Nú er nýtt ár gengið í garð og að baki erfitt ár á verðbréfamörkuðum. Ávöxtun ársins var neikvæð í flestum eignaflokkum og var árið það versta á heimsmörkuðum frá alþjóðlegu fjármálakreppunni 2008. Seðlabankar hafa hækkað vexti til að takast á við verðbólgu sem laust taumhald peningastefnu olli í kjölfar heimsfaraldurs. Við hefur tekið aðhald í ríkisfjármálum og við horfum fram á samdrátt á þróuðum mörkuðum. Síðasta ár einkenndist af eftirköstum heimsfaraldsins en við sjáum að aðfangakeðjur sem rofnuðu eru smám saman að jafna sig. Landfræðileg áhætta í heiminum hefur þó aukist þar sem stríð í Ukraínu hefur haldið áfram að valda miklum áföllum á hrávörumarkaði.
Í fyrra reyndi á áhættuþol hlutabréfafjárfesta þar sem sveiflur voru miklar og lítið um skjól í leit að ávöxtun. Með hliðsjón af því að verbréfafjárfestingar eru til langs tíma, þar sem ráðlagður lágmarksfjárfestingartími er alltaf 3-5 ár, ættu núverandi sveiflur ekki að vera ástæða til breytinga á fjárfestingastefnu nema langtímamarkmið eða fjárhagsstaða fjárfestis hafi breyst. Þrátt fyrir að árið 2022 hafi reynst erfitt hafa undanfarin ár verið gjöful á verðbréfamörkuðum og vel dreifð eignasöfn því líklega enn með jákvæða ávöxtun.
Á umrótatímum reynir á áhættuþol sem skimað er fyrir bæði í upphafi og meðan á viðskiptasambandi í eignastýringu stendur. Rétt mat á áhættuþoli er mjög mikilvægt, bæði til að meta dreifingu þegar kemur að fjárfestingum og til að takmarka flótta úr verðbréfum í miklum sveiflum. Rétt mat á áhættu takmarkar líkurnar á að fjárfestir taki áhættu sem gæti haft slæm áhrif á líðan hans. Ef fjárfestingar valda svefnlausum nóttum er áhættan of mikil og breytinga þörf. Fjárfestingar ættu alltaf að vera hugsaðar til langs tíma og miða að því að tryggja heilbrigða fjárhaglega framtíð en til þess að geta notið fjárhagslegrar framtíðar verður að hlúa að heilsunni þar sem mikil streita getur verið mjög skaðleg.
Við sjáum að ungt fólk um tvítugt er að setja fjárfestingar í forgang og í sumum tilfellum verða fjárfestingar áhugamál.
Fjölmargir þættir hafa áhrif á fjármálamarkaði. Að fræða fólk frá unga aldri um fjármál og fjármálamarkaði hefur alltaf verið áhugamál. Áherslan á að hefja menntun snemma veitir dýpri skilning á fjárfestingum. Margir skólar hafa fléttað fjármálafræðslu inn í námið þar sem börn læra um framfærslukostnað, útreikning úbúðalána, mikilvægi verðbólgu og áhrif hennar sem og tryggingar og fjárfestingar svo eitthvað sé nefnt. Að byrja að fjárfesta á unga aldri getur verið mjög gagnlegt fyrir fjárhagslega framtíð. Við sjáum að ungt fólk um tvítugt er að setja fjárfestingar í forgang og í sumum tilfellum verða fjárfestingar áhugamál. Við sjáum einnig þá þróun eftir heimsfaraldurinn að fólk er að hefja sínar fjárfestingar á yngri árum og það er fúst að leita sér upplýsinga og leita til fjárfestingasérfæðinga eftir leiðbeiningum. Það er úr miklu fræðsluefni að velja á netinu frá fjárfestingabönkum, bönkum og eignastýringarfyrirtækjum þegar kemur að grundvallaratriðum um fjárfestingar. Ennfremur hefur aðgengi að vel kynntum upplýsingum aukist á samfélagsmiðlum eins og Instagram. Skilningur fjárfesta á fjármálamörkuðum og þættir sem hafa áhrif á markaðinn geta skipt sköpum þegar kemur að því að halda sig við fjárfestingastefnu á óróatímum.
Fátt er mikilvægara en góð samskipti við viðskiptavini og það á sérstaklega við á árum á borð við það síðasta. Spenna á alþjóðamörkuðum tengd átökum hefur haft áhrif á markaði. Verðbólga, vaxtahækkanir seðlabanka og fleiri þættir kalla oft á skýringar og umræður til að átta sig betur á stöðunni. Einnig er mikilvægt að viðskiptavinir séu upplýstir um hvernig eignastýringaraðilar eru að bregðast við markaðsaðstæðum hverju sinni og hvernig má bregðast við væntanlegri þróun. Breytast aðstæður á tilteknum markaði?
Á að aðlaga líftíma skuldabréfa svo hann sé langur eða skammur? Er tímabært að fara út af markaðnum að hluta og er mögulegt að verja sig fyrir verðbólgu? Þetta eru dæmi um spurningar sem viðskiptavinir vilja ræða. Mikilvægt er að vera í góðum samskiptum við bæði viðskiptavini og samstarfsfólk á tímum þegar sveiflur eru miklar og bjarnarmarkaðir yfirvofandi. Oftast er þörf á að fara yfir hvers vegna ætti að halda fjárfestingastefnu óbreyttri og hvaða aðgerða hefur þegar verið gripið til innan fjárfestingastefnu með tilliti til áhættuþols. Aðgerðir sem gripið hefur verið til, fjárfestingamarkmið, og markaðsupplýsingar eru hluti þess sem farið er yfir á ári sem þessu. En hafa ber í huga að eignastýring er alltaf unnin á skipulagðan hátt, af hópi sérfræðinga byggt á gögnum.
Staðan í heiminum er þó sú að enn geysar stríð í Úkraínu, landfræðileg áhætta hefur aukist, verðbólgu er mikil og vextir hækka hraðar en nokkru sinni fyrr.
Það er erfitt að fara yfir árið 2022 án þess að ræða mikilvægi ábyrgra fjárfestinga með tilliti til umhverfisþátta, félagslegra þátta og stjórnarhátta eða UFS málefni og áhrif þeirra á fjárfestingar. Mikil þróun hefur átt sér stað í fjárfestingaumhverfinu á þessu sviði og eru UFS sjónarmið í auknum mæli tekin inn í fjárfestingaferlið. Slíkt er drifið áfram bæði af fjármálstofnunum, auknu regluverki og kröfum viðskiptavina. Innleiðing leiðbeininga og reglna um skýrslugerð um sjálfbærar og ábyrgar fjárfestingar er að verða stöðluð og skortur á upplýsingum eða gögnum er ekki lengur gild afsökun. Við getum öll byrjað einhvers staðar og þróast þaðan. Undanfarin ár hafa gögn frá fyrirtækjum á þessu sviði orðið betri og margar glæsilegar sjálfbærniskýrslur gefnar út. Auk þess er stuðst við gögn frá vísindamönnum, stjórnvöldum, háskólum og öðrum stofnunum sem koma að gagnasöfnun. Þessi gögn eru síðan notuð til að meta stöðuna varðandi loftlagsbreytingar og áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika svo eitthvað sé nefnt. Auk þess er skoðað hvernig fjárfestar og fyrirtæki geta gegnt mikilvægu hlutverki við að styðja við frumkvæði og nýsköpun svo draga megi úr kolefnisspori með það að markmiði að stuðla að heilbrigðu vistkerfi og vellíðan komandi kynslóða.
Grænþvottur hefur einnig verið í umræðinni á árinu þar sem haldið hefur verið fram að vörur sé grænni en þær eru í raun og veru. Þessi umræða hefur þrýst á að fyrirtæki séu heiðarleg um hvað vörur þeirra í raun gera og hvernig þær stuðla að bættu umhverfi, minnkun kolefnislosunar eða líffræðilegri fjölbreytni.
Eignastýring er alltaf hugsuð til langs tíma og stundum verðum við að horfa í gegnum snarpar hreyfingar frá degi til dags og einbeita okkur að langtímaárangri. Það er varla hægt að ofmeta mikilvægi samskipta við viðskiptavini á tímum þar sem verðbréfamarkaðir sveiflast mikið og oft styrkir slíkt viðskiptasambandið til framtíðar. En með framtíðina í huga er mikilvægt að fjárfestingar séu ábyrgar og hafi jákvæð áhrif á heiminn. Það tryggir bjartari framtíð fyrir komandi kynslóðir því þær geta bæði haft jákvæð áhrif á heiminn og eins skilað góðri ávöxtun til framtíðar. Við fögnum nýju ári 2023 og kveðjum versta ár á fjármálamörkuðum í áratugi. Staðan í heiminum er þó sú að enn geysar stríð í Úkraínu, landfræðileg áhætta hefur aukist, verðbólgu er mikil og vextir hækka hraðar en nokkru sinni fyrr. Nýju ári fylgir alltaf ákveðin bjartsýni með nýjum tækifærum. Við erum vongóð um fjármálamarkað sem færir okkur ár sem er meira í takt við það sem við eigum að venjast en árið sem við kvöddum nýverið.
Höfundur er viðskiptastjóri í Einkabankaþjónustu Íslandsbanka.
