Orkumálastjóri skipar fyrirtækjum í fylkingar Sigurður Hannesson skrifar 1. janúar 2024 20:00 Orkumálastjóri fer mikinn í nýárspistli sínum sem birtist í morgun og efnir til óþarfa átaka um markmið sem eiga að vera sameiginleg - að auka vægi grænnar orku á Íslandi. Í greininni er kvartað undan málefnalegri umræðu um orkumál á Íslandi, umræðu sem er löngu tímabær með hliðsjón af þeirri alvarlegu stöðu sem uppi er. Í lýðræðissamfélagi er ekki bara eðlilegt heldur nauðsynlegt að skiptast á skoðunum. Í grein sinni býr orkumálastjóri til strámann sem hún fellir svo en það er hins vegar ljúft og skylt að leiðrétta helstu rangfærslur um afstöðu Samtaka iðnaðarins (SI) sem fram koma í umræddri grein. Staða orkumála á Íslandi er alvarleg eftir kyrrstöðu um árabil. Meiri olíu var brennt hér á landi á nýliðnu ári en árin áður með tilheyrandi aukinni losun gróðurhúsalofttegunda. Þriðja veturinn í röð eru skerðingar á afhendingu raforku og tjónið vegna tapaðra útflutningstekna er mælt í tugum milljarða. Einnig hefur verið bent á að þröng staða í raforkumálum hamlar atvinnuuppbyggingu um allt land. Við þessari stöðu er bara ein raunveruleg lausn. Ráðast þarf að rót vandans og virkja meiri endurnýjanlega orku og efla flutningskerfið til að mæta þörfum samfélagsins alls. SI hafa í nokkur ár vakið athygli á þessari stöðu og varað við afleiðingum hennar. Ráðherra orkumála og þingið hafa á þessu kjörtímabili gert sitt með afgreiðslu rammaáætlunar og með öðrum verkefnum sem miða málum í rétta átt. Orkumálastjóri gegnir lykilstöðu við að rjúfa kyrrstöðuna í krafti embættis síns. Því miður hefur of lítið gerst eins og sjá má af ferlinu í kringum Hvammsvirkjun sem hefur verið á teikniborðinu í kringum tvo áratugi og formlega á borði Orkustofnunar í nokkur ár. SI tala fyrir hagsmunum almennings, heimila og fyrirtækja Frumvarp um skömmtun raforku var nýlega lagt fram á Alþingi í þeirri tilraun að bregðast við þessari alvarlegu stöðu. SI sendu vandaða og ítarlega umsögn um málið sem vakti verðskuldaða athygli. Tekið er undir meginmarkmið frumvarpsins um að gæta þurfi hagsmuna almennings og ýmsar leiðir settar fram, ólíkt því sem orkumálastjóri heldur fram. Í umsögninni segir orðrétt: Það skal tekið fram að SI taka að fullu undir mikilvægi þess að útfæra viðmið um fullnægjandi raforkuöryggi og framboð á raforku og að skýra þurfi hlutverk og ábyrgð aðila á raforkumarkaði við að tryggja raforkuöryggi. Þá taka samtökin einnig undir að skilgreina þurfi alþjónustu með fullnægjandi hætti í raforkulögum og hverjir skuli njóta hennar, m.a. í samræmi við regluverk EES samningsins hvað það varðar. Þá taka SI heilshugar undir það sem segir í athugasemdum við frumvarpið að staða raforkumála er erfið og orkuöryggi hér á landi er mikilvægt úrlausnarefni. Hins vegar telja SI að þær leiðir sem boðaðar eru í fyrirliggjandi frumvarpi séu síst til þess fallnar að leysa þá alvarlegu stöðu sem uppi er. Þvert á móti munu þær fresta óumflýjanlegum aðgerðum sem taka á hinum raunverulega vanda. Hér sést svart á hvítu að SI tala eindregið fyrir hagsmunum jafnt heimila og fyrirtækja, þvert á það sem orkumálastjóri fullyrðir í sinni grein. Hins vegar verður ekki hjá því litið að frumvarpið var meingallað eins og nánar er fjallað um í umsögn SI og umsagnir fjölda annarra aðila staðfesta. Því til staðfestingar urðu miklar breytingar á frumvarpinu í meðförum atvinnuveganefndar. Lausnamiðuð nálgun SI SI vísa því alfarið á bug, sem ýjað er að í grein orkumálastjóra, að samtökin leggist gegn vernd fyrir íslensk heimili og fyrirtæki. SI tala fyrir markaðslausnum. Að því sögðu er eðlilegt að skilgreina í lögum hverjir skuli njóta alþjónustu, s.s. heimili og mikilvægir innviðir, og hafa SI hvatt til þess. En áður en til almennrar skömmtunar og handstýringar kemur þarf að mati SI að sýna fram á að aðrir möguleikar séu ekki til staðar. Ráðherra brást skjótt við og hefur nú veitt starfsleyfi til fyrirtækja sem hyggjast reka markað með raforku. Þá tala SI eindregið fyrir því að ráðist sé að rót vandans og meiri græn raforka verði framleidd hér á landi. Það eru sameiginlegir hagsmunir alls atvinnulífs og iðnaðar, heimila og samfélagsins í heild. Það er ekki skýrt hvort Orkustofnun tali fyrir því nema með skilyrðum um það hverjir megi kaupa raforkuna og hverjir síður og dregur það athygli að mögulegu vanhæfi orkumálastjóra. Orkumálastjóri segir í grein sinni að SI gagnrýni ummæli hennar um að almenningur fái að njóta raforku. Það er ekki rétt og ekki þau ummæli sem vísað er til. Vanhæfi orkumálastjóra Í upphaflegu frumvarpi var gert ráð fyrir því að orkumálastjóri hefði heimildir til skömmtunar raforku þegar á þyrfti að halda. Almenningur þarf að geta treyst því að embættismenn fjalli um mál á hlutlægan hátt. Hlutverk embættismanna er þannig að framfylgja settum lögum og reglum við meðferð mála. Í umsögn SI er bent á fjölda ummæla orkumálastjóra þess efnis að beina eigi raforku til tiltekinna atvinnugreina umfram aðrar. Með hliðsjón af því að Orkustofnun fer með eftirlit á raforkumarkaði og veitir leyfi þá valda þessi ummæli að mati SI vanhæfi orkumálastjóra til að taka ákvarðanir eins og ítarlega er rökstutt í umsögn samtakanna. Í umsögninni kom fram það sem margir hafa hugsað undanfarin misseri og er það alvarleg staða. Það segir sína sögu að eftir umfjöllun atvinnuveganefndar ákvað nefndin að fela ráðherra valdið til skömmtunar, í stað orkumálastjóra, af þeirri einföldu ástæðu að Orkustofnun er ekki treyst fyrir þessari miklu ábyrgð, meðal annars vegna framgöngu orkumálastjóra undanfarin ár. Skilaboðin verða ekki mikið skýrari. Óvenjulegt að embættismaður skipi í fylkingar Ummælum orkumálastjóra þess efnis að ekki megi stuðla að sundrung og skipa í fylkingar í orkumálum sem og þeirri ósk að iðnaðurinn blómstri er fagnað. Þetta eru góð skilaboð en þarna kastar embættismaðurinn steini úr glerhúsi. Með ummælum sínum á síðustu árum hefur orkumálastjóri einmitt dregið fyrirtæki í dilka eftir því hvort honum þyki starfsemi þeirra þóknanleg eða ekki. Í grein sinni í morgun heldur orkumálastjóri uppteknum hætti. Við og þið hugsunin skín þar í gegn. „Venjuleg“ fyrirtæki eiga að fá raforku en óljóst er hvað orkumálastjóri sér fyrir sér með hin fyrirtækin. Með því að skipa fyrirtækjum í þessar fylkingar, þau „venjulegu“ og svo hin fyrirtækin, gerir orkumálastjóri einmitt það sem hann varar við, þ.e. að skipa í fylkingar. Tökum mikilvægar ákvarðanir Iðnaður skapaði um 760 milljarða í útflutningstekjur árið 2022 og um þessar mundir starfa um 50 þúsund manns í fjölbreyttum iðnaði á Íslandi. SI tala ötullega fyrir hagsmunum alls iðnaðar, lítilla, meðalstórra og stórra fyrirtækja, og þar með samfélagsins í heild. Ísland er gott samfélag þar sem lífsgæði eru mikil í alþjóðlegum samanburði. Það er ekki tilviljun heldur er Ísland í fremstu röð vegna þess að hér voru teknar stórar og mikilvægar ákvarðanir um uppbyggingu innviða, þar á meðal raforkuframleiðslu, fjárfestingu í menntun þjóðarinnar og nú síðast með öflugri umgjörð nýsköpunar. Þetta var ekki sjálfsagt en samfélagið allt nýtur þessara ákvarðana í dag. Nú, eins og áður, stöndum við frammi fyrir því að taka mikilvægar ákvarðanir sem framtíðarkynslóðir munu njóta góðs af og hugsa til baka með þakklæti, rétt eins og við erum þakklát forfeðrum og formæðrum okkar fyrir áræðni og stórhug. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Hannesson Orkumál Orkuskipti Mest lesið Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Orkumálastjóri fer mikinn í nýárspistli sínum sem birtist í morgun og efnir til óþarfa átaka um markmið sem eiga að vera sameiginleg - að auka vægi grænnar orku á Íslandi. Í greininni er kvartað undan málefnalegri umræðu um orkumál á Íslandi, umræðu sem er löngu tímabær með hliðsjón af þeirri alvarlegu stöðu sem uppi er. Í lýðræðissamfélagi er ekki bara eðlilegt heldur nauðsynlegt að skiptast á skoðunum. Í grein sinni býr orkumálastjóri til strámann sem hún fellir svo en það er hins vegar ljúft og skylt að leiðrétta helstu rangfærslur um afstöðu Samtaka iðnaðarins (SI) sem fram koma í umræddri grein. Staða orkumála á Íslandi er alvarleg eftir kyrrstöðu um árabil. Meiri olíu var brennt hér á landi á nýliðnu ári en árin áður með tilheyrandi aukinni losun gróðurhúsalofttegunda. Þriðja veturinn í röð eru skerðingar á afhendingu raforku og tjónið vegna tapaðra útflutningstekna er mælt í tugum milljarða. Einnig hefur verið bent á að þröng staða í raforkumálum hamlar atvinnuuppbyggingu um allt land. Við þessari stöðu er bara ein raunveruleg lausn. Ráðast þarf að rót vandans og virkja meiri endurnýjanlega orku og efla flutningskerfið til að mæta þörfum samfélagsins alls. SI hafa í nokkur ár vakið athygli á þessari stöðu og varað við afleiðingum hennar. Ráðherra orkumála og þingið hafa á þessu kjörtímabili gert sitt með afgreiðslu rammaáætlunar og með öðrum verkefnum sem miða málum í rétta átt. Orkumálastjóri gegnir lykilstöðu við að rjúfa kyrrstöðuna í krafti embættis síns. Því miður hefur of lítið gerst eins og sjá má af ferlinu í kringum Hvammsvirkjun sem hefur verið á teikniborðinu í kringum tvo áratugi og formlega á borði Orkustofnunar í nokkur ár. SI tala fyrir hagsmunum almennings, heimila og fyrirtækja Frumvarp um skömmtun raforku var nýlega lagt fram á Alþingi í þeirri tilraun að bregðast við þessari alvarlegu stöðu. SI sendu vandaða og ítarlega umsögn um málið sem vakti verðskuldaða athygli. Tekið er undir meginmarkmið frumvarpsins um að gæta þurfi hagsmuna almennings og ýmsar leiðir settar fram, ólíkt því sem orkumálastjóri heldur fram. Í umsögninni segir orðrétt: Það skal tekið fram að SI taka að fullu undir mikilvægi þess að útfæra viðmið um fullnægjandi raforkuöryggi og framboð á raforku og að skýra þurfi hlutverk og ábyrgð aðila á raforkumarkaði við að tryggja raforkuöryggi. Þá taka samtökin einnig undir að skilgreina þurfi alþjónustu með fullnægjandi hætti í raforkulögum og hverjir skuli njóta hennar, m.a. í samræmi við regluverk EES samningsins hvað það varðar. Þá taka SI heilshugar undir það sem segir í athugasemdum við frumvarpið að staða raforkumála er erfið og orkuöryggi hér á landi er mikilvægt úrlausnarefni. Hins vegar telja SI að þær leiðir sem boðaðar eru í fyrirliggjandi frumvarpi séu síst til þess fallnar að leysa þá alvarlegu stöðu sem uppi er. Þvert á móti munu þær fresta óumflýjanlegum aðgerðum sem taka á hinum raunverulega vanda. Hér sést svart á hvítu að SI tala eindregið fyrir hagsmunum jafnt heimila og fyrirtækja, þvert á það sem orkumálastjóri fullyrðir í sinni grein. Hins vegar verður ekki hjá því litið að frumvarpið var meingallað eins og nánar er fjallað um í umsögn SI og umsagnir fjölda annarra aðila staðfesta. Því til staðfestingar urðu miklar breytingar á frumvarpinu í meðförum atvinnuveganefndar. Lausnamiðuð nálgun SI SI vísa því alfarið á bug, sem ýjað er að í grein orkumálastjóra, að samtökin leggist gegn vernd fyrir íslensk heimili og fyrirtæki. SI tala fyrir markaðslausnum. Að því sögðu er eðlilegt að skilgreina í lögum hverjir skuli njóta alþjónustu, s.s. heimili og mikilvægir innviðir, og hafa SI hvatt til þess. En áður en til almennrar skömmtunar og handstýringar kemur þarf að mati SI að sýna fram á að aðrir möguleikar séu ekki til staðar. Ráðherra brást skjótt við og hefur nú veitt starfsleyfi til fyrirtækja sem hyggjast reka markað með raforku. Þá tala SI eindregið fyrir því að ráðist sé að rót vandans og meiri græn raforka verði framleidd hér á landi. Það eru sameiginlegir hagsmunir alls atvinnulífs og iðnaðar, heimila og samfélagsins í heild. Það er ekki skýrt hvort Orkustofnun tali fyrir því nema með skilyrðum um það hverjir megi kaupa raforkuna og hverjir síður og dregur það athygli að mögulegu vanhæfi orkumálastjóra. Orkumálastjóri segir í grein sinni að SI gagnrýni ummæli hennar um að almenningur fái að njóta raforku. Það er ekki rétt og ekki þau ummæli sem vísað er til. Vanhæfi orkumálastjóra Í upphaflegu frumvarpi var gert ráð fyrir því að orkumálastjóri hefði heimildir til skömmtunar raforku þegar á þyrfti að halda. Almenningur þarf að geta treyst því að embættismenn fjalli um mál á hlutlægan hátt. Hlutverk embættismanna er þannig að framfylgja settum lögum og reglum við meðferð mála. Í umsögn SI er bent á fjölda ummæla orkumálastjóra þess efnis að beina eigi raforku til tiltekinna atvinnugreina umfram aðrar. Með hliðsjón af því að Orkustofnun fer með eftirlit á raforkumarkaði og veitir leyfi þá valda þessi ummæli að mati SI vanhæfi orkumálastjóra til að taka ákvarðanir eins og ítarlega er rökstutt í umsögn samtakanna. Í umsögninni kom fram það sem margir hafa hugsað undanfarin misseri og er það alvarleg staða. Það segir sína sögu að eftir umfjöllun atvinnuveganefndar ákvað nefndin að fela ráðherra valdið til skömmtunar, í stað orkumálastjóra, af þeirri einföldu ástæðu að Orkustofnun er ekki treyst fyrir þessari miklu ábyrgð, meðal annars vegna framgöngu orkumálastjóra undanfarin ár. Skilaboðin verða ekki mikið skýrari. Óvenjulegt að embættismaður skipi í fylkingar Ummælum orkumálastjóra þess efnis að ekki megi stuðla að sundrung og skipa í fylkingar í orkumálum sem og þeirri ósk að iðnaðurinn blómstri er fagnað. Þetta eru góð skilaboð en þarna kastar embættismaðurinn steini úr glerhúsi. Með ummælum sínum á síðustu árum hefur orkumálastjóri einmitt dregið fyrirtæki í dilka eftir því hvort honum þyki starfsemi þeirra þóknanleg eða ekki. Í grein sinni í morgun heldur orkumálastjóri uppteknum hætti. Við og þið hugsunin skín þar í gegn. „Venjuleg“ fyrirtæki eiga að fá raforku en óljóst er hvað orkumálastjóri sér fyrir sér með hin fyrirtækin. Með því að skipa fyrirtækjum í þessar fylkingar, þau „venjulegu“ og svo hin fyrirtækin, gerir orkumálastjóri einmitt það sem hann varar við, þ.e. að skipa í fylkingar. Tökum mikilvægar ákvarðanir Iðnaður skapaði um 760 milljarða í útflutningstekjur árið 2022 og um þessar mundir starfa um 50 þúsund manns í fjölbreyttum iðnaði á Íslandi. SI tala ötullega fyrir hagsmunum alls iðnaðar, lítilla, meðalstórra og stórra fyrirtækja, og þar með samfélagsins í heild. Ísland er gott samfélag þar sem lífsgæði eru mikil í alþjóðlegum samanburði. Það er ekki tilviljun heldur er Ísland í fremstu röð vegna þess að hér voru teknar stórar og mikilvægar ákvarðanir um uppbyggingu innviða, þar á meðal raforkuframleiðslu, fjárfestingu í menntun þjóðarinnar og nú síðast með öflugri umgjörð nýsköpunar. Þetta var ekki sjálfsagt en samfélagið allt nýtur þessara ákvarðana í dag. Nú, eins og áður, stöndum við frammi fyrir því að taka mikilvægar ákvarðanir sem framtíðarkynslóðir munu njóta góðs af og hugsa til baka með þakklæti, rétt eins og við erum þakklát forfeðrum og formæðrum okkar fyrir áræðni og stórhug. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar