Skilur Guðlaugur Þór orkumál? Snæbjörn Guðmundsson skrifar 22. ágúst 2024 07:31 Í ræðustól á Alþingi í janúar síðastliðnum hélt Guðlaugur Þór Þórðarson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, því fram að þjóðin væri í vanda því við hefðum „ekki gert neitt í 15 ár þegar kemur að raforkunni“. Þetta hefur hann endurtekið ítrekað í fjölmiðlum og greinum og aðrir apað upp eftir honum. Að hægt sé að halda því fram að hér hafi ekkert gerst í raforkumálum síðustu 15 ár er óskiljanlegt. Árið 2007, eða fyrir rúmum 15 árum, var Kárahnjúkavirkjun gangsett með 690 MW í uppsettu afli. Hún er langstærsta virkjun landsins og framleiðir um fjórðung af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga. Frá gangsetningu Kárahnjúkavirkjunar hafa 36 nýjar virkjanir verið ræstar. Það er öll „stöðnunin“. Af þeim eru þrjár stórvirkjanir í eigu Landsvirkjunar; Búðarhálsvirkjun upp á 95 MW, Þeistareykjavirkjun upp á 90 MW og Búrfellsvirkjun 2 með 100 MW. Samtals eru þessar 36 virkjanir með afl upp á 330 MW og framleiddu árið 2023 um 2.500 GWst. Þær eru því á við hálfa Kárahnjúkavirkjun. Raunar hefur heildarraforkuframleiðsla á Íslandi aukist umfram það, eða um 3.300 GWst/ári á síðustu 15 árum – farið úr 16.900 GWst árið 2009 upp í 20.200 GWst árið 2023. Það er aukning upp á um 20%, og margfalt meira en hjá nánast öllum öðrum vestrænum ríkjum. Í hvað hefur þessi raforkuaukning síðustu 15 ára farið? Raforkunotkun heimilanna hefur aðeins aukist lítillega á þessum tíma svo ekki er skýringanna að leita í fjölgun íbúa. Almennur atvinnurekstur og þjónusta hafa fengið sitt, sem er eðlilegt og hið besta mál. Aðalorkusugurnar eru stórnotendur því hér hafa sprottið upp kísilver og gagnaver um leið og álver hafa aukið notkun sína. Stóriðja notaði um 13.000 GWst árið 2009 en notar nú um 16.000 GWst/ári (um 80% af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga). Hún hefur því tekið til sín 90% af aukningu síðustu 15 ára. Með öðrum orðum: Á Íslandi hefur stórvirkjana- og stóriðjustefnan lifað góðu lífi síðustu fimmtán árin, eins og hún gerði í fjörutíu ár á undan. Svo góðu lífi raunar að nú er komið að skuldadögum: Ef ekki á að halda áfram að saxa niður íslenska náttúru, klippa í sundur stórfljót, höggva skörð í hálendissvæði og óbyggðir, og fylla land og augu af vindmyllum þarf að snúa strax af braut stórvirkjana og stóriðju. Umræða síðustu missera af hálfu orkumálaráðherra og annarra hefur hins vegar snúist um það eitt að fá þjóðina til að trúa því að langmesta raforkuframleiðsluþjóð heims, miðað við höfðatölu, þurfi enn að tvöfalda framleiðsluna. Til að fá okkur til að trúa því er ítrekað logið að þjóðinni að hér skorti raforku. „Skorturinn“ sem stjórnvöld og orkufyrirtæki telja sig eiga við að stríða er þó augljóst sjálfskaparvíti. Í þeirra munni hefur alltaf skort orku. Við komumst aldrei á lygnan sjó. Ástæðan er sú að orkufyrirtækin hafa ekki aðeins selt jafnharðan alla viðbótarorku heldur sífellt lofað meiru! Eins og alþjóð veit er eftirspurn eftir ódýrri raforku ótæmandi og markaðurinn ómettanlegur. Því verður alltaf „orkuskortur“ þegar svona er haldið á spilum. Íslendingar þurfa alls ekki stóreflda raforkuframleiðslu heldur breytta og skynsamlegri nýtingu. Helst þurfum við þó umfram allt hæfari stjórnmálamenn og stjórnendur orkufyrirtækja sem skilja raunverulegt hlutverk sitt, sem er að passa upp á auðlindir, og hrauna ekki yfir náttúru, umhverfi og samfélög. Það hafa þeir ekki gert hingað til, heldur þvert á móti og virðist stefna í enn frekari ógöngur. Nú skal halda áfram að byggja upp orkufrekan iðnað og ekki aðeins með raforku frá opinberum orkufyrirtækjum heldur á að hleypa að erlendum vindorkufyrirtækjum sem kæra sig kollótt um afleiðingar áforma sinna. Við þurfum fólk við stjórnvölinn sem skilur gildi íslenskrar náttúru, og áttar sig á því að náttúruverðmæti eru ekki hrein eign fyrir núlifandi kynslóðir til að háma í sig, heldur eign barnanna okkar og óborinna kynslóða. Óspillt náttúra spilar lykilhlutverk í baráttunni við yfirvofandi loftslagsbreytingar. Svo furðulegt sem það er sýnir umhverfisráðherra stundum skilning á verðmætum víðernanna. Í nýlegu viðtali sagði hann að 98% ferðamanna komi hingað vegna ósnortinnar náttúru. „Það eru raunveruleg verðmæti, ekki bara tilfinningaleg fyrir okkur, heldur líka efnahagsleg verðmæti,“ sagði Guðlaugur Þór. „Við verðum alltaf að líta til þess. Þess vegna þurfum við að vanda okkur,“ en bætti svo strax við „en við verðum að framkvæma.“ Með öðrum orðum, náttúran og víðernin eru afskaplega verðmæt, en það á samt að fórna þeim í þágu stóriðjunnar. Það er engu líkara en Dr. Jekyll sé umhverfisráðherra en Mr. Hyde fari með stjórn orkumála á Íslandi. Virkjanakór stjórnmálamanna og orkufyrirtækja tönglast á að hér þurfi að virkja hratt og mikið vegna „orkuskorts“. Um leið reynir hann að hylja óslökkvandi orkuþorstann með því að klæðast búningi baráttunnar við loftslagsbreytingar. Það er augljóst yfirvarp því orkuna á alla að selja hæstbjóðanda; gagnaverum, iðjuverum, orkusóðum, hverjum sem er. Hinn meinti „orkuskortur“ er sjálfskaparvíti nátttrölla sem eru ófær um að takast á við áskoranir framtíðarinnar. Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Orkuskipti Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Snæbjörn Guðmundsson Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Í ræðustól á Alþingi í janúar síðastliðnum hélt Guðlaugur Þór Þórðarson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, því fram að þjóðin væri í vanda því við hefðum „ekki gert neitt í 15 ár þegar kemur að raforkunni“. Þetta hefur hann endurtekið ítrekað í fjölmiðlum og greinum og aðrir apað upp eftir honum. Að hægt sé að halda því fram að hér hafi ekkert gerst í raforkumálum síðustu 15 ár er óskiljanlegt. Árið 2007, eða fyrir rúmum 15 árum, var Kárahnjúkavirkjun gangsett með 690 MW í uppsettu afli. Hún er langstærsta virkjun landsins og framleiðir um fjórðung af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga. Frá gangsetningu Kárahnjúkavirkjunar hafa 36 nýjar virkjanir verið ræstar. Það er öll „stöðnunin“. Af þeim eru þrjár stórvirkjanir í eigu Landsvirkjunar; Búðarhálsvirkjun upp á 95 MW, Þeistareykjavirkjun upp á 90 MW og Búrfellsvirkjun 2 með 100 MW. Samtals eru þessar 36 virkjanir með afl upp á 330 MW og framleiddu árið 2023 um 2.500 GWst. Þær eru því á við hálfa Kárahnjúkavirkjun. Raunar hefur heildarraforkuframleiðsla á Íslandi aukist umfram það, eða um 3.300 GWst/ári á síðustu 15 árum – farið úr 16.900 GWst árið 2009 upp í 20.200 GWst árið 2023. Það er aukning upp á um 20%, og margfalt meira en hjá nánast öllum öðrum vestrænum ríkjum. Í hvað hefur þessi raforkuaukning síðustu 15 ára farið? Raforkunotkun heimilanna hefur aðeins aukist lítillega á þessum tíma svo ekki er skýringanna að leita í fjölgun íbúa. Almennur atvinnurekstur og þjónusta hafa fengið sitt, sem er eðlilegt og hið besta mál. Aðalorkusugurnar eru stórnotendur því hér hafa sprottið upp kísilver og gagnaver um leið og álver hafa aukið notkun sína. Stóriðja notaði um 13.000 GWst árið 2009 en notar nú um 16.000 GWst/ári (um 80% af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga). Hún hefur því tekið til sín 90% af aukningu síðustu 15 ára. Með öðrum orðum: Á Íslandi hefur stórvirkjana- og stóriðjustefnan lifað góðu lífi síðustu fimmtán árin, eins og hún gerði í fjörutíu ár á undan. Svo góðu lífi raunar að nú er komið að skuldadögum: Ef ekki á að halda áfram að saxa niður íslenska náttúru, klippa í sundur stórfljót, höggva skörð í hálendissvæði og óbyggðir, og fylla land og augu af vindmyllum þarf að snúa strax af braut stórvirkjana og stóriðju. Umræða síðustu missera af hálfu orkumálaráðherra og annarra hefur hins vegar snúist um það eitt að fá þjóðina til að trúa því að langmesta raforkuframleiðsluþjóð heims, miðað við höfðatölu, þurfi enn að tvöfalda framleiðsluna. Til að fá okkur til að trúa því er ítrekað logið að þjóðinni að hér skorti raforku. „Skorturinn“ sem stjórnvöld og orkufyrirtæki telja sig eiga við að stríða er þó augljóst sjálfskaparvíti. Í þeirra munni hefur alltaf skort orku. Við komumst aldrei á lygnan sjó. Ástæðan er sú að orkufyrirtækin hafa ekki aðeins selt jafnharðan alla viðbótarorku heldur sífellt lofað meiru! Eins og alþjóð veit er eftirspurn eftir ódýrri raforku ótæmandi og markaðurinn ómettanlegur. Því verður alltaf „orkuskortur“ þegar svona er haldið á spilum. Íslendingar þurfa alls ekki stóreflda raforkuframleiðslu heldur breytta og skynsamlegri nýtingu. Helst þurfum við þó umfram allt hæfari stjórnmálamenn og stjórnendur orkufyrirtækja sem skilja raunverulegt hlutverk sitt, sem er að passa upp á auðlindir, og hrauna ekki yfir náttúru, umhverfi og samfélög. Það hafa þeir ekki gert hingað til, heldur þvert á móti og virðist stefna í enn frekari ógöngur. Nú skal halda áfram að byggja upp orkufrekan iðnað og ekki aðeins með raforku frá opinberum orkufyrirtækjum heldur á að hleypa að erlendum vindorkufyrirtækjum sem kæra sig kollótt um afleiðingar áforma sinna. Við þurfum fólk við stjórnvölinn sem skilur gildi íslenskrar náttúru, og áttar sig á því að náttúruverðmæti eru ekki hrein eign fyrir núlifandi kynslóðir til að háma í sig, heldur eign barnanna okkar og óborinna kynslóða. Óspillt náttúra spilar lykilhlutverk í baráttunni við yfirvofandi loftslagsbreytingar. Svo furðulegt sem það er sýnir umhverfisráðherra stundum skilning á verðmætum víðernanna. Í nýlegu viðtali sagði hann að 98% ferðamanna komi hingað vegna ósnortinnar náttúru. „Það eru raunveruleg verðmæti, ekki bara tilfinningaleg fyrir okkur, heldur líka efnahagsleg verðmæti,“ sagði Guðlaugur Þór. „Við verðum alltaf að líta til þess. Þess vegna þurfum við að vanda okkur,“ en bætti svo strax við „en við verðum að framkvæma.“ Með öðrum orðum, náttúran og víðernin eru afskaplega verðmæt, en það á samt að fórna þeim í þágu stóriðjunnar. Það er engu líkara en Dr. Jekyll sé umhverfisráðherra en Mr. Hyde fari með stjórn orkumála á Íslandi. Virkjanakór stjórnmálamanna og orkufyrirtækja tönglast á að hér þurfi að virkja hratt og mikið vegna „orkuskorts“. Um leið reynir hann að hylja óslökkvandi orkuþorstann með því að klæðast búningi baráttunnar við loftslagsbreytingar. Það er augljóst yfirvarp því orkuna á alla að selja hæstbjóðanda; gagnaverum, iðjuverum, orkusóðum, hverjum sem er. Hinn meinti „orkuskortur“ er sjálfskaparvíti nátttrölla sem eru ófær um að takast á við áskoranir framtíðarinnar. Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar