Logið um trans fólk Daníel E. Arnarsson skrifar 9. mars 2023 11:00 Hinsegin fólk á Íslandi finnur fyrir aukinni andúð í sinn garð. Tilveruréttur einstakra hópa innan okkar raða er sífellt dreginn í efa á opinberum og óopinberum vettvangi, gelt er á hinsegin fólk á götum úti, hinsegin fólk fær hatursskilaboð í gegnum samfélagsmiðla og nýnasistar skilja eftir skilaboð á veggjum um allt land. Réttindabarátta og viðurkenning minnihlutahópa er ekki línulegt ferli og því miður sjáum við nú skýr merki þess sem gjarnan hefur verið nefnt bakslag í baráttunni. Þótt andúðin beinist að öllu hinsegin fólki, þá standa spjótin helst á trans fólki hér á Íslandi líkt og víða um hinn vestræna heim nú um stundir. Við hjá Samtökunum ’78 erum gjarnan spurð að því hvað veldur þessari óhugnanlegu afturför, en ljóst er að skýringin er margþætt. Árið 2019 voru lög um kynrænt sjálfræði samþykkt hér á landi, en með þeim fékk trans og intersex fólk löngu tímabæra réttarbót. Það er alþekkt í mannréttindabaráttu að þegar við stígum tvö skref fram þá getur það gerst að samfélagið stígi jafnharðan skref til baka. Þó svo að lögin standi og að trans og intersex fólk búi við kynrænt sjálfræði og líkamlega friðhelgi, þá hefur frumvarpið sannarlega truflað ákveðna hópa samfélagsins. Einnig má ætla að félagsleg einangrun vegna COVID-19 spili ákveðið hlutverk í þessu sambandi. Sumt fólk leitaði meira í samfélagsmiðla og misvandaða netmiðla sem fréttaefni, með þeim afleiðingum að misvísandi og oft rangar upplýsingar náðu fótfestu í umræðunni. Í samfélagi nútímans getur hver sem er stofnað fjölmiðil og tjáð skoðanir sínar, eða bókstaflega falsað fréttir sem eiga annað hvort við engin rök að styðjast eða rök sem vart halda vatni. Það vill svo til að fréttir um trans fólk í æsifréttastíl eru mikið lesnar, sem ýtir enn frekar undir vandann. Jafnvel meðal hinna viðurkenndu fjölmiðla höfum við tekið eftir því að fólk sem hefur nær enga þekkingu á hinsegintengdum málum mundar pennann og fær birtar greinar sem vekja athygli. Hinn almenni lesandi treystir þessum fjölmiðlum og það leiðir af sér að fólk telur sig vera að lesa sannleika. Trans fólk og réttarbætur þeim til handa verður skyndilega eitthvað sem virkilega þarf að hafa áhyggjur af. Þessar greinar eru settar fram undir því yfirskyni að þær séu að „spyrja spurninga“ eða „taka umræðuna“, en þegar lesið er á milli línanna geta þær ekki talist neitt annað en hatursáróður gagnvart ákveðnum hópi samfélagsins. Þetta er eitthvað sem samfélagið myndi jafnan ekki láta yfir sig ganga ef um aðra minnihlutahópa en hinsegin fólk væri að ræða. Trans fólk er í sérstaklega viðkvæmri stöðu gagnvart upplýsingaóreiðu og lygum, því almenningur hefur oft afar takmarkaða innsýn í veruleika þeirra. Það hefur færst í aukana að andstæðingar trans fólks noti þá taktík að handvelja fullyrðingar eða staðhæfingar úr viðurkenndum rannsóknum. Þannig vantar nauðsynlegt samhengi í þá sögu sem sögð er og upplýsingar vísvitandi afskræmdar. Slík vinnubrögð eru algeng í umræðunni um hormónameðferðir hjá trans börnum og unglingum, þar sem látið er í veðri vaka að öll börn sem vilja komast í hormónameðferð fái hana samstundis. Staðreyndin er sú að ekkert barn eða ungmenni undir 18 ára aldri fær hormóna eða hormónabælandi lyf (blokkera) á Íslandi nema að hafa farið í gegnum greiningar- og transteymi BUGL. Í því ferli eru bæði barnið og foreldar upplýst um allt sem meðferðin hefur í för með sér, m.a. allar þær aukaverkanir sem slík meðferð getur haft. Rannsókn eftir rannsókn hefur sýnt fram á að þrátt fyrir að slíkar meðferðir geti haft aukaverkanir eins og flest önnur læknismeðferð þá blikna þær í samanburði við afleiðingar aðgerðarleysis. Ávinningurinn af því að trans börn fái þjónustu er miklu meiri heldur en aukaverkanirnar nokkurn tímann. Þessar meðferðir eru veittar til að bjarga lífi fólks. Önnur mýta er sú að fólk sé markvisst sannfært um að það sé trans og ýtt í aðgerðir og hormónameðferðir án þess að viðeigandi viðtals- og sálfræðimeðferð hafi farið fram. Þetta er argasta þvæla. Trans fólk þarf þvert á móti að berjast fyrir því að fá að fara í aðgerðir. Einnig er því gjarnan kastað fram að stór hluti trans fólks sjái eftir aðgerðum sínum, en samkvæmt nýrri rannsókn [1] er um 0,3% sem finna til eftirsjár. Í öðrum aðgerðum, t.d. hnéliðaaðgerðum og augasteinsaðgerðum, er hlutfall þeirra sem finna til eftirsjár allt að 10% - eða þrjátíu sinnum hærra. Afleiðingar þess að þjónusta ekki trans fólk geta verið skelfilegar fyrir andlega líðan þeirra. Að vera trans er ekki geðrænn vandi út af fyrir sig, þótt flest trans fólk upplifi einhvern kynama, en hann er misalvarlegur. Hins vegar getur það valdið mjög alvarlegum kynama ef fólk fær ekki þá viðurkenningu og/eða þjónustu sem það þarf. Hann birtist t.d. í miklum kvíða, þunglyndi, sjálfsskaða og jafnvel sjálfsvígstilraunum. Því miður hefur ekki tekist að bjarga öllum. Hin raunverulega ógn er að trans fólk fái ekki heilbrigðisþjónustu eða sæki sér ekki aðstoð vegna fordóma samfélagsins. Það er miklu alvarlegra mál heldur en allt annað í þessari umræðu allri. Andúð á hinsegin fólki hefur litað hana og afvegaleitt. Ef við viljum taka umræðuna um trans fólk, byrjum þá þar: „Af hverju fá þau ekki lífsnauðsynlega þjónustu?“ Höfundur er framkvæmdastjóri Samtakanna ’78 – félags hinsegin fólks á Íslandi. Heimildir: [1] “Regret after Gender Affirming Surgery – A Multidisciplinary Approach to a Multifaceted Patient Experience” Jedrzejewski, Breanna Y. MPH, MD1; Marsiglio, Mary C. PhD2; Guerriero, Jess MSW2; Penkin, Amy LCSW2; OHSU Transgender Health Program “Regret and Request for Reversal” workgroup; Berli, Jens U. MD1 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Málefni trans fólks Hinsegin Daníel E. Arnarsson Mest lesið Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Skoðun Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Sjá meira
Hinsegin fólk á Íslandi finnur fyrir aukinni andúð í sinn garð. Tilveruréttur einstakra hópa innan okkar raða er sífellt dreginn í efa á opinberum og óopinberum vettvangi, gelt er á hinsegin fólk á götum úti, hinsegin fólk fær hatursskilaboð í gegnum samfélagsmiðla og nýnasistar skilja eftir skilaboð á veggjum um allt land. Réttindabarátta og viðurkenning minnihlutahópa er ekki línulegt ferli og því miður sjáum við nú skýr merki þess sem gjarnan hefur verið nefnt bakslag í baráttunni. Þótt andúðin beinist að öllu hinsegin fólki, þá standa spjótin helst á trans fólki hér á Íslandi líkt og víða um hinn vestræna heim nú um stundir. Við hjá Samtökunum ’78 erum gjarnan spurð að því hvað veldur þessari óhugnanlegu afturför, en ljóst er að skýringin er margþætt. Árið 2019 voru lög um kynrænt sjálfræði samþykkt hér á landi, en með þeim fékk trans og intersex fólk löngu tímabæra réttarbót. Það er alþekkt í mannréttindabaráttu að þegar við stígum tvö skref fram þá getur það gerst að samfélagið stígi jafnharðan skref til baka. Þó svo að lögin standi og að trans og intersex fólk búi við kynrænt sjálfræði og líkamlega friðhelgi, þá hefur frumvarpið sannarlega truflað ákveðna hópa samfélagsins. Einnig má ætla að félagsleg einangrun vegna COVID-19 spili ákveðið hlutverk í þessu sambandi. Sumt fólk leitaði meira í samfélagsmiðla og misvandaða netmiðla sem fréttaefni, með þeim afleiðingum að misvísandi og oft rangar upplýsingar náðu fótfestu í umræðunni. Í samfélagi nútímans getur hver sem er stofnað fjölmiðil og tjáð skoðanir sínar, eða bókstaflega falsað fréttir sem eiga annað hvort við engin rök að styðjast eða rök sem vart halda vatni. Það vill svo til að fréttir um trans fólk í æsifréttastíl eru mikið lesnar, sem ýtir enn frekar undir vandann. Jafnvel meðal hinna viðurkenndu fjölmiðla höfum við tekið eftir því að fólk sem hefur nær enga þekkingu á hinsegintengdum málum mundar pennann og fær birtar greinar sem vekja athygli. Hinn almenni lesandi treystir þessum fjölmiðlum og það leiðir af sér að fólk telur sig vera að lesa sannleika. Trans fólk og réttarbætur þeim til handa verður skyndilega eitthvað sem virkilega þarf að hafa áhyggjur af. Þessar greinar eru settar fram undir því yfirskyni að þær séu að „spyrja spurninga“ eða „taka umræðuna“, en þegar lesið er á milli línanna geta þær ekki talist neitt annað en hatursáróður gagnvart ákveðnum hópi samfélagsins. Þetta er eitthvað sem samfélagið myndi jafnan ekki láta yfir sig ganga ef um aðra minnihlutahópa en hinsegin fólk væri að ræða. Trans fólk er í sérstaklega viðkvæmri stöðu gagnvart upplýsingaóreiðu og lygum, því almenningur hefur oft afar takmarkaða innsýn í veruleika þeirra. Það hefur færst í aukana að andstæðingar trans fólks noti þá taktík að handvelja fullyrðingar eða staðhæfingar úr viðurkenndum rannsóknum. Þannig vantar nauðsynlegt samhengi í þá sögu sem sögð er og upplýsingar vísvitandi afskræmdar. Slík vinnubrögð eru algeng í umræðunni um hormónameðferðir hjá trans börnum og unglingum, þar sem látið er í veðri vaka að öll börn sem vilja komast í hormónameðferð fái hana samstundis. Staðreyndin er sú að ekkert barn eða ungmenni undir 18 ára aldri fær hormóna eða hormónabælandi lyf (blokkera) á Íslandi nema að hafa farið í gegnum greiningar- og transteymi BUGL. Í því ferli eru bæði barnið og foreldar upplýst um allt sem meðferðin hefur í för með sér, m.a. allar þær aukaverkanir sem slík meðferð getur haft. Rannsókn eftir rannsókn hefur sýnt fram á að þrátt fyrir að slíkar meðferðir geti haft aukaverkanir eins og flest önnur læknismeðferð þá blikna þær í samanburði við afleiðingar aðgerðarleysis. Ávinningurinn af því að trans börn fái þjónustu er miklu meiri heldur en aukaverkanirnar nokkurn tímann. Þessar meðferðir eru veittar til að bjarga lífi fólks. Önnur mýta er sú að fólk sé markvisst sannfært um að það sé trans og ýtt í aðgerðir og hormónameðferðir án þess að viðeigandi viðtals- og sálfræðimeðferð hafi farið fram. Þetta er argasta þvæla. Trans fólk þarf þvert á móti að berjast fyrir því að fá að fara í aðgerðir. Einnig er því gjarnan kastað fram að stór hluti trans fólks sjái eftir aðgerðum sínum, en samkvæmt nýrri rannsókn [1] er um 0,3% sem finna til eftirsjár. Í öðrum aðgerðum, t.d. hnéliðaaðgerðum og augasteinsaðgerðum, er hlutfall þeirra sem finna til eftirsjár allt að 10% - eða þrjátíu sinnum hærra. Afleiðingar þess að þjónusta ekki trans fólk geta verið skelfilegar fyrir andlega líðan þeirra. Að vera trans er ekki geðrænn vandi út af fyrir sig, þótt flest trans fólk upplifi einhvern kynama, en hann er misalvarlegur. Hins vegar getur það valdið mjög alvarlegum kynama ef fólk fær ekki þá viðurkenningu og/eða þjónustu sem það þarf. Hann birtist t.d. í miklum kvíða, þunglyndi, sjálfsskaða og jafnvel sjálfsvígstilraunum. Því miður hefur ekki tekist að bjarga öllum. Hin raunverulega ógn er að trans fólk fái ekki heilbrigðisþjónustu eða sæki sér ekki aðstoð vegna fordóma samfélagsins. Það er miklu alvarlegra mál heldur en allt annað í þessari umræðu allri. Andúð á hinsegin fólki hefur litað hana og afvegaleitt. Ef við viljum taka umræðuna um trans fólk, byrjum þá þar: „Af hverju fá þau ekki lífsnauðsynlega þjónustu?“ Höfundur er framkvæmdastjóri Samtakanna ’78 – félags hinsegin fólks á Íslandi. Heimildir: [1] “Regret after Gender Affirming Surgery – A Multidisciplinary Approach to a Multifaceted Patient Experience” Jedrzejewski, Breanna Y. MPH, MD1; Marsiglio, Mary C. PhD2; Guerriero, Jess MSW2; Penkin, Amy LCSW2; OHSU Transgender Health Program “Regret and Request for Reversal” workgroup; Berli, Jens U. MD1
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun