Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar 4. nóvember 2024 13:01 Að refsa einstaklingi fyrir alvarleg afbrot með fangelsisvist, er eitthvað sem flestir geta verið sammála um að sé nauðsynlegt. Fæstir átta sig hins vegar á hve frelsissviptingin ein og sér hefur gríðarleg áhrif á einstakling sem dæmdur hefur verið til vistar í fangelsi og ef betrunarúrræðin eru ekki til staðar er næsta öruggt að sá einstaklingur er lýkur afplánun, kemur út í samfélagið aftur í verra ástandi en hann var í þegar afplánun hófst. Stundum held ég að þessi hópur samfélags okkar sé álitinn hin skítugu börn Evu sem flestir vita af en enginn vill af þeim vita. Eins og að vandamálin hverfi um leið og kveðinn er upp dómur. Allir þeir einstaklingar sem fá á sig dóma eru synir, dætur, bræður, systur og barnabörn einhverra. Að afplána dóm hefur ekki bara gríðarleg áhrif á fangann heldur líka hans nánustu aðstandendur sem ég tel vera algjörlega týndan hóp innan kerfisins. Kerfis sem fyrir löngu er molnað í sundur. Kerfi sem nær ekki að eiga samskipti. Kerfi sem þarf að taka alvarlega til í og snýst hreinlega um líf eða dauða fólksins okkar. Hér ætla ég þó ekki að hafa skoðun á lengd fangelsisdóma fyrir utan að sorglega illa er tekið á að mínu mati, alvarlegum ofbeldis- barnaníðings- og nauðgunarmálum innan dómskerfisins. Það er annað og mikilvægt umfjöllunarefni. Mitt umfjöllunarefni hér er hvað tekur við þegar dómur fellur og fangelsisvist blasir við. Þrátt fyrir miklar og erfiðar tilfinningar í kringum afbrotamál þurfum við samt sem áður að spyrja okkur þeirrar grundvallarspurningar hvort einstaklingur innan fangelsisveggja eigi ekki rétt á betrun því hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá munu þessir einstaklingar koma aftur út í samfélagið okkar eftir afplánun. Hvert eiga þeir þá að fara og hvað tekur við? Meðferðar- og betrunarúrræði innan kerfisins eru til mikillar skammar fyrir það velferðarsamfélag sem við kennum okkur við sem ein ríkasta þjóð heims. Fangelsin eru yfirfull, að stórum hluta úrelt og húsakostur óboðlegur. Eins og komið hefur fram í viðtölum við sérfræðinga innan kerfisins er t.d. ekki hægt að aðskilja unga óharðnaða fanga frá þeim eldri og harðsvíruðustu. Hvaða útkomu gefur það okkur? Meðferðarúrræðin eru í skötulíki þegar kemur að vímuefnamisnotkun. Afbrotamenn sem glíma við alvarleg geðheilsuvandamál eru settir innan um aðra almenna fanga í stað sérúrræða fyrir slíkan hóp. Farið hefur framhjá fæstum umfjöllunin um Stuðla og það neyðarástand sem ríkir þar í málefnum ungra afbrotamanna undir lögaldri þar sem öllum einstaklingum er blandað saman án tillits til geð- og fíkniefnavanda sem og alvarleika afbrota og ástands einstaklings. Eftir áralanga herferð ríkisins um landið í lokunum og niðurbroti á meðferðarúrræðum barna stöndum við eftir með ekki bara færri hæfa og reynslumikla einstaklinga með þekkingu sem tapast í burtu, heldur einnig með of fáa hæfa starfsmenn sem eru að bugast undan því gríðarlega óvinveitta og hættulega umhverfi sem þeim er boðið upp á í starfi. Hvar halda menn að börnin þarna endi eftir að lögaldri er náð? Líkurnar á betrun og betra lífi hafa að minnsta kosti minnkað verulega við núverandi aðstæður. Þá er algjörlega óhæft að kerfið geti ekki brugðist við gagnvart einstaklingum sem taldir eru sérstaklega hættulegir umhverfi sínu og þeir vistaðir í úrræði sem ynni með slíkt, í þeim eina tilgangi að vernda aðra (oft á tíðum nána fjölskyldumeðlimi). Sem dæmi nefni ég manndrápstilraunina á Vopnafirði nýlega en þar brást flest allt sem hægt er að nefna og lögreglan þar á meðal. Eftir ítrekaðar tilkynningar fyrrum sambýliskonu mannsins til lögreglu vegna hótana í hennar garð (m.a. skjáskot) ræðst hann á endanum á hana á heimili hennar að viðstöddum tveim ungum börnum og reynir að nauðga henni. Hún kærir hann strax til lögreglu og farið er fram á nálgunarbann. Manninum er sleppt lausum eftir skýrslutöku. Tveim dögum síðar er nálgunarbannsbeiðninni hafnað þar sem málið er ekki talið nægilega alvarlegt. Örfáum KLUKKUTÍMUM síðar ræðst hann aftur á hana í þeim tilgangi að myrða hana með því að reka hana í gegn með járnkarli og reynir svo að kyrkja hana í kjölfarið. Sólarhring síðar er manninum sleppt og málið talið upplýst. Sólarhring seinna er svo allt í einu ákveðið að kalla manninn inn aftur og þá settur í gæsluvarðhald. Þó taldi lögregla ástæða til að svipta hann byssuleyfi og fjarlægja öll skotvopn í hans eigu vegna annara mála fyrir þessa atburðarás. Eftir situr heil fjölskylda í sárum sem mun seint eða aldrei ná sér að fullu. Við þurfum að hafa í huga að keðjuverkunaráhrif slíks kerfis er við búum við í dag er gríðarleg og margföldunaráhrifin mikil, sem hefur áhrif inn í t.d. heilbrigðiskerfið og margfaldar að mínu mati það álag sem annars væri ef fjárfest væri með raunverulegum áhuga í betrunarumhverfi þjóðarinnar. Því þetta er einmitt fjárfesting til lengri tíma sem myndi launa samfélaginu með virkari og heilli einstaklingum sem hluta af okkar samfélagi og þeim veikari yrði fundinn staður til verndar sjálfum sér og öðrum. Meðferðar- og betrunarúrræði eru risastór hluti af grunni lýðheilsu þjóðarinnar og það er sorglegt að horfa upp á ríkisstjórn sem er meira tilbúin að sóa skattpeningum okkar í vanhugsuð loftlagsverkefni heldur en að fjárfesta beint í fólkinu okkar. Höfundur skipar 3. sæti á lista Miðflokksins í Norðausturkjördæmi fyrir komandi alþingiskosningar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ágústa Ágústsdóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Miðflokkurinn Mest lesið Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald skrifar Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Nýr vegvísir Evrópusambandsins um jafnrétti kynjanna Clara Ganslandt skrifar Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Blaður 35 Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá forsætisráðherrra til ferðaþjónustunnar Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Nú hefst samræmt próf í stærðfræði Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sanngirni í Kópavogsmódelinu Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Skapandi framtíð – forvarnir og félagsstarf í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar Skoðun Hvaða orka? Birgir Sverrisson skrifar Skoðun Það skiptir máli hvernig gervigreind er notuð í kennslu Hjörvar Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Friðum Eyjafjörð Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Sóknaráætlanir landshlutanna – lykillinn að sterkara Íslandi Páll Snævar Brynjarsson,Sigríður Ó. Kristjánsdóttir,Sveinbjörg Rut Pétursdóttir,Albertína Friðbjörg Elíasdóttir,Bryndís Fiona Ford,Ingunn Jónsdóttir,Berglind Kristinsdóttir,Páll Björgvin Guðmundsson skrifar Skoðun Eflum samstöðuna á kvennaári – Stöndum vörð um mannréttindi Kristín Ástgeirsdóttir skrifar Sjá meira
Að refsa einstaklingi fyrir alvarleg afbrot með fangelsisvist, er eitthvað sem flestir geta verið sammála um að sé nauðsynlegt. Fæstir átta sig hins vegar á hve frelsissviptingin ein og sér hefur gríðarleg áhrif á einstakling sem dæmdur hefur verið til vistar í fangelsi og ef betrunarúrræðin eru ekki til staðar er næsta öruggt að sá einstaklingur er lýkur afplánun, kemur út í samfélagið aftur í verra ástandi en hann var í þegar afplánun hófst. Stundum held ég að þessi hópur samfélags okkar sé álitinn hin skítugu börn Evu sem flestir vita af en enginn vill af þeim vita. Eins og að vandamálin hverfi um leið og kveðinn er upp dómur. Allir þeir einstaklingar sem fá á sig dóma eru synir, dætur, bræður, systur og barnabörn einhverra. Að afplána dóm hefur ekki bara gríðarleg áhrif á fangann heldur líka hans nánustu aðstandendur sem ég tel vera algjörlega týndan hóp innan kerfisins. Kerfis sem fyrir löngu er molnað í sundur. Kerfi sem nær ekki að eiga samskipti. Kerfi sem þarf að taka alvarlega til í og snýst hreinlega um líf eða dauða fólksins okkar. Hér ætla ég þó ekki að hafa skoðun á lengd fangelsisdóma fyrir utan að sorglega illa er tekið á að mínu mati, alvarlegum ofbeldis- barnaníðings- og nauðgunarmálum innan dómskerfisins. Það er annað og mikilvægt umfjöllunarefni. Mitt umfjöllunarefni hér er hvað tekur við þegar dómur fellur og fangelsisvist blasir við. Þrátt fyrir miklar og erfiðar tilfinningar í kringum afbrotamál þurfum við samt sem áður að spyrja okkur þeirrar grundvallarspurningar hvort einstaklingur innan fangelsisveggja eigi ekki rétt á betrun því hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá munu þessir einstaklingar koma aftur út í samfélagið okkar eftir afplánun. Hvert eiga þeir þá að fara og hvað tekur við? Meðferðar- og betrunarúrræði innan kerfisins eru til mikillar skammar fyrir það velferðarsamfélag sem við kennum okkur við sem ein ríkasta þjóð heims. Fangelsin eru yfirfull, að stórum hluta úrelt og húsakostur óboðlegur. Eins og komið hefur fram í viðtölum við sérfræðinga innan kerfisins er t.d. ekki hægt að aðskilja unga óharðnaða fanga frá þeim eldri og harðsvíruðustu. Hvaða útkomu gefur það okkur? Meðferðarúrræðin eru í skötulíki þegar kemur að vímuefnamisnotkun. Afbrotamenn sem glíma við alvarleg geðheilsuvandamál eru settir innan um aðra almenna fanga í stað sérúrræða fyrir slíkan hóp. Farið hefur framhjá fæstum umfjöllunin um Stuðla og það neyðarástand sem ríkir þar í málefnum ungra afbrotamanna undir lögaldri þar sem öllum einstaklingum er blandað saman án tillits til geð- og fíkniefnavanda sem og alvarleika afbrota og ástands einstaklings. Eftir áralanga herferð ríkisins um landið í lokunum og niðurbroti á meðferðarúrræðum barna stöndum við eftir með ekki bara færri hæfa og reynslumikla einstaklinga með þekkingu sem tapast í burtu, heldur einnig með of fáa hæfa starfsmenn sem eru að bugast undan því gríðarlega óvinveitta og hættulega umhverfi sem þeim er boðið upp á í starfi. Hvar halda menn að börnin þarna endi eftir að lögaldri er náð? Líkurnar á betrun og betra lífi hafa að minnsta kosti minnkað verulega við núverandi aðstæður. Þá er algjörlega óhæft að kerfið geti ekki brugðist við gagnvart einstaklingum sem taldir eru sérstaklega hættulegir umhverfi sínu og þeir vistaðir í úrræði sem ynni með slíkt, í þeim eina tilgangi að vernda aðra (oft á tíðum nána fjölskyldumeðlimi). Sem dæmi nefni ég manndrápstilraunina á Vopnafirði nýlega en þar brást flest allt sem hægt er að nefna og lögreglan þar á meðal. Eftir ítrekaðar tilkynningar fyrrum sambýliskonu mannsins til lögreglu vegna hótana í hennar garð (m.a. skjáskot) ræðst hann á endanum á hana á heimili hennar að viðstöddum tveim ungum börnum og reynir að nauðga henni. Hún kærir hann strax til lögreglu og farið er fram á nálgunarbann. Manninum er sleppt lausum eftir skýrslutöku. Tveim dögum síðar er nálgunarbannsbeiðninni hafnað þar sem málið er ekki talið nægilega alvarlegt. Örfáum KLUKKUTÍMUM síðar ræðst hann aftur á hana í þeim tilgangi að myrða hana með því að reka hana í gegn með járnkarli og reynir svo að kyrkja hana í kjölfarið. Sólarhring síðar er manninum sleppt og málið talið upplýst. Sólarhring seinna er svo allt í einu ákveðið að kalla manninn inn aftur og þá settur í gæsluvarðhald. Þó taldi lögregla ástæða til að svipta hann byssuleyfi og fjarlægja öll skotvopn í hans eigu vegna annara mála fyrir þessa atburðarás. Eftir situr heil fjölskylda í sárum sem mun seint eða aldrei ná sér að fullu. Við þurfum að hafa í huga að keðjuverkunaráhrif slíks kerfis er við búum við í dag er gríðarleg og margföldunaráhrifin mikil, sem hefur áhrif inn í t.d. heilbrigðiskerfið og margfaldar að mínu mati það álag sem annars væri ef fjárfest væri með raunverulegum áhuga í betrunarumhverfi þjóðarinnar. Því þetta er einmitt fjárfesting til lengri tíma sem myndi launa samfélaginu með virkari og heilli einstaklingum sem hluta af okkar samfélagi og þeim veikari yrði fundinn staður til verndar sjálfum sér og öðrum. Meðferðar- og betrunarúrræði eru risastór hluti af grunni lýðheilsu þjóðarinnar og það er sorglegt að horfa upp á ríkisstjórn sem er meira tilbúin að sóa skattpeningum okkar í vanhugsuð loftlagsverkefni heldur en að fjárfesta beint í fólkinu okkar. Höfundur skipar 3. sæti á lista Miðflokksins í Norðausturkjördæmi fyrir komandi alþingiskosningar.
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar
Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar
Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar
Skoðun Sóknaráætlanir landshlutanna – lykillinn að sterkara Íslandi Páll Snævar Brynjarsson,Sigríður Ó. Kristjánsdóttir,Sveinbjörg Rut Pétursdóttir,Albertína Friðbjörg Elíasdóttir,Bryndís Fiona Ford,Ingunn Jónsdóttir,Berglind Kristinsdóttir,Páll Björgvin Guðmundsson skrifar
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun