Rússa í Úkraínu. Til lengri tíma litið mun ástandið væntanlega jafna sig og verð á vindmyllum lækka á ný. Svo eru það notkunarmöguleikarnir. Hvernig á að nota raforku sem er bara tiltæk hálft árið og enginn veit fyrirfram hvort logn verður á morgun? Hugsanlega til þess að framleiða vetni. Framleiðsal vetnis krefst mikillar fjárfestingar, bæði í tækjabúnaði og í geymslu þess vetnis sem framleitt er meðan vindurinn blæs. Er hægt að fá rafmagn annars staðar frá fyrir viðskiptavini vindrafmagns í logni? Það er hæpið því við erum ekki tengd raforkukerfi Evrópu, sem betur fer verð ég að segja. Vatnsafl er langbesti kosturinn til að spila á móti vindorku. Um þrír fjórðu hlutar þess rafmagns sem framleitt er í landinu kemur úr vatnsaflinu, um 15 teravattstundir (TWst) á ári af 20 í heildina. 1.000 vindmyllur myndu framleiða nálægt 15 TWst á ári. Allt vatnsafl í landinu myndi því vart duga til að sjá viðskiptavinum vindorkunnar fyrir rafmagni í logni. Hvenær eigum við að virkja vindinn og hvar? Í fyrsta lagi eigum við að anda með nefinu. Okkur liggur ekki svona mikið á. Vinnum verkið stig af stigi og látum reynsluna af fyrstu vindmyllugörðunum leiða okkur áfram. Best er auðvitað að virkja á röskuðum svæðum, til dæmis við þær virkjanir sem fyrir eru, en þar er auk þess hægt að tengja beint inn á flutningskerfi Landsnets. Það fyrirtæki sem mér sýnis hafa undirbúið sig af mestri kostgæfni fyrir vindorkuna er Landsvirkjun. Hún hefur rekið tilraunavindmyllur um árabil á svokölluðu Hafi upp af Búrfelli. Þar hefur hún safnað nauðsynlegum gögnum til þess að ráðast í frekari beislun vindsins. Mér finnst líklegt að Orkuveita Reykjavíkur muni reisa vindmyllur við virkjanir sínar á Hellisheiði og á Nesjavöllum. Undirbúningsrannsóknir eru hins vegar of skammt á veg komnar til að taka ákvörðun. Láglendið neðan við Hellisheiðarvirkjunar myndi sennilega henta ágætlega svo dæmi sé tekið. Samráð Lykilþáttur við undirbúning vindmyllugarða er samráð. Og þá er ég að tala um alvöru samráð, ekki einhliða upplýsingar. Samráð við heimafólk, landeigendur, sveitarfélögin, náttúruverndarsamtök og aðra hagaðila hverju nafni sem þeir nefnast. Hver vill eiga og reka vindmyllugarð við ramma andúð heimafólks? Og að lokum Ekkert er í hendi, hvorki í orkumálum né í framtíðinni. Rösum ekki um ráð fram. Við eigum ekki Ísland en við fáum að njóta þess meðan við lifum, hvert fyrir sig. Stórfelld spjöll á náttúru landsins, sem verða fyrir flumbrugang í virkjun rafmagns, verða ekki aftur tekin. Höfundur er forstjóri Orkuveitu Reykjavíkur.
Að virkja sig frá loftslagsvánni Það er áríðandi, að mínu mati, að það samtal sem við eigum nú um orkumál og orkuskipti byggist á raunsæi og glöggum upplýsingum. Við erum einfaldlega farin að sjá til botns í hefðbundnum orkulindum okkar; vatnsafli og jarðvarma. 29. nóvember 2022 07:30
Hitaveitan þarf 1.200 megavött í viðbót Það kemur sumum á óvart, sérstaklega þeim sem halda að orkuskipti snúist bara um rafmagn, að aflið í hitaveitum Veitna er næstum tvöfalt meira en í Kárahnjúkavirkjun. Mælt í megavöttum er afl Fljótsdalsstöðvar 690 MW en samanlagt afl þeirra hitaveitna sem Veitur starfrækja á sunnan- og vestanverðu landinu er nú um 1.200 MW. Og aflþörfin mun vaxa hratt. 28. nóvember 2022 07:30
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun