Treystandi fyrir stjórn landsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 3. október 2024 07:30 Formanni Viðreisnar, Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, hefur orðið nokkuð tíðrætt á kjörtímabilinu um að það þurfi „einfaldlega að fara að stjórna þessu landi“ eins og hún til að mynda orðaði það í grein á Vísir.is fyrr á árinu. Þar beindi formaðurinn spjótum sínum að ríkisstjórninni sem sannarlega er hægt að gagnrýna fyrir ýmislegt. Hins vegar er vandséð að Þorgerði og flokki hennar væri betur treystandi fyrir stjórn landsins. Vert er að hafa í huga að meginstefna Viðreisnar, og í raun eina stefnumál flokksins sem allt annað tekur mið af, er innganga Íslands í Evrópusambandið. Með öðrum orðum er markmiðið að komast til valda einungis til þess að koma stjórn landsins úr landi í hendur einstaklinga sem íslenzkir kjósendur hefðu í raun ekkert yfir að segja en þó í flestum tilfellum einstaklinga sem hafa yfir höfuð ekkert lýðræðislegt umboð frá kjósendum. Fram kom einnig í máli Þorgerðar á landsfundi Viðreisnar nýverið að flokkurinn leggði áherzlu á frjálsan markað, sterkt efnahagskerfi í opnu alþjóðlegu samfélagi og að draga úr umfangi stjórnsýslunnar. Hins vegar vill Viðreisn á sama tíma að Ísland gangi í gamaldags tollabandalag sem stendur efnahagslega vægast sagt höllum fæti og sem þýddi að stórauka þyrfti umfang hins opinbera hér á landi. Samkvæmt gögnum þess sjálfs. Fimm prósent af alþingismanni Hversu fjölmenn ríki Evrópusambandsins eru ræður þannig fyrst og fremst vægi þeirra þegar ákvarðanir eru teknar innan þess. Því fámennari sem ríkin eru því minni möguleika eiga þau almennt á því að hafa áhrif á ákvarðanatökur á vettvangi sambandsins. Einróma samþykki ríkjanna sem eitt sinn var reglan í þeim efnum heyrir nú nánast til undantekninga og hægt að telja þau mál nánast á fingum annarrar handar. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði til að mynda vægi landsins á þingi þess 0,8% eða eins og að hafa einungis hálfan þingmann á Alþingi. Vægið yrði margfalt minna í ráðherraráði sambandsins,, sem gjarnan er álitið valdamesta stofnun þess, eða allajafna einungis um 0,08%. Á við 5% hlutdeild í alþingismanni. Þar á meðal þegar rætt væri um til dæmis sjávarútvegsmál og orkumál. Þetta er svokallað „sæti við borðið“. Hvað varðar framkvæmdastjórn Evrópusambandsins eiga ríki þess í raun ekki fulltrúa í henni. Þeir sem þar sitja eru fyrst og síðast embættismenn sambandsins enda með öllu óheimilt að ganga erinda heimalanda sinna. Hliðstætt á til dæmis við um forseta þings Evrópusambandsins. Einstaklingurinn sem vermir það sæti hverju sinni er ekki fulltrúi heimalands síns heldur aðeins þingflokksins sem hann tilheyrir í þinginu. Kemur ekki endilega á óvart Fólkið sem Viðreisn vill að taki við stjórn Íslands er sama fólkið og til dæmis gerði ófá ríki Evrópusambandið háð rússneskri orku og hunzaði ítrekuð varnaðarorð sem leitt hefur til mikilla efnahagserfiðleika innan þess. Ekki sízt í öflugasta hagkerfinu, Þýzkalandi. Sama fólkið og ber ábyrgð á viðvarandi efnahagsstöðnun innan sambandsins sem lýst hefur sér meðal annars í lágum vöxtum í því skyni að reyna að örva efnahagslífið. Til þess að fræðast um vægast sagt bágt efnahagsástand innan Evrópusambandsins, og einkum og sér í lagi innan evrusvæðisins, er ágæt byrjun að kynna sér tvær nýlegar skýrslur sem unnar voru fyrir sambandið. Annars vegar af Mario Draghi, fyrrverandi seðlabankastjóra þess, og hins vegar Enrico Letta, fyrrverandi forsætisráðherra Ítalíu. Fátt ef eitthvað er til marks um það að forystumenn Viðreisnar hafi kynnt sér þær. Hins vegar kemur jú ekki endilega á óvart að Viðreisn treysti sér ekki til þess að stjórna landinu og hafi fyrir vikið þá stefnu að komast í ríkisstjórn til þess fyrst og fremst að koma völdunum yfir íslenzkum málum í hendur Evrópusambandsins. Ekki þarf annað en að horfa til þess hvernig meirihlutinn í borgarstjórn Reykjavíkur með Viðreisn innanborðs hefur til að mynda haldið á fjármálum borgarinnar undanfarin ár. Minntist ekki á ESB og evruna Fróðlegt var annars að lesa grein sem Þorgerðar ritaði á Vísir.is fyrr í vikunni þar sem hún sagði Viðreisn tilbúna í kosningabaráttuna og reifaði áherzlur flokksins. Hins vegar minntist hún hvorki á Evrópusambandið né evruna. Mögulega hefur hún loks áttað sig á þeim veruleika að málið er ekki beinlínis ávísun á fleiri atkvæði. Fylgi Samfylkingarinnar stórjókst sem kunnugt er meðal annars eftir að málið var lagt til hliðar. Hitt er svo annað mál að þetta er ekki í fyrsta sinn sem Þorgerður sópar Evrópusambandinu undir teppið þegar það hefur hentað. Einungis fáum dögum eftir þingkosningarnar 2017 lýsti hún því þannig yfir að Viðreisn væri reiðubúin að falla frá áherzlu sinni á sambandið ef það gæti orðið til þess að flokkurinn kæmist í ríkisstjórn. Vafalaust hefur Þorgerður metið það sem svo að um pólitískan ómöguleika væri að ræða. Með öðrum orðum er veruleikinn sá að hvorki andstæðingar né stuðningsmenn inngöngu í Evrópusambandið geta þannig treyst Viðreisn fyrir atkvæði sínu í þeim efnum. Þá er sem fyrr segir deginum ljósara að ekki er hægt að treysta flokknum til þess að fara með stjórn landsins. Bæði í ljósi reynslunnar í Reykjavík og ekki síður þeirrar staðreyndar að forystumenn hans treysta ljóslega ekki einu sinni sjálfum sér til þess. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Halldór 05.07.2025 Halldór Baldursson Halldór Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Sjá meira
Formanni Viðreisnar, Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, hefur orðið nokkuð tíðrætt á kjörtímabilinu um að það þurfi „einfaldlega að fara að stjórna þessu landi“ eins og hún til að mynda orðaði það í grein á Vísir.is fyrr á árinu. Þar beindi formaðurinn spjótum sínum að ríkisstjórninni sem sannarlega er hægt að gagnrýna fyrir ýmislegt. Hins vegar er vandséð að Þorgerði og flokki hennar væri betur treystandi fyrir stjórn landsins. Vert er að hafa í huga að meginstefna Viðreisnar, og í raun eina stefnumál flokksins sem allt annað tekur mið af, er innganga Íslands í Evrópusambandið. Með öðrum orðum er markmiðið að komast til valda einungis til þess að koma stjórn landsins úr landi í hendur einstaklinga sem íslenzkir kjósendur hefðu í raun ekkert yfir að segja en þó í flestum tilfellum einstaklinga sem hafa yfir höfuð ekkert lýðræðislegt umboð frá kjósendum. Fram kom einnig í máli Þorgerðar á landsfundi Viðreisnar nýverið að flokkurinn leggði áherzlu á frjálsan markað, sterkt efnahagskerfi í opnu alþjóðlegu samfélagi og að draga úr umfangi stjórnsýslunnar. Hins vegar vill Viðreisn á sama tíma að Ísland gangi í gamaldags tollabandalag sem stendur efnahagslega vægast sagt höllum fæti og sem þýddi að stórauka þyrfti umfang hins opinbera hér á landi. Samkvæmt gögnum þess sjálfs. Fimm prósent af alþingismanni Hversu fjölmenn ríki Evrópusambandsins eru ræður þannig fyrst og fremst vægi þeirra þegar ákvarðanir eru teknar innan þess. Því fámennari sem ríkin eru því minni möguleika eiga þau almennt á því að hafa áhrif á ákvarðanatökur á vettvangi sambandsins. Einróma samþykki ríkjanna sem eitt sinn var reglan í þeim efnum heyrir nú nánast til undantekninga og hægt að telja þau mál nánast á fingum annarrar handar. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði til að mynda vægi landsins á þingi þess 0,8% eða eins og að hafa einungis hálfan þingmann á Alþingi. Vægið yrði margfalt minna í ráðherraráði sambandsins,, sem gjarnan er álitið valdamesta stofnun þess, eða allajafna einungis um 0,08%. Á við 5% hlutdeild í alþingismanni. Þar á meðal þegar rætt væri um til dæmis sjávarútvegsmál og orkumál. Þetta er svokallað „sæti við borðið“. Hvað varðar framkvæmdastjórn Evrópusambandsins eiga ríki þess í raun ekki fulltrúa í henni. Þeir sem þar sitja eru fyrst og síðast embættismenn sambandsins enda með öllu óheimilt að ganga erinda heimalanda sinna. Hliðstætt á til dæmis við um forseta þings Evrópusambandsins. Einstaklingurinn sem vermir það sæti hverju sinni er ekki fulltrúi heimalands síns heldur aðeins þingflokksins sem hann tilheyrir í þinginu. Kemur ekki endilega á óvart Fólkið sem Viðreisn vill að taki við stjórn Íslands er sama fólkið og til dæmis gerði ófá ríki Evrópusambandið háð rússneskri orku og hunzaði ítrekuð varnaðarorð sem leitt hefur til mikilla efnahagserfiðleika innan þess. Ekki sízt í öflugasta hagkerfinu, Þýzkalandi. Sama fólkið og ber ábyrgð á viðvarandi efnahagsstöðnun innan sambandsins sem lýst hefur sér meðal annars í lágum vöxtum í því skyni að reyna að örva efnahagslífið. Til þess að fræðast um vægast sagt bágt efnahagsástand innan Evrópusambandsins, og einkum og sér í lagi innan evrusvæðisins, er ágæt byrjun að kynna sér tvær nýlegar skýrslur sem unnar voru fyrir sambandið. Annars vegar af Mario Draghi, fyrrverandi seðlabankastjóra þess, og hins vegar Enrico Letta, fyrrverandi forsætisráðherra Ítalíu. Fátt ef eitthvað er til marks um það að forystumenn Viðreisnar hafi kynnt sér þær. Hins vegar kemur jú ekki endilega á óvart að Viðreisn treysti sér ekki til þess að stjórna landinu og hafi fyrir vikið þá stefnu að komast í ríkisstjórn til þess fyrst og fremst að koma völdunum yfir íslenzkum málum í hendur Evrópusambandsins. Ekki þarf annað en að horfa til þess hvernig meirihlutinn í borgarstjórn Reykjavíkur með Viðreisn innanborðs hefur til að mynda haldið á fjármálum borgarinnar undanfarin ár. Minntist ekki á ESB og evruna Fróðlegt var annars að lesa grein sem Þorgerðar ritaði á Vísir.is fyrr í vikunni þar sem hún sagði Viðreisn tilbúna í kosningabaráttuna og reifaði áherzlur flokksins. Hins vegar minntist hún hvorki á Evrópusambandið né evruna. Mögulega hefur hún loks áttað sig á þeim veruleika að málið er ekki beinlínis ávísun á fleiri atkvæði. Fylgi Samfylkingarinnar stórjókst sem kunnugt er meðal annars eftir að málið var lagt til hliðar. Hitt er svo annað mál að þetta er ekki í fyrsta sinn sem Þorgerður sópar Evrópusambandinu undir teppið þegar það hefur hentað. Einungis fáum dögum eftir þingkosningarnar 2017 lýsti hún því þannig yfir að Viðreisn væri reiðubúin að falla frá áherzlu sinni á sambandið ef það gæti orðið til þess að flokkurinn kæmist í ríkisstjórn. Vafalaust hefur Þorgerður metið það sem svo að um pólitískan ómöguleika væri að ræða. Með öðrum orðum er veruleikinn sá að hvorki andstæðingar né stuðningsmenn inngöngu í Evrópusambandið geta þannig treyst Viðreisn fyrir atkvæði sínu í þeim efnum. Þá er sem fyrr segir deginum ljósara að ekki er hægt að treysta flokknum til þess að fara með stjórn landsins. Bæði í ljósi reynslunnar í Reykjavík og ekki síður þeirrar staðreyndar að forystumenn hans treysta ljóslega ekki einu sinni sjálfum sér til þess. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun