Opið bréf til undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis Jóhann Friðrik Friðriksson og skrifa 25. janúar 2025 07:02 Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flokkur fólksins Alþingiskosningar 2024 Framsóknarflokkurinn Jóhann Friðrik Friðriksson Mest lesið 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir Skoðun Halldór 31.05.2025 Halldór Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Cardenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Sjá meira
Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis.
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun