Rök Eflingar Stefán Ólafsson skrifar 23. janúar 2023 21:30 Efling hefur farið fram á að njóta eigin samningsréttar og gera kjarasamning sem tekur mið af samsetningu hóps verkafólks á höfuðborgarsvæðinu og þeim sérstöku aðstæðum sem það fólk býr við. Það á alltaf að vera markmið kjarasamninga fyrir láglaunafólk að launakjör dugi til framfærslu á því svæði sem fólkið lifir og starfar. Krafa Eflingar snýst einkum um gerð nýrrar launatöflu og um sérstaka uppbót vegna óvenju mikils húsnæðiskostnaðar á höfuðborgarsvæðinu, líkt og víða tíðkast í grannríkjunum (t.d. í London). Þörf fyrir nýja launatöflu Rökin fyrir sérstöðu Eflingar á þessu sviði eru eftirfarandi: Kjarasamningur SGS um dagvinnulaun fyrir verkafólk á landsbyggðinni myndi skila Eflingarfólki lægri dagvinnulaunum, sem nemur að jafnaði frá 12-13.000 krónum á mánuði og allt upp í tæplega 20.000 kr. fyrir suma Þetta er vegna þess að Eflingarfólk er almennt í lægri launaflokkum og lægri starfsaldursþrepum. Að auki skilar SGS samningurinn öðrum ávinningi betur til landsbyggðarfélaganna, svo sem bónusum og aukagreiðslum. Þess vegna hefur Efling krafist öðruvísi samnings og launatöflu sem er meira í samræmi við samsetningu verkafólks á höfuðborgarsvæðinu. Markmiðið er að skila félagsmönnum að minnsta kosti sambærilegum greiddum launum og SGS samningurinn skilar verkafólki almennt á landsbyggðinni. Þessi sérstaða Eflingarfólks er undirstrikuð í nýlegum gögnum úr Kjarakönnunum Gallup sem gerðar voru í september og október síðastliðnum, annars vegar meðal félagsmanna Eflingar og hins vegar meðal félagsmanna Einingar-Iðju á Akureyri. Spurningar eru eins og gögnin því sambærileg (sjá mynd). Niðurstöðurnar styðja málflutning Eflingar. Dagvinnulaun verkafólks á Akureyri eru hærri en hjá Eflingarfólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar að verkafólkið á Akureyri raðast í gjöfulli flokka og þrep launatöflunnar en er á höfuðborgarsvæðinu. Heildarlaun eru dagvinnulaun að viðbættum bónusum, álagsgreiðslum og yfirvinnu. Þau voru um 21.000 krónum hærri hjá verkafólki á Akureyri en hjá verkafólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar meiri greiðslur (m.a. yfirborganir), hærri bónusa og aðrar aukagreiðslur. Ætla mætti að þessi mikli munur heildarlauna væri vegna lengri vinnuviku verkafólks á Akureyri, en því er öfugt farið! Vinnuvikan hjá fullvinnandi Eflingarfólki er nærri 2 klukkustundum lengri en hjá systurfélaginu á Akureyri. Samt er launaútkoman þetta miklu lakari hjá Eflingarfólki. Önnur einkenni kjarasamningsins skila þessum hærri heildarlaunum verkafólks á Akureyri. Þessi munur heildarlauna (21.000 kr. á mánuði) er meira en Efling fer fram á sem sérstaka uppbót á laun (15.000 kr.), til að vega á móti óvenju miklum húsnæðiskostnaði á höfuðborgarsvæðinu. Það er seinni liðurinn í kröfugerð Eflingar nú. Sérstök uppbót vegna húsnæðiskostnaðar Eflingarfólk er ekki aðeins með lægstu laun verkafólks á Íslandi heldur býr það að auki við lang hæsta húsnæðiskostnaðinn. Leiga er að jafnaði 45% hærri á höfuðborgarsvæði en á landsbyggð og kaupverð íbúða á hvern fermetra er 50-80% dýrara á höfuðborgarsvæðinu (breytilegt eftir þéttbýli á landsbyggðinni). Nýlegan samanburð á leiguverði má sjá á meðfylgjandi mynd, sem kemur frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun og eru nýjustu tölurnar frá október síðastliðnum. Meðalleiga á HB-svæði er nú um 220.000 kr. á mán. en um 152.000 kr. á landsbyggðinni. Myndin sýnir líka hvernig húsnæðiskostnaðurinn hefur hækkað á síðustu árum hjá leigjendum - og hækkanir á íbúðaverði eru enn meiri. Til þess að verkafólk ráði við þennan gríðarlega húsnæðiskostnað sem orðinn er á höfuðborgarsvæðinu þyrfti umtalsvert hærri ráðstöfunartekjur en nú bjóðast. En launin hjá Eflingarfólki eru lægri og húsaleigubætur sem greiddar eru skila sér einnig verr á höfuðborgarsvæðið, svo ótrúlegt sem það er. Þetta er vegna alvarlegs galla í reglum húsnæðisbótakerfisins (meira um það síðar). Afleiðingar þessa eru m.a. þær að hlutfall Eflingarfélaga sem búa í eigin húsnæði hefur farið úr 64% árið 2009 niður í 38% árið 2022 og hlutfall leigjenda hefur meira en tvöfaldast. Nú býr nær helmingur félagsmanna í leiguhúsnæði og á litla sem enga möguleika á að komast í eigin íbúð. Þessar afleitu aðstæður Eflingarfólks á höfuðborgarsvæðinu eru ástæðan fyrir því að Efling þarf nú öðruvísi kjarasamning og alvöru uppbót til að glíma við húsnæðiskostnaðinn. Þó nýlegur samningur Starfsgreinasambandsins (SGS) geti dugað fyrir verkafólk á landsbyggðinni, vegna lægri húsnæðiskostnaðar þar, þá dugar hann engan veginn á höfuðborgarsvæðinu. Þetta má sjá á meðfylgjandi mynd sem sýnir afkomuna fyrir fullvinnandi einhleypan einstakling sem býr í "ódýru" 50 fm leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu og er á meðallaunum skv. SGS launatöflunni. Einstaklingur í þessari stöðu þarf að bæta við sig verulegri aukavinnu til að ná endum saman, því hærri skattur og lægri leigubætur éta upp of stóran hluta aukavinnuteknanna. Samtök atvinnulífsins (SA) hafa kallað þessa kröfu Eflingar "ógeðfelldan dilkadrátt", þ.e. að fara fram á meira en SGS-félögin sömdu um. En fyrir því eru sterk rök, bæði þau sem hér hafa verið rakin og reyndar mörg fleiri. Raunverulegi dilkadrátturinn átti sér stað þegar húsnæðiskostnaðurinn á höfuðborgarsvæðinu fór úr öllum böndum og lenti með mestum þunga á félagsfólki Eflingar. Ef Efling væri ekki að þrýsta á um betri kjör nú væri hún að bregðast félagsmönnum sínum. Þetta hljóta allir að skilja og styðja - nema þeir sem tala fyrir hönd samtaka atvinnurekenda (SA). Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Ólafsson Stéttarfélög Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Mest lesið Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun Velkomin til Helvítis Guðný Gústafsdóttir Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm Skoðun Skoðun Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm skrifar Skoðun Vaxtastefna Seðlabankans – á kostnað launafólks Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson skrifar Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar Skoðun Velkomin til Helvítis Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit við Ísland? Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir skrifar Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson skrifar Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann skrifar Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Farsæl framfaraskref á Sólheimum Sigurjón Örn Þórsson skrifar Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson skrifar Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna er alvöru mál Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun 1984 og Hunger Games á sama sviðinu Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til einföldunar regluverks Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring skrifar Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson skrifar Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson skrifar Sjá meira
Efling hefur farið fram á að njóta eigin samningsréttar og gera kjarasamning sem tekur mið af samsetningu hóps verkafólks á höfuðborgarsvæðinu og þeim sérstöku aðstæðum sem það fólk býr við. Það á alltaf að vera markmið kjarasamninga fyrir láglaunafólk að launakjör dugi til framfærslu á því svæði sem fólkið lifir og starfar. Krafa Eflingar snýst einkum um gerð nýrrar launatöflu og um sérstaka uppbót vegna óvenju mikils húsnæðiskostnaðar á höfuðborgarsvæðinu, líkt og víða tíðkast í grannríkjunum (t.d. í London). Þörf fyrir nýja launatöflu Rökin fyrir sérstöðu Eflingar á þessu sviði eru eftirfarandi: Kjarasamningur SGS um dagvinnulaun fyrir verkafólk á landsbyggðinni myndi skila Eflingarfólki lægri dagvinnulaunum, sem nemur að jafnaði frá 12-13.000 krónum á mánuði og allt upp í tæplega 20.000 kr. fyrir suma Þetta er vegna þess að Eflingarfólk er almennt í lægri launaflokkum og lægri starfsaldursþrepum. Að auki skilar SGS samningurinn öðrum ávinningi betur til landsbyggðarfélaganna, svo sem bónusum og aukagreiðslum. Þess vegna hefur Efling krafist öðruvísi samnings og launatöflu sem er meira í samræmi við samsetningu verkafólks á höfuðborgarsvæðinu. Markmiðið er að skila félagsmönnum að minnsta kosti sambærilegum greiddum launum og SGS samningurinn skilar verkafólki almennt á landsbyggðinni. Þessi sérstaða Eflingarfólks er undirstrikuð í nýlegum gögnum úr Kjarakönnunum Gallup sem gerðar voru í september og október síðastliðnum, annars vegar meðal félagsmanna Eflingar og hins vegar meðal félagsmanna Einingar-Iðju á Akureyri. Spurningar eru eins og gögnin því sambærileg (sjá mynd). Niðurstöðurnar styðja málflutning Eflingar. Dagvinnulaun verkafólks á Akureyri eru hærri en hjá Eflingarfólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar að verkafólkið á Akureyri raðast í gjöfulli flokka og þrep launatöflunnar en er á höfuðborgarsvæðinu. Heildarlaun eru dagvinnulaun að viðbættum bónusum, álagsgreiðslum og yfirvinnu. Þau voru um 21.000 krónum hærri hjá verkafólki á Akureyri en hjá verkafólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar meiri greiðslur (m.a. yfirborganir), hærri bónusa og aðrar aukagreiðslur. Ætla mætti að þessi mikli munur heildarlauna væri vegna lengri vinnuviku verkafólks á Akureyri, en því er öfugt farið! Vinnuvikan hjá fullvinnandi Eflingarfólki er nærri 2 klukkustundum lengri en hjá systurfélaginu á Akureyri. Samt er launaútkoman þetta miklu lakari hjá Eflingarfólki. Önnur einkenni kjarasamningsins skila þessum hærri heildarlaunum verkafólks á Akureyri. Þessi munur heildarlauna (21.000 kr. á mánuði) er meira en Efling fer fram á sem sérstaka uppbót á laun (15.000 kr.), til að vega á móti óvenju miklum húsnæðiskostnaði á höfuðborgarsvæðinu. Það er seinni liðurinn í kröfugerð Eflingar nú. Sérstök uppbót vegna húsnæðiskostnaðar Eflingarfólk er ekki aðeins með lægstu laun verkafólks á Íslandi heldur býr það að auki við lang hæsta húsnæðiskostnaðinn. Leiga er að jafnaði 45% hærri á höfuðborgarsvæði en á landsbyggð og kaupverð íbúða á hvern fermetra er 50-80% dýrara á höfuðborgarsvæðinu (breytilegt eftir þéttbýli á landsbyggðinni). Nýlegan samanburð á leiguverði má sjá á meðfylgjandi mynd, sem kemur frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun og eru nýjustu tölurnar frá október síðastliðnum. Meðalleiga á HB-svæði er nú um 220.000 kr. á mán. en um 152.000 kr. á landsbyggðinni. Myndin sýnir líka hvernig húsnæðiskostnaðurinn hefur hækkað á síðustu árum hjá leigjendum - og hækkanir á íbúðaverði eru enn meiri. Til þess að verkafólk ráði við þennan gríðarlega húsnæðiskostnað sem orðinn er á höfuðborgarsvæðinu þyrfti umtalsvert hærri ráðstöfunartekjur en nú bjóðast. En launin hjá Eflingarfólki eru lægri og húsaleigubætur sem greiddar eru skila sér einnig verr á höfuðborgarsvæðið, svo ótrúlegt sem það er. Þetta er vegna alvarlegs galla í reglum húsnæðisbótakerfisins (meira um það síðar). Afleiðingar þessa eru m.a. þær að hlutfall Eflingarfélaga sem búa í eigin húsnæði hefur farið úr 64% árið 2009 niður í 38% árið 2022 og hlutfall leigjenda hefur meira en tvöfaldast. Nú býr nær helmingur félagsmanna í leiguhúsnæði og á litla sem enga möguleika á að komast í eigin íbúð. Þessar afleitu aðstæður Eflingarfólks á höfuðborgarsvæðinu eru ástæðan fyrir því að Efling þarf nú öðruvísi kjarasamning og alvöru uppbót til að glíma við húsnæðiskostnaðinn. Þó nýlegur samningur Starfsgreinasambandsins (SGS) geti dugað fyrir verkafólk á landsbyggðinni, vegna lægri húsnæðiskostnaðar þar, þá dugar hann engan veginn á höfuðborgarsvæðinu. Þetta má sjá á meðfylgjandi mynd sem sýnir afkomuna fyrir fullvinnandi einhleypan einstakling sem býr í "ódýru" 50 fm leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu og er á meðallaunum skv. SGS launatöflunni. Einstaklingur í þessari stöðu þarf að bæta við sig verulegri aukavinnu til að ná endum saman, því hærri skattur og lægri leigubætur éta upp of stóran hluta aukavinnuteknanna. Samtök atvinnulífsins (SA) hafa kallað þessa kröfu Eflingar "ógeðfelldan dilkadrátt", þ.e. að fara fram á meira en SGS-félögin sömdu um. En fyrir því eru sterk rök, bæði þau sem hér hafa verið rakin og reyndar mörg fleiri. Raunverulegi dilkadrátturinn átti sér stað þegar húsnæðiskostnaðurinn á höfuðborgarsvæðinu fór úr öllum böndum og lenti með mestum þunga á félagsfólki Eflingar. Ef Efling væri ekki að þrýsta á um betri kjör nú væri hún að bregðast félagsmönnum sínum. Þetta hljóta allir að skilja og styðja - nema þeir sem tala fyrir hönd samtaka atvinnurekenda (SA). Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi.
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun
Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar
Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar
Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar
Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar
Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar
Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar
Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun