Göngum í dag – hlaupum á morgun Andrés Ingi Jónsson skrifar 12. ágúst 2023 12:01 Það er gott að tilheyra samfélagi sem stendur saman með mannréttindum. Einu sinni á ári sýnum við samstöðu með hinsegin fólki með því að troðfylla miðbæ Reykjavíkar í tilefni Gleðigöngunnar. Svona skýr og sterk samstaða er allt annað en sjálfsögð ef við lítum á stöðuna í ýmsum löndum í kringum okkur. Að mörgu leyti getum við líka verið hreykin af árangrinum sem náðst hefur í gegnum árin, breyttum viðhorfum og bættu regluverki, en allt of margt er óklárað. Gleðjumst og göngum saman í dag, en gleymum því ekki að enn er mikil barátta framundan. Stöndum saman gegn bakslaginu Þrátt fyrir samstöðuna sem samfélagið sýnir í Gleðigöngunni hefur orðið raunverulegt bakslag í viðhorfum til hinsegin fólks á síðustu árum. Hinsegin ungmenni urðu fyrst fyrir barðinu á því, þau hafa í nokkur ár bent ráðafólki á aukna fordóma og áreitni sem þau hafa orðið fyrir. Því miður hefur staðið á viðbrögðum frá stjórnvöldum. Það var ekki fyrr en á síðasta vetri sem ríkisstjórnin lagði fyrir þingið löngu tímabæra tillögu um aðgerðaáætlun gegn hatursorðræðu. Sú tillaga var síðan ekki í meiri forgangi en svo að þegar kom að því að grisja málaskrána fyrir þinglok í vor, þá var ríkisstjórnin til í að slátra áætluninni. Aðgerðum gegn hatursorðræðu þarf að fylgja eftir, alveg til enda, því bakslagið er raunverulegt og hættulegt vandamál sem snertir sérstaklega viðkvæma hópa. Hópa sem við sýnum samstöðu í Gleðigöngunni en ríkisstjórnin þarf líka að standa með alla leið. Fjölbreytileiki kallar á sveigjanleika Þegar ný lög taka gildi og það kemst reynsla á hvernig þau virka, þá er eðlilegt að þurfi að breyta þeim og bæta. Í tilviki laga um kynrænt sjálfræði kom t.d. í ljós strax fyrsta virka daginn að í þeim lagt sérstakt á fólk sem vildi leiðrétta kynskráningu sína. Þegar Alþingi áttaði sig loksins á því hversu ósanngjarn þessi transskattur var, þá var hann afnuminn með öllum greiddum atkvæðum. Ennþá eru ótal smáatriði sem þarf að lagfæra í lögunum – sem eru samt mörg stórmál fyrir fólkið sem lögin eiga að vernda. Til dæmis er óskiljanlegt misræmi í reglum um nafnabreytingar, þannig að fólk getur valið sér fornafn óháð kynskráningu, en eftirnöfnum má bara breyta í samræmi við það hvort fólk er skráð karl, kona eða með hlutlausa skráningu í þjóðskrá. Kynvitund fólks er á skala, ekki í þremur hólfum, og lagaumhverfið á að virða það. Ein af ástæðunum fyrir því að fólk veigrar sér við að velja hlutlausa skráningu kyns í þjóðskrá snýst síðan um persónulegt öryggi þeirra. Það er nefnilega meira en að segja það að ferðast til lands þar sem fordómar eru miklir og þurfa að framvísa vegabréfi þar sem kynseginleiki einstaklingsins er sérstaklega skráður. Þessu þarf ríkið að bregðast við, t.d. með því að heimila fólki með hlutlausa skráningu kyns að eiga aukavegabréf með annarri kynskráningu. Á síðasta vetri lagði ég fram frumvarp um stöðu kynsegin fólks, sem tekur á þessum atriðum. Það náði ekki í umræðu fyrir sumarhlé, en verður lagt fram strax við þingbyrjun í haust. Ég vona að sem flest þingfólk styðji málið – enda snýst það bæði um sjálfsákvörðunarrétt og öryggi kynsegin fólks. Erfið fæðing hjá ráðherra klósettmála Eitt af því einfaldasta sem átti að fylgja lögum um kynrænt sjálfræði var að breyta reglum þannig að kynhlutlaus salernis- og búningsaðstaða yrði í boði fyrir fólk sem skilgreinir sig hvorki sem karl né konu. Til að gera það að meginreglunni þarf einfalda breytingu á reglugerðum hjá tveimur ráðuneytum. Annað ráðuneytið steig loksins skref í þessa átt þremur árum eftir að lögin tóku gildi – það var í janúar 2022 þegar umhverfisráðuneytið setti drög að nýrri hollustuháttareglugerð í samráðsgátt. Ári seinna hafði ekkert gerst, þannig að ég spurði hvenær ráðuneytið ætlaði að klára málið. Ráðuneytið svaraði og sagðist ætla að ljúka endurskoðuninni í febrúar sl. Þegar sá frestur var löngu liðinn og ekkert bólaði á klósettreglugerð Guðlaugs Þórs spurði ég aftur um tímasetningu. Nú eru fimm mánuðir liðnir án þess að ráðuneytið sé búið að svara þeirri fyrirspurn (töluvert meira en 15 daga fresturinn sem það hefur skv. lögum) og fjögur ár liðin síðan lög um kynrænt sjálfræði kölluðu á að þau breyttu þessum reglum. Þessar ótrúlegu tafir ráðuneytisins á einfaldri reglubreytingu gefa ekki til kynna að ríkisstjórnin hafi málefni hinsegin fólks í forgangi. Ráðherrum finnist litlu skipta að setja skýrar reglur svo fólk geti vitað að það komist óáreitt á klósettið í skólanum eða vinnunni, að það geti treyst á búningsaðstöðu í sundi eða ræktinni. Biðlistar á biðlista ofan Ein stærsta úrbótin með lögum um kynrænt sjálfræði var að fólki er í dag sjálfu treyst til þess að skilgreina eigið kyn, frekar en að þurfa upp á náð og miskunn sérfræðinefndar að fá vottorð upp á að vera það sem það er. Það þýðir samt ekki að öllum hindrunum hafi verið rutt úr vegi innan kerfisins og í dag er ein sú stærsta mjög kunnugleg: fjármögnun heilbrigðiskerfisins. Það er sorgleg staðreynd að ríkisstjórnin hefur ekki sett fjármögnun á kynstaðfestandi heilbrigðisþjónustu í forgang. Biðlistar eru óþolandi langir og margfaldir. Í dag er biðlisti til að komast í þjónustu transteyma, þar sem aftur tekur við bið eftir því að fá þá heilbrigðisþjónustu sem nauðsynleg er. Og á meðan er ekki boðið upp á niðurgreidda sálfræðiþjónustu til að gera fólki biðina bærilegri. Hér verður ríkisstjórnin að taka sig á. Í dag ganga margir ráðherrarnir í Gleðigöngunni. Eftir mánuð þurfa þau að sýna að þeim hefi verið alvara með því – þau þurfa að leggja fram fjárlög sem útrýma biðlistunum. Það er ekki hægt að slá sér á brjóst fyrir að standa framarlega í málefnum hinsegin og kynsegin fólks, en vanrækja kerfin sem þau stóla á. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Hinsegin Gleðigangan Jafnréttismál Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Skoðun Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Sjá meira
Það er gott að tilheyra samfélagi sem stendur saman með mannréttindum. Einu sinni á ári sýnum við samstöðu með hinsegin fólki með því að troðfylla miðbæ Reykjavíkar í tilefni Gleðigöngunnar. Svona skýr og sterk samstaða er allt annað en sjálfsögð ef við lítum á stöðuna í ýmsum löndum í kringum okkur. Að mörgu leyti getum við líka verið hreykin af árangrinum sem náðst hefur í gegnum árin, breyttum viðhorfum og bættu regluverki, en allt of margt er óklárað. Gleðjumst og göngum saman í dag, en gleymum því ekki að enn er mikil barátta framundan. Stöndum saman gegn bakslaginu Þrátt fyrir samstöðuna sem samfélagið sýnir í Gleðigöngunni hefur orðið raunverulegt bakslag í viðhorfum til hinsegin fólks á síðustu árum. Hinsegin ungmenni urðu fyrst fyrir barðinu á því, þau hafa í nokkur ár bent ráðafólki á aukna fordóma og áreitni sem þau hafa orðið fyrir. Því miður hefur staðið á viðbrögðum frá stjórnvöldum. Það var ekki fyrr en á síðasta vetri sem ríkisstjórnin lagði fyrir þingið löngu tímabæra tillögu um aðgerðaáætlun gegn hatursorðræðu. Sú tillaga var síðan ekki í meiri forgangi en svo að þegar kom að því að grisja málaskrána fyrir þinglok í vor, þá var ríkisstjórnin til í að slátra áætluninni. Aðgerðum gegn hatursorðræðu þarf að fylgja eftir, alveg til enda, því bakslagið er raunverulegt og hættulegt vandamál sem snertir sérstaklega viðkvæma hópa. Hópa sem við sýnum samstöðu í Gleðigöngunni en ríkisstjórnin þarf líka að standa með alla leið. Fjölbreytileiki kallar á sveigjanleika Þegar ný lög taka gildi og það kemst reynsla á hvernig þau virka, þá er eðlilegt að þurfi að breyta þeim og bæta. Í tilviki laga um kynrænt sjálfræði kom t.d. í ljós strax fyrsta virka daginn að í þeim lagt sérstakt á fólk sem vildi leiðrétta kynskráningu sína. Þegar Alþingi áttaði sig loksins á því hversu ósanngjarn þessi transskattur var, þá var hann afnuminn með öllum greiddum atkvæðum. Ennþá eru ótal smáatriði sem þarf að lagfæra í lögunum – sem eru samt mörg stórmál fyrir fólkið sem lögin eiga að vernda. Til dæmis er óskiljanlegt misræmi í reglum um nafnabreytingar, þannig að fólk getur valið sér fornafn óháð kynskráningu, en eftirnöfnum má bara breyta í samræmi við það hvort fólk er skráð karl, kona eða með hlutlausa skráningu í þjóðskrá. Kynvitund fólks er á skala, ekki í þremur hólfum, og lagaumhverfið á að virða það. Ein af ástæðunum fyrir því að fólk veigrar sér við að velja hlutlausa skráningu kyns í þjóðskrá snýst síðan um persónulegt öryggi þeirra. Það er nefnilega meira en að segja það að ferðast til lands þar sem fordómar eru miklir og þurfa að framvísa vegabréfi þar sem kynseginleiki einstaklingsins er sérstaklega skráður. Þessu þarf ríkið að bregðast við, t.d. með því að heimila fólki með hlutlausa skráningu kyns að eiga aukavegabréf með annarri kynskráningu. Á síðasta vetri lagði ég fram frumvarp um stöðu kynsegin fólks, sem tekur á þessum atriðum. Það náði ekki í umræðu fyrir sumarhlé, en verður lagt fram strax við þingbyrjun í haust. Ég vona að sem flest þingfólk styðji málið – enda snýst það bæði um sjálfsákvörðunarrétt og öryggi kynsegin fólks. Erfið fæðing hjá ráðherra klósettmála Eitt af því einfaldasta sem átti að fylgja lögum um kynrænt sjálfræði var að breyta reglum þannig að kynhlutlaus salernis- og búningsaðstaða yrði í boði fyrir fólk sem skilgreinir sig hvorki sem karl né konu. Til að gera það að meginreglunni þarf einfalda breytingu á reglugerðum hjá tveimur ráðuneytum. Annað ráðuneytið steig loksins skref í þessa átt þremur árum eftir að lögin tóku gildi – það var í janúar 2022 þegar umhverfisráðuneytið setti drög að nýrri hollustuháttareglugerð í samráðsgátt. Ári seinna hafði ekkert gerst, þannig að ég spurði hvenær ráðuneytið ætlaði að klára málið. Ráðuneytið svaraði og sagðist ætla að ljúka endurskoðuninni í febrúar sl. Þegar sá frestur var löngu liðinn og ekkert bólaði á klósettreglugerð Guðlaugs Þórs spurði ég aftur um tímasetningu. Nú eru fimm mánuðir liðnir án þess að ráðuneytið sé búið að svara þeirri fyrirspurn (töluvert meira en 15 daga fresturinn sem það hefur skv. lögum) og fjögur ár liðin síðan lög um kynrænt sjálfræði kölluðu á að þau breyttu þessum reglum. Þessar ótrúlegu tafir ráðuneytisins á einfaldri reglubreytingu gefa ekki til kynna að ríkisstjórnin hafi málefni hinsegin fólks í forgangi. Ráðherrum finnist litlu skipta að setja skýrar reglur svo fólk geti vitað að það komist óáreitt á klósettið í skólanum eða vinnunni, að það geti treyst á búningsaðstöðu í sundi eða ræktinni. Biðlistar á biðlista ofan Ein stærsta úrbótin með lögum um kynrænt sjálfræði var að fólki er í dag sjálfu treyst til þess að skilgreina eigið kyn, frekar en að þurfa upp á náð og miskunn sérfræðinefndar að fá vottorð upp á að vera það sem það er. Það þýðir samt ekki að öllum hindrunum hafi verið rutt úr vegi innan kerfisins og í dag er ein sú stærsta mjög kunnugleg: fjármögnun heilbrigðiskerfisins. Það er sorgleg staðreynd að ríkisstjórnin hefur ekki sett fjármögnun á kynstaðfestandi heilbrigðisþjónustu í forgang. Biðlistar eru óþolandi langir og margfaldir. Í dag er biðlisti til að komast í þjónustu transteyma, þar sem aftur tekur við bið eftir því að fá þá heilbrigðisþjónustu sem nauðsynleg er. Og á meðan er ekki boðið upp á niðurgreidda sálfræðiþjónustu til að gera fólki biðina bærilegri. Hér verður ríkisstjórnin að taka sig á. Í dag ganga margir ráðherrarnir í Gleðigöngunni. Eftir mánuð þurfa þau að sýna að þeim hefi verið alvara með því – þau þurfa að leggja fram fjárlög sem útrýma biðlistunum. Það er ekki hægt að slá sér á brjóst fyrir að standa framarlega í málefnum hinsegin og kynsegin fólks, en vanrækja kerfin sem þau stóla á. Höfundur er þingmaður Pírata.
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun