Háhyrningadans - hörmungar í Loro Parque Valgerður Árnadóttir, Rósa Líf Darradóttir, Aldís Amah Hamilton, Ragnheiður Gröndal, Hulda Jónsdóttir Tölgyes og Klara Ósk Elíasdóttir skrifa 2. mars 2025 10:02 Nýleg umfjöllun Vísis undir yfirskriftinni „Hann kann að dansa, maður minn!“ og „Höfrungar og háhyrningar að leik á Tenerife“ gefur tilefni til að minna fólk á dapurlegu tilveru þessa stórbrotnu dýra sem haldið er föngnum við óboðlegar aðstæður í dýragarðinum Loro Parque á Tenerife. Það sem íslenskir fjölmiðlar fjalla hinsvegar ekki um er, að í nóvember síðastliðinum dó háhyrningurinn Keto í Loro Parque og hann var fjórði háhyrningurinn sem deyr í garðinum á stuttum tíma, en dýravelferðarsamtök um allan heim hafa lengi gagnrýnt aðstæður dýranna í garðinum og biðlað til þeirra að gera betur eða sleppa dýrunum. Afkomandi íslenskra háhyrninga á Tenerife Íslendingar bera að miklum hluta ábyrgð á örlögum háhyrninga sem seldir eru til sædýragarða. Margir þeirra voru fangaðir við Íslandsstrendur á áttunda og níunda áratugnum, eins og td. móðir hans Keto, hún Kalina (f. 1985) afkomandi Katinu háhyrnings sem fönguð var við Ísland árið 1978. Keto sem fæddur var 1995 í Sea World í Flórída hafði verið látinn skemmta fólki í öllum sædýragörðum keðjunnar í Bandaríkjunum og var svo loks seldur til Loro Parque árið 2006. En Keto komst í heimsfréttirnar árið 2009 þegar hann drap þjálfara sinn. Hann hafði lifað alla sína ævi í sundlaugum sædýragarða og látinn gera kúnstir fyrir mat. Það er nefnilega ekki svo að háhyrningar hafi gaman af því að gera kúnstir eins og mörg halda, þeir eru sveltir þar til þeir hlýða og fá ekki að borða nema sýna kúnstir sínar fyrst. Það er ekki að undra að fréttamaður hafi hrifist af persónuleika, færni og fimi dýranna. Háhyrningar eru afar greind dýr sem mynda sterk fjölskyldu- og vinatengsl. Þeir tjá sig með háþróuðu tungumáli. Í náttúrunni lifa þeir í hópum sem fylgjast að ævilangt og ferðast langar vegalengdir saman. Hóparnir eru leiddir af elstu kvendýrunum þar sem að mömmur og ömmur miðla þekkingu um fæðuöflun, ferðaleiðir og helstu hættur til þeirra yngri. Háhyrningar búa yfir djúpri tilfinningagreind en þekkt er að þeir syrgja afkvæmi sín svo vikum skiptir. Hver fjölskylda hefur sína eigin menningu og sitt eigið tungumál sem ganga á milli kynslóða. Afkvæmum eru kenndar sérstakar veiðiaðferðir sem hver hópur hefur tileinkað sér. Þessir stórkostlegu eiginleikar ættu að fá hvern sem er til að hugsa sig tvisvar um hvort þeim þyki réttlætanlegt að halda þeim föngnum sem sýningardýr í vatns-sirkusi. Lærðum við ekki af örlögum Keikó? Ætla mætti að íslendingar myndu forðast sædýragarða eftir að hafa kynnst Keikó og hans sorglegu sögu. Keikó vann huga og hjörtu þjóðarinnar á tíunda áratugnum þegar ákveðið var að „fá hann aftur heim” og reyna að kenna honum að bjarga sér sjálfum í sjónum. Keikó var með boginn ugga sem er algengt hjá háhyrningum sem dvelja við ónáttúrulegar aðstæður og var það eitt af hans kennimerkjum. Keikó fæddist við Íslandsstrendur og var fangaður hér árið 1978. Hann sló í gegn í kvikmyndinni Free Willy (1993) og lék einnig í framhaldsmyndunum. Árið 1998 var Keikó fluttur aftur til Íslands til að bæta lífsgæði hans og undirbúa hann fyrir frelsi. Þjálfunin fór fram við Vestmannaeyjar og fylgdi honum hópur aðstoðarfólks. Í júlí 2002 töldu þjálfarar að hann væri tilbúinn fyrir frelsið. Í september 2002 var hann kominn til Noregs þar sem einmanna háhyrningurinn reyndi að hafa samskipti við íbúa og sýna þeim kúnstir. Háhyrningar eru hópdýr og þeir una sér ekki vel einir. Almenningi í Noregi var bannað að hafa samskipti við hann en íslenskur þjálfari hans, Þorbjörg Valdís Kristjánsdóttir líffræðingur fór út til Noregs til að sinna honum. Hún sagði frá kynnum sínum af Keikó og hans örlagaríku sögu í útvarpsþættinum „Í göngutúr með Keikó” í Lestinni síðastliðið haust, en Keikó greindist með lungnasjúkdóm 10. desember 2003 og lést tveimur dögum síðar. Heimildamyndin Blackfish Ekki er svo langt síðan að heimildarmyndin Blackfish olli miklu fjaðrafoki en fjallaði hún einmitt um háhyrninga í sædýragörðum. Þ.á.m. örlögum Tilikum sem einnig var fangaður við Íslandsstrendur, árið 1983, hafður í Sædýrasafninu í Hafnafirði í nokkur ár og svo seldur til Sea Land og loks Sea World. Tilikum náði á sinni 36 ára ævi að drepa þrjá af þjálfurum sínum, árin 1991, 1998 og 2010. Heimildarmyndin Blackfish hafði mikil áhrif á aðsókn að sædýragörðum eins og t.d. Sea World í Bandaríkjunum, sem breytti um stefnu eftir mikinn þrýsting og hætti að kaupa og þjálfa nýja háhyrninga til skemmtunar. Loro Parque á Tenerife Sædýragarðurinn Loro Parque hefur margoft verið gagnrýndur fyrir slæma meðferð á háhyrningum. Myndskeið hafa sýnt að þjálfarar beita hörku og notast við ofbeldisfullar aðferðir til að stjórna dýrunum. Háhyrningar hafa dáið langt fyrir aldur fram þar sem að umhverfi þeirra í haldi manna hefur haft verulega slæm áhrif á heilsu þeirra, en náttúrulegur lífaldur háhyrninga er 60-70 ár en í sædýragörðum lifa þeir sjaldnast lengur en 30 ár. Dýrin sýna merki um streitu og sjálfskaðandi hegðun enda getur lítið manngert sundlaugarfangelsi með engu móti uppfyllt þeirra eðlislægu þarfir og er órafjarri þeirra náttúrulega heimkynnum. Keto hafði td. nagað steypta veggi sundlauganna og sargað niður tennur sínar á þeim og sást oft fljóta um án tilgangs—sennilega vegna leiða og þjáningar. Ekki er óalgengt að sjá háhyrning í örvæntingu sinni synda endurtekið í tilgangslausa hringi og berja höfði sínu í bakka sundlaugar. Hegðun sem ekki þekkist í náttúrunni. Það er sorglegt að horfa upp á það að Íslendingar flykkjast í Loro Parque á Tenerife til að dást að dýrum sem pínd eru til að gera kúnstir og haldið föngnum við óviðunandi aðstæður sem leiða til dauða þeirra langt fyrir aldur fram. Sú hrifining sem Magnús Hlynur fréttamaður Stöðvar 2 og Vísis, lýsir í umfjöllun um garðinn er byggður á blekkingum. Við hvetjum samlanda okkar til að njóta sín í sólarfríi á ábyrgan máta og forðast sædýragarða. Valgerður Árnadóttir, formaður Hvalavina. Rósa Líf Darradóttir, formaður Samtaka um dýravelferð á Íslandi. Aldís Amah Hamilton, formaður Samtaka grænkera á Íslandi. Ragnheiður Gröndal, tónlistarkona. Hulda Jónsdóttir Tölgyes, sálfræðingur. Klara Ósk Elíasdóttir, tónlistarkona. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dýragarðar Dýr Kanaríeyjar Mest lesið Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Nýleg umfjöllun Vísis undir yfirskriftinni „Hann kann að dansa, maður minn!“ og „Höfrungar og háhyrningar að leik á Tenerife“ gefur tilefni til að minna fólk á dapurlegu tilveru þessa stórbrotnu dýra sem haldið er föngnum við óboðlegar aðstæður í dýragarðinum Loro Parque á Tenerife. Það sem íslenskir fjölmiðlar fjalla hinsvegar ekki um er, að í nóvember síðastliðinum dó háhyrningurinn Keto í Loro Parque og hann var fjórði háhyrningurinn sem deyr í garðinum á stuttum tíma, en dýravelferðarsamtök um allan heim hafa lengi gagnrýnt aðstæður dýranna í garðinum og biðlað til þeirra að gera betur eða sleppa dýrunum. Afkomandi íslenskra háhyrninga á Tenerife Íslendingar bera að miklum hluta ábyrgð á örlögum háhyrninga sem seldir eru til sædýragarða. Margir þeirra voru fangaðir við Íslandsstrendur á áttunda og níunda áratugnum, eins og td. móðir hans Keto, hún Kalina (f. 1985) afkomandi Katinu háhyrnings sem fönguð var við Ísland árið 1978. Keto sem fæddur var 1995 í Sea World í Flórída hafði verið látinn skemmta fólki í öllum sædýragörðum keðjunnar í Bandaríkjunum og var svo loks seldur til Loro Parque árið 2006. En Keto komst í heimsfréttirnar árið 2009 þegar hann drap þjálfara sinn. Hann hafði lifað alla sína ævi í sundlaugum sædýragarða og látinn gera kúnstir fyrir mat. Það er nefnilega ekki svo að háhyrningar hafi gaman af því að gera kúnstir eins og mörg halda, þeir eru sveltir þar til þeir hlýða og fá ekki að borða nema sýna kúnstir sínar fyrst. Það er ekki að undra að fréttamaður hafi hrifist af persónuleika, færni og fimi dýranna. Háhyrningar eru afar greind dýr sem mynda sterk fjölskyldu- og vinatengsl. Þeir tjá sig með háþróuðu tungumáli. Í náttúrunni lifa þeir í hópum sem fylgjast að ævilangt og ferðast langar vegalengdir saman. Hóparnir eru leiddir af elstu kvendýrunum þar sem að mömmur og ömmur miðla þekkingu um fæðuöflun, ferðaleiðir og helstu hættur til þeirra yngri. Háhyrningar búa yfir djúpri tilfinningagreind en þekkt er að þeir syrgja afkvæmi sín svo vikum skiptir. Hver fjölskylda hefur sína eigin menningu og sitt eigið tungumál sem ganga á milli kynslóða. Afkvæmum eru kenndar sérstakar veiðiaðferðir sem hver hópur hefur tileinkað sér. Þessir stórkostlegu eiginleikar ættu að fá hvern sem er til að hugsa sig tvisvar um hvort þeim þyki réttlætanlegt að halda þeim föngnum sem sýningardýr í vatns-sirkusi. Lærðum við ekki af örlögum Keikó? Ætla mætti að íslendingar myndu forðast sædýragarða eftir að hafa kynnst Keikó og hans sorglegu sögu. Keikó vann huga og hjörtu þjóðarinnar á tíunda áratugnum þegar ákveðið var að „fá hann aftur heim” og reyna að kenna honum að bjarga sér sjálfum í sjónum. Keikó var með boginn ugga sem er algengt hjá háhyrningum sem dvelja við ónáttúrulegar aðstæður og var það eitt af hans kennimerkjum. Keikó fæddist við Íslandsstrendur og var fangaður hér árið 1978. Hann sló í gegn í kvikmyndinni Free Willy (1993) og lék einnig í framhaldsmyndunum. Árið 1998 var Keikó fluttur aftur til Íslands til að bæta lífsgæði hans og undirbúa hann fyrir frelsi. Þjálfunin fór fram við Vestmannaeyjar og fylgdi honum hópur aðstoðarfólks. Í júlí 2002 töldu þjálfarar að hann væri tilbúinn fyrir frelsið. Í september 2002 var hann kominn til Noregs þar sem einmanna háhyrningurinn reyndi að hafa samskipti við íbúa og sýna þeim kúnstir. Háhyrningar eru hópdýr og þeir una sér ekki vel einir. Almenningi í Noregi var bannað að hafa samskipti við hann en íslenskur þjálfari hans, Þorbjörg Valdís Kristjánsdóttir líffræðingur fór út til Noregs til að sinna honum. Hún sagði frá kynnum sínum af Keikó og hans örlagaríku sögu í útvarpsþættinum „Í göngutúr með Keikó” í Lestinni síðastliðið haust, en Keikó greindist með lungnasjúkdóm 10. desember 2003 og lést tveimur dögum síðar. Heimildamyndin Blackfish Ekki er svo langt síðan að heimildarmyndin Blackfish olli miklu fjaðrafoki en fjallaði hún einmitt um háhyrninga í sædýragörðum. Þ.á.m. örlögum Tilikum sem einnig var fangaður við Íslandsstrendur, árið 1983, hafður í Sædýrasafninu í Hafnafirði í nokkur ár og svo seldur til Sea Land og loks Sea World. Tilikum náði á sinni 36 ára ævi að drepa þrjá af þjálfurum sínum, árin 1991, 1998 og 2010. Heimildarmyndin Blackfish hafði mikil áhrif á aðsókn að sædýragörðum eins og t.d. Sea World í Bandaríkjunum, sem breytti um stefnu eftir mikinn þrýsting og hætti að kaupa og þjálfa nýja háhyrninga til skemmtunar. Loro Parque á Tenerife Sædýragarðurinn Loro Parque hefur margoft verið gagnrýndur fyrir slæma meðferð á háhyrningum. Myndskeið hafa sýnt að þjálfarar beita hörku og notast við ofbeldisfullar aðferðir til að stjórna dýrunum. Háhyrningar hafa dáið langt fyrir aldur fram þar sem að umhverfi þeirra í haldi manna hefur haft verulega slæm áhrif á heilsu þeirra, en náttúrulegur lífaldur háhyrninga er 60-70 ár en í sædýragörðum lifa þeir sjaldnast lengur en 30 ár. Dýrin sýna merki um streitu og sjálfskaðandi hegðun enda getur lítið manngert sundlaugarfangelsi með engu móti uppfyllt þeirra eðlislægu þarfir og er órafjarri þeirra náttúrulega heimkynnum. Keto hafði td. nagað steypta veggi sundlauganna og sargað niður tennur sínar á þeim og sást oft fljóta um án tilgangs—sennilega vegna leiða og þjáningar. Ekki er óalgengt að sjá háhyrning í örvæntingu sinni synda endurtekið í tilgangslausa hringi og berja höfði sínu í bakka sundlaugar. Hegðun sem ekki þekkist í náttúrunni. Það er sorglegt að horfa upp á það að Íslendingar flykkjast í Loro Parque á Tenerife til að dást að dýrum sem pínd eru til að gera kúnstir og haldið föngnum við óviðunandi aðstæður sem leiða til dauða þeirra langt fyrir aldur fram. Sú hrifining sem Magnús Hlynur fréttamaður Stöðvar 2 og Vísis, lýsir í umfjöllun um garðinn er byggður á blekkingum. Við hvetjum samlanda okkar til að njóta sín í sólarfríi á ábyrgan máta og forðast sædýragarða. Valgerður Árnadóttir, formaður Hvalavina. Rósa Líf Darradóttir, formaður Samtaka um dýravelferð á Íslandi. Aldís Amah Hamilton, formaður Samtaka grænkera á Íslandi. Ragnheiður Gröndal, tónlistarkona. Hulda Jónsdóttir Tölgyes, sálfræðingur. Klara Ósk Elíasdóttir, tónlistarkona.
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun