Sjúkdómurinn sem er ekki bíll Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir skrifa 18. október 2023 12:31 Á dögunum var á dagskrá Ríkissjónvarpsins Kveik-þáttur sem bar titilinn „Í gíslingu efnis sem eirir engu” undir yfirskriftinni „Heilbrigðismál”. Í þættinum fengum við innsýn í líf tveggja einstaklinga með fíknsjúkdóm og endurspeglaði umfjöllunin vel alvarleika sjúkdómsins. Líkt og komið hefur fram í fjölmiðlum undanfarið, þá er fíknsjúkdómurinn lífshættulegur og ósjaldan liggur ungt fólk í valnum. Og líkt og krabbamein eða hjartabilun þá er hann langvinnur. Til að þróa með sér fíknsjúkdóm þarf gjarnan samspil erfða og umhverfis. Viðkomandi hefur yfirleitt erfðafræðilega tilhneigingu en síðan er eitthvað í umhverfinu sem kveikir á honum. Annar verðmiði virðist þó hafa fests við fíknsjúkdóm en sambærilega langvinna sjúkdóma. Fólk sem missir ástvin úr fíknsjúkdómi upplifir gjarnan minni samkennd frá samfélaginu en þau sem missa úr krabbameini. Okkur hættir nefnilega til að horfa á fólk með fíknsjúkdóm sem ógæfumenn. Fólk sem velji sér að lifa í ánauð fíknar, vanrækja fjölskyldu og jafnvel börnin sín. Það er fjarri sanni. Því fíknsjúkdómurinn velur fólkið, en ekki öfugt. Einstaklingur sem nær að brjótast úr viðjum fíkninnar reynir nær undantekningalaust að gera sitt besta til að geta snúið aftur út í lífið. Til sjálfs síns og sinnar fjölskyldu. Því þegar fíknin er við völd þá lútir sjálfið. Fíknin nær heljartökum á heilanum. Hún hrindir til hliðar skynsemi og dómgreind, því efnaskipti í umbunarsvæðum heilans hertaka hugsun og hegðun einstaklingsins. Mikilvægast er að átta sig á að hægt er að meðhöndla og lækna fíknsjúkdóm. Árangursríkast er að beita meðferð sem byggir á vísindum og alþjóðlegum stöðlum, en hún felur í sér þverfaglega nálgun þar sem áfengis- og vímuefnaráðgjafar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar, sálfræðingar, læknar og fleiri vinna saman í að styðja við bataferli viðkomandi. Tíðrætt hefur verið um ávísun ávanabindandi og vímugefandi lyfja undir skyni skaðaminnkunar, þ.e.a.s. lyf sem ætluð eru til inntöku um munn en ekki að sprauta í æð. Slík meðferð er hvorki ráðlögð né örugg, heldur gerir sjúkdóminn verri með auknum líkum á ofskömmtun, auk þess að letja viðkomandi til að leita sér lækningar. Það sjáum við bersýnilega meðal okkar skjólstæðinga. Að ávísa ávanabindandi vímugefandi lyfjum öðrum þeim sem eru gagnreynd í skaðaminnkandi tilgangi er því ekki partur af meðferðinni, þótt slíku hafi verið haldið fram í þættinum. Vissulega er alltaf þörf á að bæta öryggi fólks sem er í virkri neyslu eins og með neyslurými, en í þeim ætti ávallt að vera gott aðgengi að meðferð og bættum lífsgæðum. Einn angi af fíknsjúkdómi er ópíóíðafíkn sem SÁÁ hefur ekki farið varhluta af. Í dag sækir yfir 300 manns gagnreynda lyfjameðferð við ópíóíðafíkn. Meirihluti þessara einstaklinga lifa nú við bætt lífsgæði og eru nú meðal okkar í samfélaginu sem dyggir þegnar, komnir í nám og vinnu eða að stíga sín fyrstu skref aftur út í lífið. Minnihluti þarf skaðaminnunarmeðferð sem dregur úr líkum á ofskömmtun og dauða. Sá hópur er ekki undanskilinn okkar þjónustu og við mætum þeim á þeirra forsendum. Lyfjameðferð við ópíóíðafíkn gefur þannig mörgum tækifæri til að snúa aftur út í samfélagið til ástvina, í skóla eða vinnu. Það gefur fólki tækifæri til að upplifa aftur að lifa lífinu á eigin forsendum, en ekki fíknarinnar. Við minnum á að fíknsjúkdómur er miðtaugakerfissjúkdómur sem hægt er að meðhöndla með gagnreyndum leiðum. Hefjum fíknsjúkdóminn á hærra plan og nálgumst hann af virðingu, líkt og við nálgumst aðra sjúkdóma. Gefumst ekki upp! Höfundar eiga það sameiginlegt að vera læknar sem vinna við meðhöndlun og lækningu á fíknsjúkdómum á sjúkrahúsinu Vogi. Án þess að kasta rýrð á efni þáttarins eða viðmælendur, þá vekur athygli að ekki var rætt við neinn heilbrigðismenntaðan starfsmann sem vinnur við fíknlækningar. Við höfundarnir keyrum öll bíla dags daglega en tökum ekki að okkar að skipta um bremsuklossa sem bilar. Enda er fíknsjúkdómur ekki bíll. Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fíkn Lyf Mest lesið Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson Skoðun Skoðun Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Sjá meira
Á dögunum var á dagskrá Ríkissjónvarpsins Kveik-þáttur sem bar titilinn „Í gíslingu efnis sem eirir engu” undir yfirskriftinni „Heilbrigðismál”. Í þættinum fengum við innsýn í líf tveggja einstaklinga með fíknsjúkdóm og endurspeglaði umfjöllunin vel alvarleika sjúkdómsins. Líkt og komið hefur fram í fjölmiðlum undanfarið, þá er fíknsjúkdómurinn lífshættulegur og ósjaldan liggur ungt fólk í valnum. Og líkt og krabbamein eða hjartabilun þá er hann langvinnur. Til að þróa með sér fíknsjúkdóm þarf gjarnan samspil erfða og umhverfis. Viðkomandi hefur yfirleitt erfðafræðilega tilhneigingu en síðan er eitthvað í umhverfinu sem kveikir á honum. Annar verðmiði virðist þó hafa fests við fíknsjúkdóm en sambærilega langvinna sjúkdóma. Fólk sem missir ástvin úr fíknsjúkdómi upplifir gjarnan minni samkennd frá samfélaginu en þau sem missa úr krabbameini. Okkur hættir nefnilega til að horfa á fólk með fíknsjúkdóm sem ógæfumenn. Fólk sem velji sér að lifa í ánauð fíknar, vanrækja fjölskyldu og jafnvel börnin sín. Það er fjarri sanni. Því fíknsjúkdómurinn velur fólkið, en ekki öfugt. Einstaklingur sem nær að brjótast úr viðjum fíkninnar reynir nær undantekningalaust að gera sitt besta til að geta snúið aftur út í lífið. Til sjálfs síns og sinnar fjölskyldu. Því þegar fíknin er við völd þá lútir sjálfið. Fíknin nær heljartökum á heilanum. Hún hrindir til hliðar skynsemi og dómgreind, því efnaskipti í umbunarsvæðum heilans hertaka hugsun og hegðun einstaklingsins. Mikilvægast er að átta sig á að hægt er að meðhöndla og lækna fíknsjúkdóm. Árangursríkast er að beita meðferð sem byggir á vísindum og alþjóðlegum stöðlum, en hún felur í sér þverfaglega nálgun þar sem áfengis- og vímuefnaráðgjafar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar, sálfræðingar, læknar og fleiri vinna saman í að styðja við bataferli viðkomandi. Tíðrætt hefur verið um ávísun ávanabindandi og vímugefandi lyfja undir skyni skaðaminnkunar, þ.e.a.s. lyf sem ætluð eru til inntöku um munn en ekki að sprauta í æð. Slík meðferð er hvorki ráðlögð né örugg, heldur gerir sjúkdóminn verri með auknum líkum á ofskömmtun, auk þess að letja viðkomandi til að leita sér lækningar. Það sjáum við bersýnilega meðal okkar skjólstæðinga. Að ávísa ávanabindandi vímugefandi lyfjum öðrum þeim sem eru gagnreynd í skaðaminnkandi tilgangi er því ekki partur af meðferðinni, þótt slíku hafi verið haldið fram í þættinum. Vissulega er alltaf þörf á að bæta öryggi fólks sem er í virkri neyslu eins og með neyslurými, en í þeim ætti ávallt að vera gott aðgengi að meðferð og bættum lífsgæðum. Einn angi af fíknsjúkdómi er ópíóíðafíkn sem SÁÁ hefur ekki farið varhluta af. Í dag sækir yfir 300 manns gagnreynda lyfjameðferð við ópíóíðafíkn. Meirihluti þessara einstaklinga lifa nú við bætt lífsgæði og eru nú meðal okkar í samfélaginu sem dyggir þegnar, komnir í nám og vinnu eða að stíga sín fyrstu skref aftur út í lífið. Minnihluti þarf skaðaminnunarmeðferð sem dregur úr líkum á ofskömmtun og dauða. Sá hópur er ekki undanskilinn okkar þjónustu og við mætum þeim á þeirra forsendum. Lyfjameðferð við ópíóíðafíkn gefur þannig mörgum tækifæri til að snúa aftur út í samfélagið til ástvina, í skóla eða vinnu. Það gefur fólki tækifæri til að upplifa aftur að lifa lífinu á eigin forsendum, en ekki fíknarinnar. Við minnum á að fíknsjúkdómur er miðtaugakerfissjúkdómur sem hægt er að meðhöndla með gagnreyndum leiðum. Hefjum fíknsjúkdóminn á hærra plan og nálgumst hann af virðingu, líkt og við nálgumst aðra sjúkdóma. Gefumst ekki upp! Höfundar eiga það sameiginlegt að vera læknar sem vinna við meðhöndlun og lækningu á fíknsjúkdómum á sjúkrahúsinu Vogi. Án þess að kasta rýrð á efni þáttarins eða viðmælendur, þá vekur athygli að ekki var rætt við neinn heilbrigðismenntaðan starfsmann sem vinnur við fíknlækningar. Við höfundarnir keyrum öll bíla dags daglega en tökum ekki að okkar að skipta um bremsuklossa sem bilar. Enda er fíknsjúkdómur ekki bíll. Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun