Vígslubiskupsembættið sé tilgangslaust prjál Kristinn Haukur Guðnason skrifar 8. júní 2023 21:09 Guðmundur djákni segir góða menn ekki geta bjargað vígslubiskupsembættinu frá tilgangsleysi þess. Kosning um vígslubiskup í Skálholti er hafin og eru þrír í framboði. Innan kirkjunnar er hins vegar umræða um hver tilgangurinn sé með embættinu og vilja sumir leggja það niður. Einn af þeim sem gagnrýna tilvist vígslubiskupsembættisins er Guðmundur Brynjólfsson, djákni og rithöfundur, sem skrifar beinskeytta grein í Kirkjublaðið. Segir hann embættin skorta bæði tilgang og guðfræðilegan rökstuðning. Segir hann að haustið 2022 hafi kirkjuþing samþykkt starfsreglur fyrir vígslubiskupa og þar sé fátt um fína guðfræðilega drætti. „Mest er það almennt fjas, um sjálfsögð málefni og flest veigalítil, sem maður hefur sterklega á tilfinningunni að öll mæti leysa með miklum ágætum án þess að utan um þau væru tvö vígslubiskupsembætti – með tilheyrandi kostnaði og tildri,“ segir Guðmundur. „Það er jafnvel svo að sú hugsun sæki að manni að utan á þessi embætti sé, í starfsreglunum, verið að raða verkefnum, svona eftir á, til þess að reyna nú að láta líta út fyrir að ekki séu þessi háu embætti til einskis.“ Blásið út Vígslubiskupsembættin urðu til í upphafi tuttugustu aldar, tengd við hina fornu biskupsstóla í Skálholti í Biskupstungum og á Hólum í Hjaltadal. Þó að þeir hafi framan af ekki setið á þeim og eru í dag enn þá ekki sóknarprestar á viðkomandi stöðum. Er um nokkurs konar næstráðendur innan Þjóðkirkjunnar að ræða, á eftir biskupi, sem eiga að sinna verkefnum í hans fjarveru. Líkt og biskupar eru vígslubiskupar kjörnir. Í seinni tíð hefur verksvið vígslubiskupa verið aukið, ekki öllum að skapi, og embættið gert að fullu starfi sem það var ekki áður. Meðal annars hafa þeir tilsjónarhlutverk með kristnihaldi í sínum umdæmum sínum og að stefnumörkun kirkjunnar sé framfylgt. Vísítera þeir prestaköll og söfnuði og aðgæta með helgihaldi, boðun, sálgæslu og safnaðarstarfi. Þá veita þeir úrlausn í málum sem prófastar vísa til þeirra. Tímaskekkja og andleg fátækt Guðmundur segir í grein sinni að ýmsir andans menn, sæmilegir prestar og jafn vel ágætir hafi gegnt embættum vígslubiskupa í gegnum tíðina. Guðfræðilegur styrkur þeirra hafi hins vegar ekki dugað til að móta vígslubiskupsembættið. „Auðvitað kemur ýmislegt til, hvað það varðar, en það verður ekki tíundað hér, en megin skýringin er auðvitað sú að tilgangsleysi embættanna og hátimbrað núllið í veru þeirra, tímaskekkjan og andlega fátæktin sem þau afhjúpa í dag er svo himinhrópandi að velmeinandi menn og gáfaðir gátu ekki nema rétt svo haldið sjó af viti rétt á meðan þeir sátu í embættum,“ segir Guðmundur. „Og frekja að ætlast til þess að þeir gætu mótað þau til langframa, ekki frekar en að menn geti með besta atlæti og iðkun breytt smalahundi í reiðhest.“ Skilgetið afkvæmi þjóðernishyggju Annar sem hefur lagt orð í belg er Haraldur Hreinsson, lektor við guðfræðideild Háskóla Íslands. Hann skrifaði einnig grein í Kirkjublaðið þar sem tilgangur vígslubiskupsembættis er dreginn í efa. Bendir hann á tengsl embættanna við þjóðernishyggju. Í upphafi síðustu aldar hafi fólki þótt það ómögulegt að þurfa að kalla til danskan biskup til að vígja þann íslenska. Haraldur bendir á sterk tengsl vígslubiskupsembættisins við þjóðernishyggju sem vegi ekki jafn þungt í dag.Keflavíkurkirkja „Vígslubiskupsembættið er þannig skilgetið afkvæmi þjóðernishyggjunnar sem var ráðandi afl í íslensku samfélagi og menningu á síðustu öld. Hún lifir enn ágætu lífi á landinu í mildri útgáfu ólíkt mörgum öðrum löndum Evrópu þar sem henni var úthýst í kjölfar síðari heimsstyrjaldar og þeirra hörmunga sem hún olli út um alla álfu,“ segir Haraldur. „Embættið er afsprengi þeirrar hugmyndar að til sé íslensk kristni sem standa þurfi vörð um með þjóðlegri vígsluröð, að kristin trúarbrögð og íslenskt þjóðerni standi hvort öðru nærri, svo nærri að biskupsvígsla framkvæmd af íslenskum biskupi sé einhvern veginn öðruvísi en vígsla sem er framkvæmd af dönskum biskupi.“ Nú sé hins vegar tíminn annar og hin þjóðlegu rök vegi ekki jafn þungt og áður. Enn fremur segir hann: „Vígslubiskupsembættið er eitt af þessum skrítnu fyrirbærum sem virðast stundum dottin niður af himni en það er þegar öllu er á botninn hvolft barn síns tíma. Það er til orðið í tilteknum sögulegum kringumstæðum og ef horft er til þeirra þjóðernislegu ástæðna sem lágu stofnun þess til grundvallar, þá virðast forsendur fyrir tilvist þess brostnar.“ Spennandi kosning Kosning vígslubiskups í Skálholtsumdæmi hófst að hádegi í gær, fimmtudaginn 7. júní, og lýkur að hádegi mánudaginn 12. júní. Sitjandi vígslubiskup, séra Kristján Björnsson, er í framboði ásamt séra Örnu Grétarsdóttur sóknarpresti á Reynivöllum í Kjós og séra Degi Fannari Magnússyni, sóknarpresti í Skálholti. Athygli vakti að Kristján hlaut aðeins 18 tilnefningar til embættisins í ár en bæði Arna og og Dagur 19. Dagur hefur sagst vilja sameina vígslubiskupsembættið og sóknarprestsembættið í Skálholti. Þjóðkirkjan Trúmál Stjórnsýsla Mest lesið Obama svarar ásökunum Trump og Gabbard um valdaránstilraun Erlent Starfsfólk kannist ekki við uppsteyt á kvennadeild Landspítalans Innlent Skildirnir hafi hótað konum sem setji út á þá Innlent Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Innlent Umferð beint um Þrengslin í dag Innlent Karl Héðinn stígur til hliðar Innlent Efnt til mótmæla í Úkraínu vegna umdeildrar lagabreytingar Erlent Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Innlent Ættingjar að verða fyrir hryllilegum ódæðum Innlent Stöðug virkni í einum gíg og gosmengun spáð á Suðurlandi Innlent Fleiri fréttir Gosmóðan hörfar undan vindi og vætu á morgun Meirihluti landsmanna ánægður með söluna á Íslandsbanka Karl Héðinn stígur til hliðar 56 prósent landsmanna neikvæð gegn þéttingu byggðar Umferð beint um Þrengslin í dag Sjö í fangageymslum og þremur vísað úr kirkju Stöðug virkni í einum gíg og gosmengun spáð á Suðurlandi Ættingjar að verða fyrir hryllilegum ódæðum Starfsfólk kannist ekki við uppsteyt á kvennadeild Landspítalans Bergþórshvoll brenndur á fjögurra daga Njáluhátíð Skildirnir hafi hótað konum sem setji út á þá Fyrsti konsertflygilinn í Skálholtskirkju vígður „Hvetjum fólk til þess að treysta okkur bara fyrir því“ Sækja mann sem datt af hestbaki Lögregla afþakkar þjónustu Skjaldar Íslands og Guðni boðar brennu Félagið Ísland-Palestína harmar skvettuna Rán og frelsissvipting í Árbæ Mótmælandi skvetti málningu á ljósmyndara Morgunblaðsins Brottfararstöð dómsmálaráðherra komin í samráðsgátt Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Reyndu að koma í veg fyrir að hún settist upp í hjá afrískum bílstjóra Tveir af þremur ánægðir með beitingu „kjarnorkuákvæðisins“ Alvarlega slösuð bankakona lagði VÍS eftir langa og stranga baráttu Lærði skriðsund á YouTube og syndir Ermarsund á morgun Sjálfsagt að taka málið fyrir: „Leysist ekkert sjálfkrafa við að ganga inn í Evrópusambandið“ Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Eldur í verslunarhúsnæði á Laugavegi Play tekur dýfu í skugga afkomuviðvörunar og Njáll Trausti vill funda Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Sjá meira
Einn af þeim sem gagnrýna tilvist vígslubiskupsembættisins er Guðmundur Brynjólfsson, djákni og rithöfundur, sem skrifar beinskeytta grein í Kirkjublaðið. Segir hann embættin skorta bæði tilgang og guðfræðilegan rökstuðning. Segir hann að haustið 2022 hafi kirkjuþing samþykkt starfsreglur fyrir vígslubiskupa og þar sé fátt um fína guðfræðilega drætti. „Mest er það almennt fjas, um sjálfsögð málefni og flest veigalítil, sem maður hefur sterklega á tilfinningunni að öll mæti leysa með miklum ágætum án þess að utan um þau væru tvö vígslubiskupsembætti – með tilheyrandi kostnaði og tildri,“ segir Guðmundur. „Það er jafnvel svo að sú hugsun sæki að manni að utan á þessi embætti sé, í starfsreglunum, verið að raða verkefnum, svona eftir á, til þess að reyna nú að láta líta út fyrir að ekki séu þessi háu embætti til einskis.“ Blásið út Vígslubiskupsembættin urðu til í upphafi tuttugustu aldar, tengd við hina fornu biskupsstóla í Skálholti í Biskupstungum og á Hólum í Hjaltadal. Þó að þeir hafi framan af ekki setið á þeim og eru í dag enn þá ekki sóknarprestar á viðkomandi stöðum. Er um nokkurs konar næstráðendur innan Þjóðkirkjunnar að ræða, á eftir biskupi, sem eiga að sinna verkefnum í hans fjarveru. Líkt og biskupar eru vígslubiskupar kjörnir. Í seinni tíð hefur verksvið vígslubiskupa verið aukið, ekki öllum að skapi, og embættið gert að fullu starfi sem það var ekki áður. Meðal annars hafa þeir tilsjónarhlutverk með kristnihaldi í sínum umdæmum sínum og að stefnumörkun kirkjunnar sé framfylgt. Vísítera þeir prestaköll og söfnuði og aðgæta með helgihaldi, boðun, sálgæslu og safnaðarstarfi. Þá veita þeir úrlausn í málum sem prófastar vísa til þeirra. Tímaskekkja og andleg fátækt Guðmundur segir í grein sinni að ýmsir andans menn, sæmilegir prestar og jafn vel ágætir hafi gegnt embættum vígslubiskupa í gegnum tíðina. Guðfræðilegur styrkur þeirra hafi hins vegar ekki dugað til að móta vígslubiskupsembættið. „Auðvitað kemur ýmislegt til, hvað það varðar, en það verður ekki tíundað hér, en megin skýringin er auðvitað sú að tilgangsleysi embættanna og hátimbrað núllið í veru þeirra, tímaskekkjan og andlega fátæktin sem þau afhjúpa í dag er svo himinhrópandi að velmeinandi menn og gáfaðir gátu ekki nema rétt svo haldið sjó af viti rétt á meðan þeir sátu í embættum,“ segir Guðmundur. „Og frekja að ætlast til þess að þeir gætu mótað þau til langframa, ekki frekar en að menn geti með besta atlæti og iðkun breytt smalahundi í reiðhest.“ Skilgetið afkvæmi þjóðernishyggju Annar sem hefur lagt orð í belg er Haraldur Hreinsson, lektor við guðfræðideild Háskóla Íslands. Hann skrifaði einnig grein í Kirkjublaðið þar sem tilgangur vígslubiskupsembættis er dreginn í efa. Bendir hann á tengsl embættanna við þjóðernishyggju. Í upphafi síðustu aldar hafi fólki þótt það ómögulegt að þurfa að kalla til danskan biskup til að vígja þann íslenska. Haraldur bendir á sterk tengsl vígslubiskupsembættisins við þjóðernishyggju sem vegi ekki jafn þungt í dag.Keflavíkurkirkja „Vígslubiskupsembættið er þannig skilgetið afkvæmi þjóðernishyggjunnar sem var ráðandi afl í íslensku samfélagi og menningu á síðustu öld. Hún lifir enn ágætu lífi á landinu í mildri útgáfu ólíkt mörgum öðrum löndum Evrópu þar sem henni var úthýst í kjölfar síðari heimsstyrjaldar og þeirra hörmunga sem hún olli út um alla álfu,“ segir Haraldur. „Embættið er afsprengi þeirrar hugmyndar að til sé íslensk kristni sem standa þurfi vörð um með þjóðlegri vígsluröð, að kristin trúarbrögð og íslenskt þjóðerni standi hvort öðru nærri, svo nærri að biskupsvígsla framkvæmd af íslenskum biskupi sé einhvern veginn öðruvísi en vígsla sem er framkvæmd af dönskum biskupi.“ Nú sé hins vegar tíminn annar og hin þjóðlegu rök vegi ekki jafn þungt og áður. Enn fremur segir hann: „Vígslubiskupsembættið er eitt af þessum skrítnu fyrirbærum sem virðast stundum dottin niður af himni en það er þegar öllu er á botninn hvolft barn síns tíma. Það er til orðið í tilteknum sögulegum kringumstæðum og ef horft er til þeirra þjóðernislegu ástæðna sem lágu stofnun þess til grundvallar, þá virðast forsendur fyrir tilvist þess brostnar.“ Spennandi kosning Kosning vígslubiskups í Skálholtsumdæmi hófst að hádegi í gær, fimmtudaginn 7. júní, og lýkur að hádegi mánudaginn 12. júní. Sitjandi vígslubiskup, séra Kristján Björnsson, er í framboði ásamt séra Örnu Grétarsdóttur sóknarpresti á Reynivöllum í Kjós og séra Degi Fannari Magnússyni, sóknarpresti í Skálholti. Athygli vakti að Kristján hlaut aðeins 18 tilnefningar til embættisins í ár en bæði Arna og og Dagur 19. Dagur hefur sagst vilja sameina vígslubiskupsembættið og sóknarprestsembættið í Skálholti.
Þjóðkirkjan Trúmál Stjórnsýsla Mest lesið Obama svarar ásökunum Trump og Gabbard um valdaránstilraun Erlent Starfsfólk kannist ekki við uppsteyt á kvennadeild Landspítalans Innlent Skildirnir hafi hótað konum sem setji út á þá Innlent Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Innlent Umferð beint um Þrengslin í dag Innlent Karl Héðinn stígur til hliðar Innlent Efnt til mótmæla í Úkraínu vegna umdeildrar lagabreytingar Erlent Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Innlent Ættingjar að verða fyrir hryllilegum ódæðum Innlent Stöðug virkni í einum gíg og gosmengun spáð á Suðurlandi Innlent Fleiri fréttir Gosmóðan hörfar undan vindi og vætu á morgun Meirihluti landsmanna ánægður með söluna á Íslandsbanka Karl Héðinn stígur til hliðar 56 prósent landsmanna neikvæð gegn þéttingu byggðar Umferð beint um Þrengslin í dag Sjö í fangageymslum og þremur vísað úr kirkju Stöðug virkni í einum gíg og gosmengun spáð á Suðurlandi Ættingjar að verða fyrir hryllilegum ódæðum Starfsfólk kannist ekki við uppsteyt á kvennadeild Landspítalans Bergþórshvoll brenndur á fjögurra daga Njáluhátíð Skildirnir hafi hótað konum sem setji út á þá Fyrsti konsertflygilinn í Skálholtskirkju vígður „Hvetjum fólk til þess að treysta okkur bara fyrir því“ Sækja mann sem datt af hestbaki Lögregla afþakkar þjónustu Skjaldar Íslands og Guðni boðar brennu Félagið Ísland-Palestína harmar skvettuna Rán og frelsissvipting í Árbæ Mótmælandi skvetti málningu á ljósmyndara Morgunblaðsins Brottfararstöð dómsmálaráðherra komin í samráðsgátt Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Reyndu að koma í veg fyrir að hún settist upp í hjá afrískum bílstjóra Tveir af þremur ánægðir með beitingu „kjarnorkuákvæðisins“ Alvarlega slösuð bankakona lagði VÍS eftir langa og stranga baráttu Lærði skriðsund á YouTube og syndir Ermarsund á morgun Sjálfsagt að taka málið fyrir: „Leysist ekkert sjálfkrafa við að ganga inn í Evrópusambandið“ Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Eldur í verslunarhúsnæði á Laugavegi Play tekur dýfu í skugga afkomuviðvörunar og Njáll Trausti vill funda Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Sjá meira