Stjórnmálaflokkar og stefnur – Vöndum valið Guðjón Sigurbjartsson skrifar 24. október 2024 11:01 Við lifum á áhugaverðum tímum. Vandamálin eru mörg hér heima og erlendis,en tækifærin eru líka stórkostleg. Nú er boltinn að koma til okkar kjósenda, að velja stefnur og stjórnmálaflokka og mikilvægt að setja sig inn í málin. Efnahagsmálin eru þungamiðjan í flestu því sem til framfara horfir. Fréttir eru alla daga fluttar af fjárskorti í hina ýmsu málaflokka. Spurningin er hvernig best verður bætt úr til frambúðar og mikilvægt fyrir okkur kjósendur að spá í það og velja flokka sem ráða við verkefnið. Stóru viðfangsefni efnahagsmálanna Við erum fá í stóru afskekktu, köldu landi og teljumst „óhagkvæm eining“. Þó tekjur landsins, eða verg landsframleiðsla (VLF) á mann, séu góðar í alþjóðlegum samanburði og þó hlutfall tekna hins opinbera af VLF sé mjög hátt, þá nægja tekjur ríkis og sveitafélaga ekki til að standa vel undir þeirri þjónustu sem ætlast er til. Það vantar augljóslega nokkur hundruð milljarða króna árlega í opinbera sjóði ef vel á að vera til dæmis í samgöngur, heilbrigðismál, lífeyristryggingar og menntamál. Auk þessa er kostnaður við lífsframfæri fólks hér, það er við fæði, klæði, húsnæði, samgöngur og slíkt, sá hæsti í heimi. En reyndar er jöfnuður á Íslandi sá mesti samkvæmt Gini stuðli. Við lifum ekki á háum tekjum ef útgjöldin eru enn hærri. Hvað efnahagsmálin varðar þurfum við því bæði að stórauka VLF á mann og stórlækka kostnað við lífsnauðsynjar ef vel á að vera. Hvaða flokkar ætli séu líklegir til að bæta hér úr? Við þurfum að stórauka tekjur hins opinbera Árið 2023 var VLF um 4.321 ma.kr.Heildar útgjöld ríkissjóðs voru um 1.407 ma.kr. og sveitafélaga um 589 ma.kr.Samtals voru gjöld opinberra aðila um 1.931 ma.kr. sem gerir um 45% af VLF, með því mesta á heimsvísu. Margir telja að til að afla nægra tekna fyrir útgjöldum hins opinbera þurfi bara að hækka skatta á ríkt fólk og auðlindagjöld. Vissulega er hægt að ná í nokkra tugi milljarða með þeim hætti en samt ekki nánda nærri nóg til að gera það sem gera þarf nema þá til skamms tíma því verulega hærri skattar myndu leiða til samdráttar í VLF. Við getum hins vegar aukið ráðstöfunarfé ríkis og sveitarfélaga með því að auka VLF á mann verulega. Sem dæmi, ef VLF væri 30% hærri hækkuðu tekjur ríkissjóðs um 400 ma.kr. og sveitafélaga um 150 ma.kr., það er samtals um 550 ma.kr. árlega. Það færi langt með að duga til að bæta það sem á vantar. Tækifærin til að auka VLF eru víða. Hér eru nokkur dæmi: -Raforkan Orkugeirinn stendur undir um 1/3 af VLF. Leyfa þarf einkaaðilum að virkja vindinn á völdum af viknum stöðum á hálendinu. Næg eftirspurn er eftir helmingi meiri raforku en nú er tiltæk. Með því má bæta 1/3 við VLF og þannig færa opinberum sjóðum um 400 ma.kr. árlega. Einnig ætti að leyfa einkaaðilum að leggja raforkusæstreng til Evrópu til að bæta enn við VLF og jafna álagið. -Fiskiveiðar og lagareldi Sjávarútvegurinn stendur undir 20-30% af VLF. Framleiðsla hans mun ásamt lagareldi tvöfaldast á næstu áratugum sérstaklega ef við leyfum fiskeldi á vel völdum stöðum. Þetta mun færa hátt í það eins mikið og virkjun vindsins. -Nýsköpun Nýsköpun ýmis konar, hugbúnaðargerð, kvikmyndagerð og slíkt er að færa hundruð milljarða inn í hagkerfið og á mikið inni. Tækifærin eru óþjótandi með tilkomu alþjóðavæðingar, AI og þess háttar. Við þurfum að halda áfram að styðja vel við frumkvöðla því það kemur margfalt til baka. Fleiri tekjumöguleika mætti telja en góð framvinda bara í ofangreindu mun færa opinberum aðilum meira en 30% tekjuaukningu á ári með sjálfbærum hætti. Vissulega þarf líka að spara með því til dæmis að sameina sveitarfélög og stofnanir, taka á skatta undanskotum og aðhaldi í opinberum rekstri. Það eru því næg tækifæri fyrir fámenna Ísland til að efla getu opinberra aðila til að sinna sínu hlutverki vel með sjálfbærum hætti, án þess að hækka skatta. Stórlækkum kostnað fólks við lífsnauðsynjar Kostnaður fólks á Íslandi við lífsnauðsynjar er með því sem hæst gerist á heimsvísu. Um 10% okkar búa við fátækt þar á meðal eldri borgarar, einstæðir foreldrar, börn þeirra, þeir sem vinna láglaunastörf og atvinnulausir. Við getum auðveldlega bætt hér úr með því að lækka verulega kostnað við matvæli, húsnæði, vexti og fleira. -Lægra matarverð Ef við göngum í Evrópusambandið og tækjum upp Evru, myndi matvælaverð og lánsvextir stórlækka. Niðurfelling tollar af matvælum myndi lækka matarútgjöld á mann um nálægt 15.000kr., sem gerir 45.000 kr. á 3ja manna fjölskyldu á mánuði. Það má bæta bændum tekjutapið. -Lægri vextir Verðbólga myndi lækka. Erlendir bankar tækju að lána okkur og við fengjum langtímalán á lægri vöxtum en hér hafa verið. Þannig myndu raunvextir af dæmigerðu fasteignaláni, 50 m.kr. lækka um 2% eða um 100.000 kr. á mánuði. -Lægra húsnæðisverð Við getum falið lífeyrissjóðunum að koma lagi á húsnæðismarkaðinn með því að þeir láti byggja um 1/3 af árlegri íbúðaþörf eða um 1.500 íbúðir á ári, án tillits til þess hvernig árar. Með stöðugri mikilli framleiðslu lækkar kostnaðarverð íbúða um nálægt 15% og skortur myndi nánast hverfa og þar með verðhækkanir íbúða vegna skorts. Fleira mætti gera til að stórbæta hag neytenda og almennings. Það myndi muna verulega um ofangreint sérstaklega fyrir þau okkar sem eru efnaminni. Valið er okkar Þeir stjórnmálaflokkar sem leggja áherslu á að hækka skatta eru almennt sagðir til vinstri en þeir sem vilja stækka kökuna til hægri. Markmiðið er það sama, að auka velferðina, en leiðirnar mismunandi. Stefnan skiptir máli svo sem Evrópumál, umhverfismál, íhaldssemi/frjálslindi, þjóðernishyggja/alþjóðahyggja sem og skipulag og geta flokkanna til að koma stefnum í framkvæmd. Það skiptir máli að velja rétt í lok nóvember. Kynnum okkur vel flokkana og fólkið sem ber fram stefnu þeirra og vöndum valið. Höfundur er viðskiptafræðingur, f.v. fjármálastjóri Rafmagnsveitur Reykjavíkur o.fl. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Græðgin sem hlífir engum Snæbjörn Brynjarsson og Þórólfur Júlían Dagsson Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Kennitala á blaði Jón Viðar Pálsson Skoðun Fjör á fjármálamarkaði Fastir pennar Þjónusta og greining á börnum með ADHD Elín H. Hinriksdóttir og Sólveig Ásgrímsdóttiir Skoðun Skoðun Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Við lifum á áhugaverðum tímum. Vandamálin eru mörg hér heima og erlendis,en tækifærin eru líka stórkostleg. Nú er boltinn að koma til okkar kjósenda, að velja stefnur og stjórnmálaflokka og mikilvægt að setja sig inn í málin. Efnahagsmálin eru þungamiðjan í flestu því sem til framfara horfir. Fréttir eru alla daga fluttar af fjárskorti í hina ýmsu málaflokka. Spurningin er hvernig best verður bætt úr til frambúðar og mikilvægt fyrir okkur kjósendur að spá í það og velja flokka sem ráða við verkefnið. Stóru viðfangsefni efnahagsmálanna Við erum fá í stóru afskekktu, köldu landi og teljumst „óhagkvæm eining“. Þó tekjur landsins, eða verg landsframleiðsla (VLF) á mann, séu góðar í alþjóðlegum samanburði og þó hlutfall tekna hins opinbera af VLF sé mjög hátt, þá nægja tekjur ríkis og sveitafélaga ekki til að standa vel undir þeirri þjónustu sem ætlast er til. Það vantar augljóslega nokkur hundruð milljarða króna árlega í opinbera sjóði ef vel á að vera til dæmis í samgöngur, heilbrigðismál, lífeyristryggingar og menntamál. Auk þessa er kostnaður við lífsframfæri fólks hér, það er við fæði, klæði, húsnæði, samgöngur og slíkt, sá hæsti í heimi. En reyndar er jöfnuður á Íslandi sá mesti samkvæmt Gini stuðli. Við lifum ekki á háum tekjum ef útgjöldin eru enn hærri. Hvað efnahagsmálin varðar þurfum við því bæði að stórauka VLF á mann og stórlækka kostnað við lífsnauðsynjar ef vel á að vera. Hvaða flokkar ætli séu líklegir til að bæta hér úr? Við þurfum að stórauka tekjur hins opinbera Árið 2023 var VLF um 4.321 ma.kr.Heildar útgjöld ríkissjóðs voru um 1.407 ma.kr. og sveitafélaga um 589 ma.kr.Samtals voru gjöld opinberra aðila um 1.931 ma.kr. sem gerir um 45% af VLF, með því mesta á heimsvísu. Margir telja að til að afla nægra tekna fyrir útgjöldum hins opinbera þurfi bara að hækka skatta á ríkt fólk og auðlindagjöld. Vissulega er hægt að ná í nokkra tugi milljarða með þeim hætti en samt ekki nánda nærri nóg til að gera það sem gera þarf nema þá til skamms tíma því verulega hærri skattar myndu leiða til samdráttar í VLF. Við getum hins vegar aukið ráðstöfunarfé ríkis og sveitarfélaga með því að auka VLF á mann verulega. Sem dæmi, ef VLF væri 30% hærri hækkuðu tekjur ríkissjóðs um 400 ma.kr. og sveitafélaga um 150 ma.kr., það er samtals um 550 ma.kr. árlega. Það færi langt með að duga til að bæta það sem á vantar. Tækifærin til að auka VLF eru víða. Hér eru nokkur dæmi: -Raforkan Orkugeirinn stendur undir um 1/3 af VLF. Leyfa þarf einkaaðilum að virkja vindinn á völdum af viknum stöðum á hálendinu. Næg eftirspurn er eftir helmingi meiri raforku en nú er tiltæk. Með því má bæta 1/3 við VLF og þannig færa opinberum sjóðum um 400 ma.kr. árlega. Einnig ætti að leyfa einkaaðilum að leggja raforkusæstreng til Evrópu til að bæta enn við VLF og jafna álagið. -Fiskiveiðar og lagareldi Sjávarútvegurinn stendur undir 20-30% af VLF. Framleiðsla hans mun ásamt lagareldi tvöfaldast á næstu áratugum sérstaklega ef við leyfum fiskeldi á vel völdum stöðum. Þetta mun færa hátt í það eins mikið og virkjun vindsins. -Nýsköpun Nýsköpun ýmis konar, hugbúnaðargerð, kvikmyndagerð og slíkt er að færa hundruð milljarða inn í hagkerfið og á mikið inni. Tækifærin eru óþjótandi með tilkomu alþjóðavæðingar, AI og þess háttar. Við þurfum að halda áfram að styðja vel við frumkvöðla því það kemur margfalt til baka. Fleiri tekjumöguleika mætti telja en góð framvinda bara í ofangreindu mun færa opinberum aðilum meira en 30% tekjuaukningu á ári með sjálfbærum hætti. Vissulega þarf líka að spara með því til dæmis að sameina sveitarfélög og stofnanir, taka á skatta undanskotum og aðhaldi í opinberum rekstri. Það eru því næg tækifæri fyrir fámenna Ísland til að efla getu opinberra aðila til að sinna sínu hlutverki vel með sjálfbærum hætti, án þess að hækka skatta. Stórlækkum kostnað fólks við lífsnauðsynjar Kostnaður fólks á Íslandi við lífsnauðsynjar er með því sem hæst gerist á heimsvísu. Um 10% okkar búa við fátækt þar á meðal eldri borgarar, einstæðir foreldrar, börn þeirra, þeir sem vinna láglaunastörf og atvinnulausir. Við getum auðveldlega bætt hér úr með því að lækka verulega kostnað við matvæli, húsnæði, vexti og fleira. -Lægra matarverð Ef við göngum í Evrópusambandið og tækjum upp Evru, myndi matvælaverð og lánsvextir stórlækka. Niðurfelling tollar af matvælum myndi lækka matarútgjöld á mann um nálægt 15.000kr., sem gerir 45.000 kr. á 3ja manna fjölskyldu á mánuði. Það má bæta bændum tekjutapið. -Lægri vextir Verðbólga myndi lækka. Erlendir bankar tækju að lána okkur og við fengjum langtímalán á lægri vöxtum en hér hafa verið. Þannig myndu raunvextir af dæmigerðu fasteignaláni, 50 m.kr. lækka um 2% eða um 100.000 kr. á mánuði. -Lægra húsnæðisverð Við getum falið lífeyrissjóðunum að koma lagi á húsnæðismarkaðinn með því að þeir láti byggja um 1/3 af árlegri íbúðaþörf eða um 1.500 íbúðir á ári, án tillits til þess hvernig árar. Með stöðugri mikilli framleiðslu lækkar kostnaðarverð íbúða um nálægt 15% og skortur myndi nánast hverfa og þar með verðhækkanir íbúða vegna skorts. Fleira mætti gera til að stórbæta hag neytenda og almennings. Það myndi muna verulega um ofangreint sérstaklega fyrir þau okkar sem eru efnaminni. Valið er okkar Þeir stjórnmálaflokkar sem leggja áherslu á að hækka skatta eru almennt sagðir til vinstri en þeir sem vilja stækka kökuna til hægri. Markmiðið er það sama, að auka velferðina, en leiðirnar mismunandi. Stefnan skiptir máli svo sem Evrópumál, umhverfismál, íhaldssemi/frjálslindi, þjóðernishyggja/alþjóðahyggja sem og skipulag og geta flokkanna til að koma stefnum í framkvæmd. Það skiptir máli að velja rétt í lok nóvember. Kynnum okkur vel flokkana og fólkið sem ber fram stefnu þeirra og vöndum valið. Höfundur er viðskiptafræðingur, f.v. fjármálastjóri Rafmagnsveitur Reykjavíkur o.fl.
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar