Átt þú rétt á sumarbústað? Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar 1. maí 2024 08:01 Alveg síðan ég var stelpa átti 1. maí sérstakan sess i mínum huga. Skrúðgöngurnar minntu mig á sumardaginn fyrsta, dag sem einnig hafði þennan sérstaka blæ yfir sér í æsku minni, nema að andinn í þessum athöfnum fjölda fólks sem gengu á þessum hátíðisdögum var svo ólíkur. Á sumardaginn fyrsta veifaði göngufólk og börn íslenska fánunum og blés upp blöðrur en á 1.maí voru göngumenn og konur með rauða fána og mótmælaspjöld að vopni, hrópuðu slagorð og sungu Nallann. Það var þessi andi, þessi baráttuhugur, þessi uppreisn gegn valdinu, hvaðan sem það kom sem heillaði mig. Þessi andi þar sem hinir undirokuðu risu upp og mótmæltu kjörum sínum og aðstæðum. Upprunaleg merking þessara tákna er fyrst og fremst ákall um breytingar og réttlátara samfélag. Komandi úr verkamannafjölskyldu, verandi dóttir einstæðrar móður og síðar öryrki hef ég alltaf tengt sterkt við þennan dag og fundið kraftinn sem í honum býr. Öryrkjar taka þátt í hátíðarhöldunum Það er ekki að undra að það voru Frakkar, sú mikla verkfallsþjóð, sem lögðu það til á þingi evrópskra verkalýðsfélaga í París árið 1889 að 1.maí yrði alþjóðlegur dagur verkafólks. Þessi tími var valinn einmitt vegna þess að víða var hann táknrænn fyrir endalok vetrar og byrjun sumars. Á Íslandi var fyrst gengin kröfuganga á þessum degi árið 1923, þannig að í ár eru rétt liðlega 100 ár síðan. Dagurinn var lögskipaður frídagur árið 1972 hér á landi. ÖBÍ réttindasamtök taka þátt í 1.maí göngunni og hafa gert í mörg ár enda fáir þjóðfélagshópar sem þekkja skortsins glímutök eins vel og öryrkjar. Í ár göngum við undir forystuborðanum: Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk! Og á meðal þess sem stendur á kröfuspjöldum okkar er: Hækkið örorkulífeyri, tryggið fötluðu fólki heimili, heilbrigðisþjónusta óháð efnahag, ekki meiri hafragraut!, fátækt er ranglæti og eitt samfélag fyrir alla. Tengsl verkalýðsfélaga og öryrkja Ég lagði á djúpið og hafði samband við nokkur stéttarfélög víðs vegar um landið til að kanna stöðu og réttindi öryrkja í þeim. Flestir öryrkjar hafa verið á vinnumarkaði áður en til örorku kom og borgað félagsgjöld allan þann tíma. Stéttafélögin bjóða almennt upp á ýmis konar styrki til félagsmanna sinna, eins og úr sjúkrasjóðum, til gleraugnakaupa og hlutagreiðslu tannlæknakostnaðar. Félagsmenn eiga einnig í mögum tilfellum rétt á ýmis konar mennta- og tómstundastyrkjum. Það er skemmst að segja að það er mjög misjafnt á milli verkalýðsfélaga, bæði áður og eftir að fólk dettur út af vinnumarkaði, vegna fötlunar eða langvinnra sjúkdóma, hve mikinn rétt það á. Réttur til greiðslna úr sjúkrasjóði, sem öryrkjar þurfa oft á að halda, er mjög misjafn eða allt frá 3-12 mánuðum. Þegar fólk dettur út af vinnumarkaði og hefur ekki lengur ráðningarsamband við atvinnurekanda þá falla þessi réttindi niður. Rétturinn til annarra styrkja lýtur sömu lögmálum, hann fellur niður eftir ár eða minna án tillits hversu lengi hefur verið greitt í sjóðina áður en fólk veiktist. Í nokkrum tilvikum er hægt að halda áðurnefndum réttindum með því að greiða lágmarks félagsgjald sem var um 3-10.000 kr.á mánuði. Allir í sumarbústað! En sumarbústaðurinn, hann var sá réttur sem var sterkastur! Flestir[SI1] öryrkjar eiga rétt á að leigja sumarbústað eða íbúðir hjá því stéttarfélagi sem þeir greiddu síðast í. Stundum miðast það við áunna punktastöðu, sem minnkar vitaskuld möguleikann þegar fólk er ekki lengur á vinnumarkaði og greiðir ekki lengur félagsgjald. Stundum geta öryrkjar verið gjaldgengir án þessara skilyrða en besti díllinn er án efa að hafa aðgengi að þeim ævilangt eins og í nokkrum félögum. Það er því tvímælalaust þess virði að kanna réttindi sín í stéttarfélögum á meðan fólk er enn á vinnumarkaði, ef vera skyldi að kæmi til örorku, en .þar er enginn óhultur. Um það geta rúmlega nítján þúsund manns vitnað. Virðing og réttlæti Það er langur vegur frá því að öryrkjar hafi öðlast sjálfsagða virðingu í samfélaginu og að réttætið nái fram að ganga m.a. í bættum kjörum, og þar gengur frumvarp félags- og vinnumálaráðherra of skammt. Öryrkjar eru ofurseldir ríkisvaldinu við ákvörðun lífeyris og lagaákvæði eru túlkuð eftir því sem vindurinn blæs, en alltaf skal hann vera örykjum í óhag. Þarna m.a. krefjumst við réttlætis. Þess vegna göngum við á þann 1. maí, þess vegna viljum við taka pláss og vera sýnileg, þess vegna viljum við að á okkur sé hlustað. Svo fram þjáðir öryrkjar í þúsund löndum! Höfundur er kennari, blaðamaður og öryrki Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Verkalýðsdagurinn Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Sjá meira
Alveg síðan ég var stelpa átti 1. maí sérstakan sess i mínum huga. Skrúðgöngurnar minntu mig á sumardaginn fyrsta, dag sem einnig hafði þennan sérstaka blæ yfir sér í æsku minni, nema að andinn í þessum athöfnum fjölda fólks sem gengu á þessum hátíðisdögum var svo ólíkur. Á sumardaginn fyrsta veifaði göngufólk og börn íslenska fánunum og blés upp blöðrur en á 1.maí voru göngumenn og konur með rauða fána og mótmælaspjöld að vopni, hrópuðu slagorð og sungu Nallann. Það var þessi andi, þessi baráttuhugur, þessi uppreisn gegn valdinu, hvaðan sem það kom sem heillaði mig. Þessi andi þar sem hinir undirokuðu risu upp og mótmæltu kjörum sínum og aðstæðum. Upprunaleg merking þessara tákna er fyrst og fremst ákall um breytingar og réttlátara samfélag. Komandi úr verkamannafjölskyldu, verandi dóttir einstæðrar móður og síðar öryrki hef ég alltaf tengt sterkt við þennan dag og fundið kraftinn sem í honum býr. Öryrkjar taka þátt í hátíðarhöldunum Það er ekki að undra að það voru Frakkar, sú mikla verkfallsþjóð, sem lögðu það til á þingi evrópskra verkalýðsfélaga í París árið 1889 að 1.maí yrði alþjóðlegur dagur verkafólks. Þessi tími var valinn einmitt vegna þess að víða var hann táknrænn fyrir endalok vetrar og byrjun sumars. Á Íslandi var fyrst gengin kröfuganga á þessum degi árið 1923, þannig að í ár eru rétt liðlega 100 ár síðan. Dagurinn var lögskipaður frídagur árið 1972 hér á landi. ÖBÍ réttindasamtök taka þátt í 1.maí göngunni og hafa gert í mörg ár enda fáir þjóðfélagshópar sem þekkja skortsins glímutök eins vel og öryrkjar. Í ár göngum við undir forystuborðanum: Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk! Og á meðal þess sem stendur á kröfuspjöldum okkar er: Hækkið örorkulífeyri, tryggið fötluðu fólki heimili, heilbrigðisþjónusta óháð efnahag, ekki meiri hafragraut!, fátækt er ranglæti og eitt samfélag fyrir alla. Tengsl verkalýðsfélaga og öryrkja Ég lagði á djúpið og hafði samband við nokkur stéttarfélög víðs vegar um landið til að kanna stöðu og réttindi öryrkja í þeim. Flestir öryrkjar hafa verið á vinnumarkaði áður en til örorku kom og borgað félagsgjöld allan þann tíma. Stéttafélögin bjóða almennt upp á ýmis konar styrki til félagsmanna sinna, eins og úr sjúkrasjóðum, til gleraugnakaupa og hlutagreiðslu tannlæknakostnaðar. Félagsmenn eiga einnig í mögum tilfellum rétt á ýmis konar mennta- og tómstundastyrkjum. Það er skemmst að segja að það er mjög misjafnt á milli verkalýðsfélaga, bæði áður og eftir að fólk dettur út af vinnumarkaði, vegna fötlunar eða langvinnra sjúkdóma, hve mikinn rétt það á. Réttur til greiðslna úr sjúkrasjóði, sem öryrkjar þurfa oft á að halda, er mjög misjafn eða allt frá 3-12 mánuðum. Þegar fólk dettur út af vinnumarkaði og hefur ekki lengur ráðningarsamband við atvinnurekanda þá falla þessi réttindi niður. Rétturinn til annarra styrkja lýtur sömu lögmálum, hann fellur niður eftir ár eða minna án tillits hversu lengi hefur verið greitt í sjóðina áður en fólk veiktist. Í nokkrum tilvikum er hægt að halda áðurnefndum réttindum með því að greiða lágmarks félagsgjald sem var um 3-10.000 kr.á mánuði. Allir í sumarbústað! En sumarbústaðurinn, hann var sá réttur sem var sterkastur! Flestir[SI1] öryrkjar eiga rétt á að leigja sumarbústað eða íbúðir hjá því stéttarfélagi sem þeir greiddu síðast í. Stundum miðast það við áunna punktastöðu, sem minnkar vitaskuld möguleikann þegar fólk er ekki lengur á vinnumarkaði og greiðir ekki lengur félagsgjald. Stundum geta öryrkjar verið gjaldgengir án þessara skilyrða en besti díllinn er án efa að hafa aðgengi að þeim ævilangt eins og í nokkrum félögum. Það er því tvímælalaust þess virði að kanna réttindi sín í stéttarfélögum á meðan fólk er enn á vinnumarkaði, ef vera skyldi að kæmi til örorku, en .þar er enginn óhultur. Um það geta rúmlega nítján þúsund manns vitnað. Virðing og réttlæti Það er langur vegur frá því að öryrkjar hafi öðlast sjálfsagða virðingu í samfélaginu og að réttætið nái fram að ganga m.a. í bættum kjörum, og þar gengur frumvarp félags- og vinnumálaráðherra of skammt. Öryrkjar eru ofurseldir ríkisvaldinu við ákvörðun lífeyris og lagaákvæði eru túlkuð eftir því sem vindurinn blæs, en alltaf skal hann vera örykjum í óhag. Þarna m.a. krefjumst við réttlætis. Þess vegna göngum við á þann 1. maí, þess vegna viljum við taka pláss og vera sýnileg, þess vegna viljum við að á okkur sé hlustað. Svo fram þjáðir öryrkjar í þúsund löndum! Höfundur er kennari, blaðamaður og öryrki
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar