Vígslubiskupsembættið sé tilgangslaust prjál Kristinn Haukur Guðnason skrifar 8. júní 2023 21:09 Guðmundur djákni segir góða menn ekki geta bjargað vígslubiskupsembættinu frá tilgangsleysi þess. Kosning um vígslubiskup í Skálholti er hafin og eru þrír í framboði. Innan kirkjunnar er hins vegar umræða um hver tilgangurinn sé með embættinu og vilja sumir leggja það niður. Einn af þeim sem gagnrýna tilvist vígslubiskupsembættisins er Guðmundur Brynjólfsson, djákni og rithöfundur, sem skrifar beinskeytta grein í Kirkjublaðið. Segir hann embættin skorta bæði tilgang og guðfræðilegan rökstuðning. Segir hann að haustið 2022 hafi kirkjuþing samþykkt starfsreglur fyrir vígslubiskupa og þar sé fátt um fína guðfræðilega drætti. „Mest er það almennt fjas, um sjálfsögð málefni og flest veigalítil, sem maður hefur sterklega á tilfinningunni að öll mæti leysa með miklum ágætum án þess að utan um þau væru tvö vígslubiskupsembætti – með tilheyrandi kostnaði og tildri,“ segir Guðmundur. „Það er jafnvel svo að sú hugsun sæki að manni að utan á þessi embætti sé, í starfsreglunum, verið að raða verkefnum, svona eftir á, til þess að reyna nú að láta líta út fyrir að ekki séu þessi háu embætti til einskis.“ Blásið út Vígslubiskupsembættin urðu til í upphafi tuttugustu aldar, tengd við hina fornu biskupsstóla í Skálholti í Biskupstungum og á Hólum í Hjaltadal. Þó að þeir hafi framan af ekki setið á þeim og eru í dag enn þá ekki sóknarprestar á viðkomandi stöðum. Er um nokkurs konar næstráðendur innan Þjóðkirkjunnar að ræða, á eftir biskupi, sem eiga að sinna verkefnum í hans fjarveru. Líkt og biskupar eru vígslubiskupar kjörnir. Í seinni tíð hefur verksvið vígslubiskupa verið aukið, ekki öllum að skapi, og embættið gert að fullu starfi sem það var ekki áður. Meðal annars hafa þeir tilsjónarhlutverk með kristnihaldi í sínum umdæmum sínum og að stefnumörkun kirkjunnar sé framfylgt. Vísítera þeir prestaköll og söfnuði og aðgæta með helgihaldi, boðun, sálgæslu og safnaðarstarfi. Þá veita þeir úrlausn í málum sem prófastar vísa til þeirra. Tímaskekkja og andleg fátækt Guðmundur segir í grein sinni að ýmsir andans menn, sæmilegir prestar og jafn vel ágætir hafi gegnt embættum vígslubiskupa í gegnum tíðina. Guðfræðilegur styrkur þeirra hafi hins vegar ekki dugað til að móta vígslubiskupsembættið. „Auðvitað kemur ýmislegt til, hvað það varðar, en það verður ekki tíundað hér, en megin skýringin er auðvitað sú að tilgangsleysi embættanna og hátimbrað núllið í veru þeirra, tímaskekkjan og andlega fátæktin sem þau afhjúpa í dag er svo himinhrópandi að velmeinandi menn og gáfaðir gátu ekki nema rétt svo haldið sjó af viti rétt á meðan þeir sátu í embættum,“ segir Guðmundur. „Og frekja að ætlast til þess að þeir gætu mótað þau til langframa, ekki frekar en að menn geti með besta atlæti og iðkun breytt smalahundi í reiðhest.“ Skilgetið afkvæmi þjóðernishyggju Annar sem hefur lagt orð í belg er Haraldur Hreinsson, lektor við guðfræðideild Háskóla Íslands. Hann skrifaði einnig grein í Kirkjublaðið þar sem tilgangur vígslubiskupsembættis er dreginn í efa. Bendir hann á tengsl embættanna við þjóðernishyggju. Í upphafi síðustu aldar hafi fólki þótt það ómögulegt að þurfa að kalla til danskan biskup til að vígja þann íslenska. Haraldur bendir á sterk tengsl vígslubiskupsembættisins við þjóðernishyggju sem vegi ekki jafn þungt í dag.Keflavíkurkirkja „Vígslubiskupsembættið er þannig skilgetið afkvæmi þjóðernishyggjunnar sem var ráðandi afl í íslensku samfélagi og menningu á síðustu öld. Hún lifir enn ágætu lífi á landinu í mildri útgáfu ólíkt mörgum öðrum löndum Evrópu þar sem henni var úthýst í kjölfar síðari heimsstyrjaldar og þeirra hörmunga sem hún olli út um alla álfu,“ segir Haraldur. „Embættið er afsprengi þeirrar hugmyndar að til sé íslensk kristni sem standa þurfi vörð um með þjóðlegri vígsluröð, að kristin trúarbrögð og íslenskt þjóðerni standi hvort öðru nærri, svo nærri að biskupsvígsla framkvæmd af íslenskum biskupi sé einhvern veginn öðruvísi en vígsla sem er framkvæmd af dönskum biskupi.“ Nú sé hins vegar tíminn annar og hin þjóðlegu rök vegi ekki jafn þungt og áður. Enn fremur segir hann: „Vígslubiskupsembættið er eitt af þessum skrítnu fyrirbærum sem virðast stundum dottin niður af himni en það er þegar öllu er á botninn hvolft barn síns tíma. Það er til orðið í tilteknum sögulegum kringumstæðum og ef horft er til þeirra þjóðernislegu ástæðna sem lágu stofnun þess til grundvallar, þá virðast forsendur fyrir tilvist þess brostnar.“ Spennandi kosning Kosning vígslubiskups í Skálholtsumdæmi hófst að hádegi í gær, fimmtudaginn 7. júní, og lýkur að hádegi mánudaginn 12. júní. Sitjandi vígslubiskup, séra Kristján Björnsson, er í framboði ásamt séra Örnu Grétarsdóttur sóknarpresti á Reynivöllum í Kjós og séra Degi Fannari Magnússyni, sóknarpresti í Skálholti. Athygli vakti að Kristján hlaut aðeins 18 tilnefningar til embættisins í ár en bæði Arna og og Dagur 19. Dagur hefur sagst vilja sameina vígslubiskupsembættið og sóknarprestsembættið í Skálholti. Þjóðkirkjan Trúmál Stjórnsýsla Mest lesið Vaktin: Robert Francis Prevost er nýr páfi Erlent Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Innlent Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum Innlent Þungt hugsi og í áfalli Innlent Samþykktu Trump-samninginn einróma Erlent Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Innlent „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Innlent Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Innlent Reyndi til hins síðasta að koma skikki á fjármál Vatíkansins Erlent Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Innlent Fleiri fréttir Nýr páfi, svik við almenning og loðnasti starfsmaður Rimaskóla Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Þungt hugsi og í áfalli Telja Jón Þór hafa tryllst af afbrýðissemi Viðsnúningur eftir krappan dans Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Hefur áhyggjur af því að Amgen „gleypi Íslenska erfðagreiningu og spýti því út“ Efla eftirlit með áfengissölu á íþróttaleikjum Páfaspenna, drykkjulæti og umdeildur útburður „Hann var með háðslegt glott, þetta var svo lítið mál“ Skora á stjórnvöld að skoða áhrifin af hærra veiðigjaldi á Vestfirði Konan í gæsluvarðhaldi í mánuð til viðbótar Sagðir hafa stolið viðkvæmum rannsóknargögnum frá lögreglu og saksóknara Bein útsending: Staða ungs fatlaðs fólks á húsnæðis- og leigumarkaði Segist hafa tryllst þegar Hafdís hótaði forræðissviptingu Ekkert sem bendi til málþófs um veiðigjöld Sjá meira
Einn af þeim sem gagnrýna tilvist vígslubiskupsembættisins er Guðmundur Brynjólfsson, djákni og rithöfundur, sem skrifar beinskeytta grein í Kirkjublaðið. Segir hann embættin skorta bæði tilgang og guðfræðilegan rökstuðning. Segir hann að haustið 2022 hafi kirkjuþing samþykkt starfsreglur fyrir vígslubiskupa og þar sé fátt um fína guðfræðilega drætti. „Mest er það almennt fjas, um sjálfsögð málefni og flest veigalítil, sem maður hefur sterklega á tilfinningunni að öll mæti leysa með miklum ágætum án þess að utan um þau væru tvö vígslubiskupsembætti – með tilheyrandi kostnaði og tildri,“ segir Guðmundur. „Það er jafnvel svo að sú hugsun sæki að manni að utan á þessi embætti sé, í starfsreglunum, verið að raða verkefnum, svona eftir á, til þess að reyna nú að láta líta út fyrir að ekki séu þessi háu embætti til einskis.“ Blásið út Vígslubiskupsembættin urðu til í upphafi tuttugustu aldar, tengd við hina fornu biskupsstóla í Skálholti í Biskupstungum og á Hólum í Hjaltadal. Þó að þeir hafi framan af ekki setið á þeim og eru í dag enn þá ekki sóknarprestar á viðkomandi stöðum. Er um nokkurs konar næstráðendur innan Þjóðkirkjunnar að ræða, á eftir biskupi, sem eiga að sinna verkefnum í hans fjarveru. Líkt og biskupar eru vígslubiskupar kjörnir. Í seinni tíð hefur verksvið vígslubiskupa verið aukið, ekki öllum að skapi, og embættið gert að fullu starfi sem það var ekki áður. Meðal annars hafa þeir tilsjónarhlutverk með kristnihaldi í sínum umdæmum sínum og að stefnumörkun kirkjunnar sé framfylgt. Vísítera þeir prestaköll og söfnuði og aðgæta með helgihaldi, boðun, sálgæslu og safnaðarstarfi. Þá veita þeir úrlausn í málum sem prófastar vísa til þeirra. Tímaskekkja og andleg fátækt Guðmundur segir í grein sinni að ýmsir andans menn, sæmilegir prestar og jafn vel ágætir hafi gegnt embættum vígslubiskupa í gegnum tíðina. Guðfræðilegur styrkur þeirra hafi hins vegar ekki dugað til að móta vígslubiskupsembættið. „Auðvitað kemur ýmislegt til, hvað það varðar, en það verður ekki tíundað hér, en megin skýringin er auðvitað sú að tilgangsleysi embættanna og hátimbrað núllið í veru þeirra, tímaskekkjan og andlega fátæktin sem þau afhjúpa í dag er svo himinhrópandi að velmeinandi menn og gáfaðir gátu ekki nema rétt svo haldið sjó af viti rétt á meðan þeir sátu í embættum,“ segir Guðmundur. „Og frekja að ætlast til þess að þeir gætu mótað þau til langframa, ekki frekar en að menn geti með besta atlæti og iðkun breytt smalahundi í reiðhest.“ Skilgetið afkvæmi þjóðernishyggju Annar sem hefur lagt orð í belg er Haraldur Hreinsson, lektor við guðfræðideild Háskóla Íslands. Hann skrifaði einnig grein í Kirkjublaðið þar sem tilgangur vígslubiskupsembættis er dreginn í efa. Bendir hann á tengsl embættanna við þjóðernishyggju. Í upphafi síðustu aldar hafi fólki þótt það ómögulegt að þurfa að kalla til danskan biskup til að vígja þann íslenska. Haraldur bendir á sterk tengsl vígslubiskupsembættisins við þjóðernishyggju sem vegi ekki jafn þungt í dag.Keflavíkurkirkja „Vígslubiskupsembættið er þannig skilgetið afkvæmi þjóðernishyggjunnar sem var ráðandi afl í íslensku samfélagi og menningu á síðustu öld. Hún lifir enn ágætu lífi á landinu í mildri útgáfu ólíkt mörgum öðrum löndum Evrópu þar sem henni var úthýst í kjölfar síðari heimsstyrjaldar og þeirra hörmunga sem hún olli út um alla álfu,“ segir Haraldur. „Embættið er afsprengi þeirrar hugmyndar að til sé íslensk kristni sem standa þurfi vörð um með þjóðlegri vígsluröð, að kristin trúarbrögð og íslenskt þjóðerni standi hvort öðru nærri, svo nærri að biskupsvígsla framkvæmd af íslenskum biskupi sé einhvern veginn öðruvísi en vígsla sem er framkvæmd af dönskum biskupi.“ Nú sé hins vegar tíminn annar og hin þjóðlegu rök vegi ekki jafn þungt og áður. Enn fremur segir hann: „Vígslubiskupsembættið er eitt af þessum skrítnu fyrirbærum sem virðast stundum dottin niður af himni en það er þegar öllu er á botninn hvolft barn síns tíma. Það er til orðið í tilteknum sögulegum kringumstæðum og ef horft er til þeirra þjóðernislegu ástæðna sem lágu stofnun þess til grundvallar, þá virðast forsendur fyrir tilvist þess brostnar.“ Spennandi kosning Kosning vígslubiskups í Skálholtsumdæmi hófst að hádegi í gær, fimmtudaginn 7. júní, og lýkur að hádegi mánudaginn 12. júní. Sitjandi vígslubiskup, séra Kristján Björnsson, er í framboði ásamt séra Örnu Grétarsdóttur sóknarpresti á Reynivöllum í Kjós og séra Degi Fannari Magnússyni, sóknarpresti í Skálholti. Athygli vakti að Kristján hlaut aðeins 18 tilnefningar til embættisins í ár en bæði Arna og og Dagur 19. Dagur hefur sagst vilja sameina vígslubiskupsembættið og sóknarprestsembættið í Skálholti.
Þjóðkirkjan Trúmál Stjórnsýsla Mest lesið Vaktin: Robert Francis Prevost er nýr páfi Erlent Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Innlent Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum Innlent Þungt hugsi og í áfalli Innlent Samþykktu Trump-samninginn einróma Erlent Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Innlent „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Innlent Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Innlent Reyndi til hins síðasta að koma skikki á fjármál Vatíkansins Erlent Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Innlent Fleiri fréttir Nýr páfi, svik við almenning og loðnasti starfsmaður Rimaskóla Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Þungt hugsi og í áfalli Telja Jón Þór hafa tryllst af afbrýðissemi Viðsnúningur eftir krappan dans Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Hefur áhyggjur af því að Amgen „gleypi Íslenska erfðagreiningu og spýti því út“ Efla eftirlit með áfengissölu á íþróttaleikjum Páfaspenna, drykkjulæti og umdeildur útburður „Hann var með háðslegt glott, þetta var svo lítið mál“ Skora á stjórnvöld að skoða áhrifin af hærra veiðigjaldi á Vestfirði Konan í gæsluvarðhaldi í mánuð til viðbótar Sagðir hafa stolið viðkvæmum rannsóknargögnum frá lögreglu og saksóknara Bein útsending: Staða ungs fatlaðs fólks á húsnæðis- og leigumarkaði Segist hafa tryllst þegar Hafdís hótaði forræðissviptingu Ekkert sem bendi til málþófs um veiðigjöld Sjá meira