Orkumálastjóri skipar fyrirtækjum í fylkingar Sigurður Hannesson skrifar 1. janúar 2024 20:00 Orkumálastjóri fer mikinn í nýárspistli sínum sem birtist í morgun og efnir til óþarfa átaka um markmið sem eiga að vera sameiginleg - að auka vægi grænnar orku á Íslandi. Í greininni er kvartað undan málefnalegri umræðu um orkumál á Íslandi, umræðu sem er löngu tímabær með hliðsjón af þeirri alvarlegu stöðu sem uppi er. Í lýðræðissamfélagi er ekki bara eðlilegt heldur nauðsynlegt að skiptast á skoðunum. Í grein sinni býr orkumálastjóri til strámann sem hún fellir svo en það er hins vegar ljúft og skylt að leiðrétta helstu rangfærslur um afstöðu Samtaka iðnaðarins (SI) sem fram koma í umræddri grein. Staða orkumála á Íslandi er alvarleg eftir kyrrstöðu um árabil. Meiri olíu var brennt hér á landi á nýliðnu ári en árin áður með tilheyrandi aukinni losun gróðurhúsalofttegunda. Þriðja veturinn í röð eru skerðingar á afhendingu raforku og tjónið vegna tapaðra útflutningstekna er mælt í tugum milljarða. Einnig hefur verið bent á að þröng staða í raforkumálum hamlar atvinnuuppbyggingu um allt land. Við þessari stöðu er bara ein raunveruleg lausn. Ráðast þarf að rót vandans og virkja meiri endurnýjanlega orku og efla flutningskerfið til að mæta þörfum samfélagsins alls. SI hafa í nokkur ár vakið athygli á þessari stöðu og varað við afleiðingum hennar. Ráðherra orkumála og þingið hafa á þessu kjörtímabili gert sitt með afgreiðslu rammaáætlunar og með öðrum verkefnum sem miða málum í rétta átt. Orkumálastjóri gegnir lykilstöðu við að rjúfa kyrrstöðuna í krafti embættis síns. Því miður hefur of lítið gerst eins og sjá má af ferlinu í kringum Hvammsvirkjun sem hefur verið á teikniborðinu í kringum tvo áratugi og formlega á borði Orkustofnunar í nokkur ár. SI tala fyrir hagsmunum almennings, heimila og fyrirtækja Frumvarp um skömmtun raforku var nýlega lagt fram á Alþingi í þeirri tilraun að bregðast við þessari alvarlegu stöðu. SI sendu vandaða og ítarlega umsögn um málið sem vakti verðskuldaða athygli. Tekið er undir meginmarkmið frumvarpsins um að gæta þurfi hagsmuna almennings og ýmsar leiðir settar fram, ólíkt því sem orkumálastjóri heldur fram. Í umsögninni segir orðrétt: Það skal tekið fram að SI taka að fullu undir mikilvægi þess að útfæra viðmið um fullnægjandi raforkuöryggi og framboð á raforku og að skýra þurfi hlutverk og ábyrgð aðila á raforkumarkaði við að tryggja raforkuöryggi. Þá taka samtökin einnig undir að skilgreina þurfi alþjónustu með fullnægjandi hætti í raforkulögum og hverjir skuli njóta hennar, m.a. í samræmi við regluverk EES samningsins hvað það varðar. Þá taka SI heilshugar undir það sem segir í athugasemdum við frumvarpið að staða raforkumála er erfið og orkuöryggi hér á landi er mikilvægt úrlausnarefni. Hins vegar telja SI að þær leiðir sem boðaðar eru í fyrirliggjandi frumvarpi séu síst til þess fallnar að leysa þá alvarlegu stöðu sem uppi er. Þvert á móti munu þær fresta óumflýjanlegum aðgerðum sem taka á hinum raunverulega vanda. Hér sést svart á hvítu að SI tala eindregið fyrir hagsmunum jafnt heimila og fyrirtækja, þvert á það sem orkumálastjóri fullyrðir í sinni grein. Hins vegar verður ekki hjá því litið að frumvarpið var meingallað eins og nánar er fjallað um í umsögn SI og umsagnir fjölda annarra aðila staðfesta. Því til staðfestingar urðu miklar breytingar á frumvarpinu í meðförum atvinnuveganefndar. Lausnamiðuð nálgun SI SI vísa því alfarið á bug, sem ýjað er að í grein orkumálastjóra, að samtökin leggist gegn vernd fyrir íslensk heimili og fyrirtæki. SI tala fyrir markaðslausnum. Að því sögðu er eðlilegt að skilgreina í lögum hverjir skuli njóta alþjónustu, s.s. heimili og mikilvægir innviðir, og hafa SI hvatt til þess. En áður en til almennrar skömmtunar og handstýringar kemur þarf að mati SI að sýna fram á að aðrir möguleikar séu ekki til staðar. Ráðherra brást skjótt við og hefur nú veitt starfsleyfi til fyrirtækja sem hyggjast reka markað með raforku. Þá tala SI eindregið fyrir því að ráðist sé að rót vandans og meiri græn raforka verði framleidd hér á landi. Það eru sameiginlegir hagsmunir alls atvinnulífs og iðnaðar, heimila og samfélagsins í heild. Það er ekki skýrt hvort Orkustofnun tali fyrir því nema með skilyrðum um það hverjir megi kaupa raforkuna og hverjir síður og dregur það athygli að mögulegu vanhæfi orkumálastjóra. Orkumálastjóri segir í grein sinni að SI gagnrýni ummæli hennar um að almenningur fái að njóta raforku. Það er ekki rétt og ekki þau ummæli sem vísað er til. Vanhæfi orkumálastjóra Í upphaflegu frumvarpi var gert ráð fyrir því að orkumálastjóri hefði heimildir til skömmtunar raforku þegar á þyrfti að halda. Almenningur þarf að geta treyst því að embættismenn fjalli um mál á hlutlægan hátt. Hlutverk embættismanna er þannig að framfylgja settum lögum og reglum við meðferð mála. Í umsögn SI er bent á fjölda ummæla orkumálastjóra þess efnis að beina eigi raforku til tiltekinna atvinnugreina umfram aðrar. Með hliðsjón af því að Orkustofnun fer með eftirlit á raforkumarkaði og veitir leyfi þá valda þessi ummæli að mati SI vanhæfi orkumálastjóra til að taka ákvarðanir eins og ítarlega er rökstutt í umsögn samtakanna. Í umsögninni kom fram það sem margir hafa hugsað undanfarin misseri og er það alvarleg staða. Það segir sína sögu að eftir umfjöllun atvinnuveganefndar ákvað nefndin að fela ráðherra valdið til skömmtunar, í stað orkumálastjóra, af þeirri einföldu ástæðu að Orkustofnun er ekki treyst fyrir þessari miklu ábyrgð, meðal annars vegna framgöngu orkumálastjóra undanfarin ár. Skilaboðin verða ekki mikið skýrari. Óvenjulegt að embættismaður skipi í fylkingar Ummælum orkumálastjóra þess efnis að ekki megi stuðla að sundrung og skipa í fylkingar í orkumálum sem og þeirri ósk að iðnaðurinn blómstri er fagnað. Þetta eru góð skilaboð en þarna kastar embættismaðurinn steini úr glerhúsi. Með ummælum sínum á síðustu árum hefur orkumálastjóri einmitt dregið fyrirtæki í dilka eftir því hvort honum þyki starfsemi þeirra þóknanleg eða ekki. Í grein sinni í morgun heldur orkumálastjóri uppteknum hætti. Við og þið hugsunin skín þar í gegn. „Venjuleg“ fyrirtæki eiga að fá raforku en óljóst er hvað orkumálastjóri sér fyrir sér með hin fyrirtækin. Með því að skipa fyrirtækjum í þessar fylkingar, þau „venjulegu“ og svo hin fyrirtækin, gerir orkumálastjóri einmitt það sem hann varar við, þ.e. að skipa í fylkingar. Tökum mikilvægar ákvarðanir Iðnaður skapaði um 760 milljarða í útflutningstekjur árið 2022 og um þessar mundir starfa um 50 þúsund manns í fjölbreyttum iðnaði á Íslandi. SI tala ötullega fyrir hagsmunum alls iðnaðar, lítilla, meðalstórra og stórra fyrirtækja, og þar með samfélagsins í heild. Ísland er gott samfélag þar sem lífsgæði eru mikil í alþjóðlegum samanburði. Það er ekki tilviljun heldur er Ísland í fremstu röð vegna þess að hér voru teknar stórar og mikilvægar ákvarðanir um uppbyggingu innviða, þar á meðal raforkuframleiðslu, fjárfestingu í menntun þjóðarinnar og nú síðast með öflugri umgjörð nýsköpunar. Þetta var ekki sjálfsagt en samfélagið allt nýtur þessara ákvarðana í dag. Nú, eins og áður, stöndum við frammi fyrir því að taka mikilvægar ákvarðanir sem framtíðarkynslóðir munu njóta góðs af og hugsa til baka með þakklæti, rétt eins og við erum þakklát forfeðrum og formæðrum okkar fyrir áræðni og stórhug. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Hannesson Orkumál Orkuskipti Mest lesið Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun Skoðun Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Orkumálastjóri fer mikinn í nýárspistli sínum sem birtist í morgun og efnir til óþarfa átaka um markmið sem eiga að vera sameiginleg - að auka vægi grænnar orku á Íslandi. Í greininni er kvartað undan málefnalegri umræðu um orkumál á Íslandi, umræðu sem er löngu tímabær með hliðsjón af þeirri alvarlegu stöðu sem uppi er. Í lýðræðissamfélagi er ekki bara eðlilegt heldur nauðsynlegt að skiptast á skoðunum. Í grein sinni býr orkumálastjóri til strámann sem hún fellir svo en það er hins vegar ljúft og skylt að leiðrétta helstu rangfærslur um afstöðu Samtaka iðnaðarins (SI) sem fram koma í umræddri grein. Staða orkumála á Íslandi er alvarleg eftir kyrrstöðu um árabil. Meiri olíu var brennt hér á landi á nýliðnu ári en árin áður með tilheyrandi aukinni losun gróðurhúsalofttegunda. Þriðja veturinn í röð eru skerðingar á afhendingu raforku og tjónið vegna tapaðra útflutningstekna er mælt í tugum milljarða. Einnig hefur verið bent á að þröng staða í raforkumálum hamlar atvinnuuppbyggingu um allt land. Við þessari stöðu er bara ein raunveruleg lausn. Ráðast þarf að rót vandans og virkja meiri endurnýjanlega orku og efla flutningskerfið til að mæta þörfum samfélagsins alls. SI hafa í nokkur ár vakið athygli á þessari stöðu og varað við afleiðingum hennar. Ráðherra orkumála og þingið hafa á þessu kjörtímabili gert sitt með afgreiðslu rammaáætlunar og með öðrum verkefnum sem miða málum í rétta átt. Orkumálastjóri gegnir lykilstöðu við að rjúfa kyrrstöðuna í krafti embættis síns. Því miður hefur of lítið gerst eins og sjá má af ferlinu í kringum Hvammsvirkjun sem hefur verið á teikniborðinu í kringum tvo áratugi og formlega á borði Orkustofnunar í nokkur ár. SI tala fyrir hagsmunum almennings, heimila og fyrirtækja Frumvarp um skömmtun raforku var nýlega lagt fram á Alþingi í þeirri tilraun að bregðast við þessari alvarlegu stöðu. SI sendu vandaða og ítarlega umsögn um málið sem vakti verðskuldaða athygli. Tekið er undir meginmarkmið frumvarpsins um að gæta þurfi hagsmuna almennings og ýmsar leiðir settar fram, ólíkt því sem orkumálastjóri heldur fram. Í umsögninni segir orðrétt: Það skal tekið fram að SI taka að fullu undir mikilvægi þess að útfæra viðmið um fullnægjandi raforkuöryggi og framboð á raforku og að skýra þurfi hlutverk og ábyrgð aðila á raforkumarkaði við að tryggja raforkuöryggi. Þá taka samtökin einnig undir að skilgreina þurfi alþjónustu með fullnægjandi hætti í raforkulögum og hverjir skuli njóta hennar, m.a. í samræmi við regluverk EES samningsins hvað það varðar. Þá taka SI heilshugar undir það sem segir í athugasemdum við frumvarpið að staða raforkumála er erfið og orkuöryggi hér á landi er mikilvægt úrlausnarefni. Hins vegar telja SI að þær leiðir sem boðaðar eru í fyrirliggjandi frumvarpi séu síst til þess fallnar að leysa þá alvarlegu stöðu sem uppi er. Þvert á móti munu þær fresta óumflýjanlegum aðgerðum sem taka á hinum raunverulega vanda. Hér sést svart á hvítu að SI tala eindregið fyrir hagsmunum jafnt heimila og fyrirtækja, þvert á það sem orkumálastjóri fullyrðir í sinni grein. Hins vegar verður ekki hjá því litið að frumvarpið var meingallað eins og nánar er fjallað um í umsögn SI og umsagnir fjölda annarra aðila staðfesta. Því til staðfestingar urðu miklar breytingar á frumvarpinu í meðförum atvinnuveganefndar. Lausnamiðuð nálgun SI SI vísa því alfarið á bug, sem ýjað er að í grein orkumálastjóra, að samtökin leggist gegn vernd fyrir íslensk heimili og fyrirtæki. SI tala fyrir markaðslausnum. Að því sögðu er eðlilegt að skilgreina í lögum hverjir skuli njóta alþjónustu, s.s. heimili og mikilvægir innviðir, og hafa SI hvatt til þess. En áður en til almennrar skömmtunar og handstýringar kemur þarf að mati SI að sýna fram á að aðrir möguleikar séu ekki til staðar. Ráðherra brást skjótt við og hefur nú veitt starfsleyfi til fyrirtækja sem hyggjast reka markað með raforku. Þá tala SI eindregið fyrir því að ráðist sé að rót vandans og meiri græn raforka verði framleidd hér á landi. Það eru sameiginlegir hagsmunir alls atvinnulífs og iðnaðar, heimila og samfélagsins í heild. Það er ekki skýrt hvort Orkustofnun tali fyrir því nema með skilyrðum um það hverjir megi kaupa raforkuna og hverjir síður og dregur það athygli að mögulegu vanhæfi orkumálastjóra. Orkumálastjóri segir í grein sinni að SI gagnrýni ummæli hennar um að almenningur fái að njóta raforku. Það er ekki rétt og ekki þau ummæli sem vísað er til. Vanhæfi orkumálastjóra Í upphaflegu frumvarpi var gert ráð fyrir því að orkumálastjóri hefði heimildir til skömmtunar raforku þegar á þyrfti að halda. Almenningur þarf að geta treyst því að embættismenn fjalli um mál á hlutlægan hátt. Hlutverk embættismanna er þannig að framfylgja settum lögum og reglum við meðferð mála. Í umsögn SI er bent á fjölda ummæla orkumálastjóra þess efnis að beina eigi raforku til tiltekinna atvinnugreina umfram aðrar. Með hliðsjón af því að Orkustofnun fer með eftirlit á raforkumarkaði og veitir leyfi þá valda þessi ummæli að mati SI vanhæfi orkumálastjóra til að taka ákvarðanir eins og ítarlega er rökstutt í umsögn samtakanna. Í umsögninni kom fram það sem margir hafa hugsað undanfarin misseri og er það alvarleg staða. Það segir sína sögu að eftir umfjöllun atvinnuveganefndar ákvað nefndin að fela ráðherra valdið til skömmtunar, í stað orkumálastjóra, af þeirri einföldu ástæðu að Orkustofnun er ekki treyst fyrir þessari miklu ábyrgð, meðal annars vegna framgöngu orkumálastjóra undanfarin ár. Skilaboðin verða ekki mikið skýrari. Óvenjulegt að embættismaður skipi í fylkingar Ummælum orkumálastjóra þess efnis að ekki megi stuðla að sundrung og skipa í fylkingar í orkumálum sem og þeirri ósk að iðnaðurinn blómstri er fagnað. Þetta eru góð skilaboð en þarna kastar embættismaðurinn steini úr glerhúsi. Með ummælum sínum á síðustu árum hefur orkumálastjóri einmitt dregið fyrirtæki í dilka eftir því hvort honum þyki starfsemi þeirra þóknanleg eða ekki. Í grein sinni í morgun heldur orkumálastjóri uppteknum hætti. Við og þið hugsunin skín þar í gegn. „Venjuleg“ fyrirtæki eiga að fá raforku en óljóst er hvað orkumálastjóri sér fyrir sér með hin fyrirtækin. Með því að skipa fyrirtækjum í þessar fylkingar, þau „venjulegu“ og svo hin fyrirtækin, gerir orkumálastjóri einmitt það sem hann varar við, þ.e. að skipa í fylkingar. Tökum mikilvægar ákvarðanir Iðnaður skapaði um 760 milljarða í útflutningstekjur árið 2022 og um þessar mundir starfa um 50 þúsund manns í fjölbreyttum iðnaði á Íslandi. SI tala ötullega fyrir hagsmunum alls iðnaðar, lítilla, meðalstórra og stórra fyrirtækja, og þar með samfélagsins í heild. Ísland er gott samfélag þar sem lífsgæði eru mikil í alþjóðlegum samanburði. Það er ekki tilviljun heldur er Ísland í fremstu röð vegna þess að hér voru teknar stórar og mikilvægar ákvarðanir um uppbyggingu innviða, þar á meðal raforkuframleiðslu, fjárfestingu í menntun þjóðarinnar og nú síðast með öflugri umgjörð nýsköpunar. Þetta var ekki sjálfsagt en samfélagið allt nýtur þessara ákvarðana í dag. Nú, eins og áður, stöndum við frammi fyrir því að taka mikilvægar ákvarðanir sem framtíðarkynslóðir munu njóta góðs af og hugsa til baka með þakklæti, rétt eins og við erum þakklát forfeðrum og formæðrum okkar fyrir áræðni og stórhug. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins.
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun
Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun