Bjartari framtíð NEET-ungmenna í vanda Arnór Víkingsson skrifar 16. október 2023 11:31 Enska skammstöfunin „NEET“ er notuð um 18-29 ára ungmenni sem hafa til lengri tíma verið án vinnu, starfsþjálfunar og eru ekki í námi ((NEET; Not in Education, Employment or Training). Í læknisstarfi mínu hjá verkjamiðstöðinni Þraut hef ég reynt illleysanleg vandamál skjólstæðinga sem gæti t.d. hljómað á þennan veg: Framtíð er 23 ára kona sem bjó við erfið uppvaxtarskilyrði vegna alvarlegra veikinda móður og fjarveru föður. Varð fyrir langvinnu einelti, hætti í framhaldsskóla 16 ára og hefur hvorki verið í vinnu eða námi síðustu 2 árin vegna hamlandi stoðkerfisverkja og þreytu auk viðvarandi kvíða og oft depurðar. Framtíð var nýlega útskrifuð frá geðheilsuteymi heilsugæslunnar, þar var hún greind með ADHD og grunur vaknaði um einhverfuróf. Nú er í ferli umsókn um 75% örorku. Framtíð á að meðaltali eftir að lifa í um 60 ár. Hún er að nálgast endastöð innan velferðarkerfisins, næsta skref að fá úrskurð um 75% örorku og þá getur kerfið „gleymt henni“, sett hana til hliðar með góðri samvisku. En lífið gengur út á annað og meira en mánaðarlegar greiðslur frá TR; lífsgæði, virkni og það að tilheyra í samfélaginu er óendanlega mikilvægt hverri manneskju, í raun meginástæða tilverunnar. Þangað til núna í október 2023 bjó íslenskt samfélag við ákveðið meðferðarþrot fyrir einstaklinga eins og Framtíð, fá raunhæf úrræði til fyrir slíkar manneskjur. Samt er Framtíð ekki sjaldgæft eintak í fjölskrúðugri flóru íslenskra ungmenna. Óþægilega margir þrífast því miður ekki vel í allsgnægtarsamfélagi nútímans. Til „NEET“ ungmenna teljast amk 5% hvers árgangs í vestrænum löndum. Fimm prósent á Íslandi jafngildir um 200 einstaklingum í árgangi eða yfir 2000 einstaklingum innan við þrítugt. Sem betur fer ná flestir þessara einstaklinga meiri fótfestu í samfélaginu, verða virkir þátttakendur og öðlast jafnvægi og sátt í daglegu lífi. En ekki allir, ekki Framtíðin okkar nema til komi meiri og réttari stuðningur. Tíundi október 2023 var merkisdagur fyrir þessi hjálparþurfandi ungmenni. Þá skrifuðu Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra, Guðmundur Ingi Guðbrandsson félags- og vinnumarksráðherra, Vigdís Jónsdóttir framkvæmdastjóri Virk, Sigurður H. Helgason forstjóri Sjúkratrygginga Íslands og Kristín Siggeirsdóttir framkvæmdastjóri Janusar endurhæfingar undir þjónustusamning um þverfaglega, heildstæða endurhæfingu fyrir áttatíu NEET ungmenni sem búa við fjölþætt geðræn vandamál, sum hver einnig með einhverfu eða á einhverfurófi. Jafnframt studdu forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar dyggilega við þessa ráðagerð og gerðu framkvæmd hennar í raun mögulega. Guðrún Ása Björnsdóttir aðstoðarmaður heilbrigðisráðherra hélt verkefninu lifandi á krítískum stundum og endurhæfingarráð lagði hönd á plóg í mótun verkefnisins. Að mínu mati eru þetta stórkostleg tímamót, stórsigur íslensks velferðarkerfis og sönnun þess að sem einstaklingar og samfélag viljum við rétta þeim hjálparhönd sem mest þurfa, óháð ytri þrýstingi.Þessi ungmenni eru nefnilega ekki hluti af hefðbundnum hagsmuna- og þrýstihópum samfélagsins heldur lifa á jaðrinum, hafa vaknað flesta daga í daufri von um að verða einhvern tímann reist við. Það var í raun engin pólítísk pressa á ráðherrana tvo eða Virk endurhæfingarsjóð að svara lágróma kalli þessara ungmenna. Ég tek því hatt minn ofan fyrir öllum þessum aðilum að samkomulaginu og hvet fjölmiðla til að beina athygli sinni í ríkari mæli að gjörð eins og þessari. Það mætti ræða við forsvarsmenn Janusar endurhæfingar um þennan hulduhóp ungmenna, spyrja framkvæmdastjóra Virk hvað kom til að stofnunin ákvað að eyða orku og fjármunum í samfélagslega skilgreint undirmálsfólk sem á enga rödd, spyrja forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar af hverju þau eru að skapa sér viðbótarverkefni ofan á allt sem fyrir er og án nokkurrar fjárhagslegrar umbunar. Síðan mætti einnig staldra við og minna okkur á að þrátt fyrir allt snúast ákvarðanir ráðherranna ekki bara um verkefni sem eru líkleg til vinsælda. Kjarni málsins er sá að við erum að tala um ótrúlega efnileg og dýrmæt ungmenni sem íslenskt samfélag þarf á að halda og má ekki gleyma. Fólk sem hefur alla burði til að verða virkir og mikilvægir þátttakendur í okkar samfélagi og gera það betra. Sem formaður endurhæfingarráðs óska ég íslenskri þjóð til hamingju með þetta samkomulag. Við erum þrátt fyrir allt á réttri leið. Höfundur er læknir og formaður Endurhæfingarráðs. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Heilbrigðismál Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Enska skammstöfunin „NEET“ er notuð um 18-29 ára ungmenni sem hafa til lengri tíma verið án vinnu, starfsþjálfunar og eru ekki í námi ((NEET; Not in Education, Employment or Training). Í læknisstarfi mínu hjá verkjamiðstöðinni Þraut hef ég reynt illleysanleg vandamál skjólstæðinga sem gæti t.d. hljómað á þennan veg: Framtíð er 23 ára kona sem bjó við erfið uppvaxtarskilyrði vegna alvarlegra veikinda móður og fjarveru föður. Varð fyrir langvinnu einelti, hætti í framhaldsskóla 16 ára og hefur hvorki verið í vinnu eða námi síðustu 2 árin vegna hamlandi stoðkerfisverkja og þreytu auk viðvarandi kvíða og oft depurðar. Framtíð var nýlega útskrifuð frá geðheilsuteymi heilsugæslunnar, þar var hún greind með ADHD og grunur vaknaði um einhverfuróf. Nú er í ferli umsókn um 75% örorku. Framtíð á að meðaltali eftir að lifa í um 60 ár. Hún er að nálgast endastöð innan velferðarkerfisins, næsta skref að fá úrskurð um 75% örorku og þá getur kerfið „gleymt henni“, sett hana til hliðar með góðri samvisku. En lífið gengur út á annað og meira en mánaðarlegar greiðslur frá TR; lífsgæði, virkni og það að tilheyra í samfélaginu er óendanlega mikilvægt hverri manneskju, í raun meginástæða tilverunnar. Þangað til núna í október 2023 bjó íslenskt samfélag við ákveðið meðferðarþrot fyrir einstaklinga eins og Framtíð, fá raunhæf úrræði til fyrir slíkar manneskjur. Samt er Framtíð ekki sjaldgæft eintak í fjölskrúðugri flóru íslenskra ungmenna. Óþægilega margir þrífast því miður ekki vel í allsgnægtarsamfélagi nútímans. Til „NEET“ ungmenna teljast amk 5% hvers árgangs í vestrænum löndum. Fimm prósent á Íslandi jafngildir um 200 einstaklingum í árgangi eða yfir 2000 einstaklingum innan við þrítugt. Sem betur fer ná flestir þessara einstaklinga meiri fótfestu í samfélaginu, verða virkir þátttakendur og öðlast jafnvægi og sátt í daglegu lífi. En ekki allir, ekki Framtíðin okkar nema til komi meiri og réttari stuðningur. Tíundi október 2023 var merkisdagur fyrir þessi hjálparþurfandi ungmenni. Þá skrifuðu Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra, Guðmundur Ingi Guðbrandsson félags- og vinnumarksráðherra, Vigdís Jónsdóttir framkvæmdastjóri Virk, Sigurður H. Helgason forstjóri Sjúkratrygginga Íslands og Kristín Siggeirsdóttir framkvæmdastjóri Janusar endurhæfingar undir þjónustusamning um þverfaglega, heildstæða endurhæfingu fyrir áttatíu NEET ungmenni sem búa við fjölþætt geðræn vandamál, sum hver einnig með einhverfu eða á einhverfurófi. Jafnframt studdu forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar dyggilega við þessa ráðagerð og gerðu framkvæmd hennar í raun mögulega. Guðrún Ása Björnsdóttir aðstoðarmaður heilbrigðisráðherra hélt verkefninu lifandi á krítískum stundum og endurhæfingarráð lagði hönd á plóg í mótun verkefnisins. Að mínu mati eru þetta stórkostleg tímamót, stórsigur íslensks velferðarkerfis og sönnun þess að sem einstaklingar og samfélag viljum við rétta þeim hjálparhönd sem mest þurfa, óháð ytri þrýstingi.Þessi ungmenni eru nefnilega ekki hluti af hefðbundnum hagsmuna- og þrýstihópum samfélagsins heldur lifa á jaðrinum, hafa vaknað flesta daga í daufri von um að verða einhvern tímann reist við. Það var í raun engin pólítísk pressa á ráðherrana tvo eða Virk endurhæfingarsjóð að svara lágróma kalli þessara ungmenna. Ég tek því hatt minn ofan fyrir öllum þessum aðilum að samkomulaginu og hvet fjölmiðla til að beina athygli sinni í ríkari mæli að gjörð eins og þessari. Það mætti ræða við forsvarsmenn Janusar endurhæfingar um þennan hulduhóp ungmenna, spyrja framkvæmdastjóra Virk hvað kom til að stofnunin ákvað að eyða orku og fjármunum í samfélagslega skilgreint undirmálsfólk sem á enga rödd, spyrja forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar af hverju þau eru að skapa sér viðbótarverkefni ofan á allt sem fyrir er og án nokkurrar fjárhagslegrar umbunar. Síðan mætti einnig staldra við og minna okkur á að þrátt fyrir allt snúast ákvarðanir ráðherranna ekki bara um verkefni sem eru líkleg til vinsælda. Kjarni málsins er sá að við erum að tala um ótrúlega efnileg og dýrmæt ungmenni sem íslenskt samfélag þarf á að halda og má ekki gleyma. Fólk sem hefur alla burði til að verða virkir og mikilvægir þátttakendur í okkar samfélagi og gera það betra. Sem formaður endurhæfingarráðs óska ég íslenskri þjóð til hamingju með þetta samkomulag. Við erum þrátt fyrir allt á réttri leið. Höfundur er læknir og formaður Endurhæfingarráðs.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun