Þriðji orkupakkinn: Almannahagsmunir á krossgötum Aron H. Steinsson skrifar 1. nóvember 2024 12:47 Niðurstöðurnar úr samþykkt þriðja orkupakkans í ágúst 2019 eru nú loks komnar fram og sýna áætlaða hækkun meðalverðs í heildsölu úr 5.284 krónur í 10.990 krónur. Hér að neðan eru helstu markmið pakkans og áhrif þeirra á íslenskan markað, ásamt gagnrýni á framvindu mála. Aðskilnaður reksturs orkuframleiðenda og dreifikerfa. Þetta markmið var sett fram til að koma á meiri skilvirkni og sjálfstæði innan orkukerfisins, en þar sem um er að ræða land með einungis um 130 þúsund heimili, er það umdeilanlegt hvort slíkt skipulag sé nauðsynlegt eða í raun gagnlegt fyrir almenning. Að auka aðskilnað milli orkuframleiðslu og dreifingar gæti í raun aukið kostnað vegna fjölgunar á stjórnsýsluferlum og lagalegum kröfum – án raunverulegra bættra þjónustu eða verðs fyrir neytendur. Styrking sjálfstæðis eftirlitsaðila. Hugmyndin um sjálfstæða eftirlitsaðila er í sjálfu sér skynsamleg, þar sem hún felur í sér möguleikann á betri markaðsgreiningu og vernd fyrir neytendur. Þó hefur verið gagnrýnt að eftirlitsaðilarnir hafi ekki haft nægjanlegt frumkvæði til að bregðast við hækkandi raforkuverði, sérstaklega þar sem heimilin eru undir meira álagi en áður. Að fylgjast með áhrifum markaðsbreytinga á neytendur ætti að vera forgangsmál fyrir slíka aðila, en það vekur upp spurningar um hvort eftirlitið sé nægjanlega óháð og skilvirkt í framkvæmd. Stofnun ACER – yfirþjóðlegrar stofnunar með úrskurðarvald í ágreiningsmálum milli ríkja. ACER, sem sinnir eftirliti og úrskurðarhlutverki á milli ríkja, er nú með vald til að hafa áhrif á markaðsákvarðanir um orku í einstökum ríkjum. Það vekur áhyggjur hvort slíkur yfirþjóðlegur þáttur geti verið réttlætanlegur fyrir Ísland, þar sem staðbundin markaðsþörf og dreifing er frábrugðin öðrum ríkjum. Ef ACER ákveður að samræma íslenskt orkuverð við önnur Evrópuríki, getur það valdið óheppilegum hækkunum fyrir heimilin hér, án þess að raunveruleg markaðsþörf liggi þar að baki. Samstarf þvert á landamæri varðandi dreifikerfi og samstarfsvettvang rekstraraðila. Markmiðið er að samræma og samþætta dreifikerfi á Norðurlöndum, en fyrir Ísland getur það þýtt að okkar markaður verður háður alþjóðlegri verðþróun. Þegar hækkandi kostnaður fyrir almenning er skoðaður í þessu ljósi, eru margir á því að innlendir markaðir verði fyrir óþarfa áhrifum vegna samstarfs sem hentar ekki íslenskum aðstæðum. Aukin tenging við aðra markaði getur dregið úr stjórn okkar yfir eigin auðlindum og verðmyndun. Aukið gegnsæi á neytendamarkaði. Gegnsæi er jákvætt markmið, en niðurstöður þess virðast gagnast fyrirtækjum betur en heimilum. Heimilin þurfa nú að greiða bæði fyrir orku og dreifingu í tveimur reikningum, sem þýðir aukinn kostnað og flóknari innheimtuferli, en engin bein ávinningur hefur sést í kjölfarið. Þó að dreifing milli viðskiptavina á að vera sanngjörn og gegnsæ, bitnar þetta fyrirkomulag verst á almennum borgurum, sem greiða fyrir aukinn kostnað í gegnsæinu. Samkvæmt Landsvirkjun fer megnið af raforkunni til stórnotenda (80%) á samningsbundnu verði og áhrif þessara hækkana á þá eru lítil sem engin. Fyrirtæki taka um 15% af markaðnum og kaupa sum á heildsöluverði, en aðeins 5% orkunotkunar fer til heimila. Það eru því heimilin sem bera þungann af hækkandi kostnaði. Áhyggjur hafa vaknað um hugsanlegan orkuskort og þörf á frekari virkjanamálum. Þó er mikilvægt að horfa til þess að vandamálið virðist ekki liggja í raunverulegum orkuskorti heldur í því að stórnotendur, til dæmis gagnaver, eru með orkusamninga sem setja lítið til samfélagsins miðað við mikla orkunotkun. Ég styð að gagnaver starfi á Íslandi og tel þau geta verið hagsmunaleg, enda stuðla þau að fjölbreytni atvinnulífsins og nýtingu á náttúrulegum auðlindum. Hins vegar á ekki að bitna á almenningi hvað varðar hækkandi orkuverð vegna slíkra aðila. Verðtrygging stórnotenda gæti vel verið endurskoðuð til að tryggja að íbúar landsins njóti sem best þeirra auðlinda sem í boði eru. Að lokum, lítum til stjórnmálaþátttöku þegar þriðji orkupakkinn var samþykktur í ágúst 2019. Fréttir sýna að Sjálfstæðisflokkurinn og Viðreisn studdu samþykktina, og þar af voru 46 þingmenn sem samþykktu pakkann, þrátt fyrir varnaðarorð. Miðflokkurinn barðist hins vegar á móti og leiddi andstöðuna gegn þessari samþykkt. Höfundur er rafmagnstæknifræðingur og skipar 18. sæti á lista Miðflokksins í Suðurkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Miðflokkurinn Þriðji orkupakkinn Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar Sjá meira
Niðurstöðurnar úr samþykkt þriðja orkupakkans í ágúst 2019 eru nú loks komnar fram og sýna áætlaða hækkun meðalverðs í heildsölu úr 5.284 krónur í 10.990 krónur. Hér að neðan eru helstu markmið pakkans og áhrif þeirra á íslenskan markað, ásamt gagnrýni á framvindu mála. Aðskilnaður reksturs orkuframleiðenda og dreifikerfa. Þetta markmið var sett fram til að koma á meiri skilvirkni og sjálfstæði innan orkukerfisins, en þar sem um er að ræða land með einungis um 130 þúsund heimili, er það umdeilanlegt hvort slíkt skipulag sé nauðsynlegt eða í raun gagnlegt fyrir almenning. Að auka aðskilnað milli orkuframleiðslu og dreifingar gæti í raun aukið kostnað vegna fjölgunar á stjórnsýsluferlum og lagalegum kröfum – án raunverulegra bættra þjónustu eða verðs fyrir neytendur. Styrking sjálfstæðis eftirlitsaðila. Hugmyndin um sjálfstæða eftirlitsaðila er í sjálfu sér skynsamleg, þar sem hún felur í sér möguleikann á betri markaðsgreiningu og vernd fyrir neytendur. Þó hefur verið gagnrýnt að eftirlitsaðilarnir hafi ekki haft nægjanlegt frumkvæði til að bregðast við hækkandi raforkuverði, sérstaklega þar sem heimilin eru undir meira álagi en áður. Að fylgjast með áhrifum markaðsbreytinga á neytendur ætti að vera forgangsmál fyrir slíka aðila, en það vekur upp spurningar um hvort eftirlitið sé nægjanlega óháð og skilvirkt í framkvæmd. Stofnun ACER – yfirþjóðlegrar stofnunar með úrskurðarvald í ágreiningsmálum milli ríkja. ACER, sem sinnir eftirliti og úrskurðarhlutverki á milli ríkja, er nú með vald til að hafa áhrif á markaðsákvarðanir um orku í einstökum ríkjum. Það vekur áhyggjur hvort slíkur yfirþjóðlegur þáttur geti verið réttlætanlegur fyrir Ísland, þar sem staðbundin markaðsþörf og dreifing er frábrugðin öðrum ríkjum. Ef ACER ákveður að samræma íslenskt orkuverð við önnur Evrópuríki, getur það valdið óheppilegum hækkunum fyrir heimilin hér, án þess að raunveruleg markaðsþörf liggi þar að baki. Samstarf þvert á landamæri varðandi dreifikerfi og samstarfsvettvang rekstraraðila. Markmiðið er að samræma og samþætta dreifikerfi á Norðurlöndum, en fyrir Ísland getur það þýtt að okkar markaður verður háður alþjóðlegri verðþróun. Þegar hækkandi kostnaður fyrir almenning er skoðaður í þessu ljósi, eru margir á því að innlendir markaðir verði fyrir óþarfa áhrifum vegna samstarfs sem hentar ekki íslenskum aðstæðum. Aukin tenging við aðra markaði getur dregið úr stjórn okkar yfir eigin auðlindum og verðmyndun. Aukið gegnsæi á neytendamarkaði. Gegnsæi er jákvætt markmið, en niðurstöður þess virðast gagnast fyrirtækjum betur en heimilum. Heimilin þurfa nú að greiða bæði fyrir orku og dreifingu í tveimur reikningum, sem þýðir aukinn kostnað og flóknari innheimtuferli, en engin bein ávinningur hefur sést í kjölfarið. Þó að dreifing milli viðskiptavina á að vera sanngjörn og gegnsæ, bitnar þetta fyrirkomulag verst á almennum borgurum, sem greiða fyrir aukinn kostnað í gegnsæinu. Samkvæmt Landsvirkjun fer megnið af raforkunni til stórnotenda (80%) á samningsbundnu verði og áhrif þessara hækkana á þá eru lítil sem engin. Fyrirtæki taka um 15% af markaðnum og kaupa sum á heildsöluverði, en aðeins 5% orkunotkunar fer til heimila. Það eru því heimilin sem bera þungann af hækkandi kostnaði. Áhyggjur hafa vaknað um hugsanlegan orkuskort og þörf á frekari virkjanamálum. Þó er mikilvægt að horfa til þess að vandamálið virðist ekki liggja í raunverulegum orkuskorti heldur í því að stórnotendur, til dæmis gagnaver, eru með orkusamninga sem setja lítið til samfélagsins miðað við mikla orkunotkun. Ég styð að gagnaver starfi á Íslandi og tel þau geta verið hagsmunaleg, enda stuðla þau að fjölbreytni atvinnulífsins og nýtingu á náttúrulegum auðlindum. Hins vegar á ekki að bitna á almenningi hvað varðar hækkandi orkuverð vegna slíkra aðila. Verðtrygging stórnotenda gæti vel verið endurskoðuð til að tryggja að íbúar landsins njóti sem best þeirra auðlinda sem í boði eru. Að lokum, lítum til stjórnmálaþátttöku þegar þriðji orkupakkinn var samþykktur í ágúst 2019. Fréttir sýna að Sjálfstæðisflokkurinn og Viðreisn studdu samþykktina, og þar af voru 46 þingmenn sem samþykktu pakkann, þrátt fyrir varnaðarorð. Miðflokkurinn barðist hins vegar á móti og leiddi andstöðuna gegn þessari samþykkt. Höfundur er rafmagnstæknifræðingur og skipar 18. sæti á lista Miðflokksins í Suðurkjördæmi.
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar