Mannlegi rektorinn Silja Bára Arnar Pálsson skrifar 9. mars 2025 08:01 Fyrir dyrum stendur kjör til rektors Háskóla Íslands. Fimm frambærilegir Íslendingar og tveir erlendir umsækjendur eru í kjöri. Mest hefur heyrst af málefnum og áherslum íslendinganna, og ljóst er að þau eru öll hæf og atorkusöm. Öll gætu þau sinnt starfi rektors HÍ af heillindum og samviskusemi. En í kosningum þarf að velja og ég vel Silju Báru Ómarsdóttur. Næsta rektors bíða margvísleg viðfangsefni til að efla HÍ sem mennta- og rannsóknarstofnun fyrir íslenskt samfélag og fyrirtæki. Það felur bæði í sér að sækja aukið fjármagn og efla innra starf skólans. Mikilvægasta áskorunin er sú að Íslenskir háskólar eru undirfjármagnaðir miðað við OECD og norðurlöndin - sem við viljum helst miða okkur við. Það hefur verið stefna ríkisins um nokkuð skeið að fjármagna háskólana eins og norðurlönd, en við höfum fjarlægst það markmið síðustu 5 ár. Sveltistefnan hefur þau áhrif að námsframboð minnkar, námskeið eru kennd ódýrar (færri tímar, færri verkefni eða minni snerting við samfélagið eða náttúruna) og laun háskólakennara hafa lækkað (hlutfalllega miðað við sambærilega hópa). Þetta er neikvæð þróun sem hefur þegar leitt til rýrnunar á gæðum námsins, og veldur m.a. því að sérfræðingar sækja ekki um vinnu við HÍ eða afþakka stöður vegna lágra launa. Eina leiðin til að leysa vandann er átak til að auka vitund almennings og stjórnmálamanna á hlutverki og mikilvægi háskóla fyrir íslenskt samfélag, bæði menntunar og rannsókna. Langtíma vanfjármögnun íslenskra háskóla leiðir til verri menntunar sem grefur undan velsæld, framleiðni og takmarkar framfarir samfélags okkar næstu áratugi. Einnig þarf að taka á málum innan HÍ. Þar er margvíslegur kerfislægur vandi, sem e.t.v. er erfitt fyrir leikmenn að henda reiður á. Í stuttu máli býr fjárhagslegt deililíkan til misskiptingu milli eininga skólans, mismunur í fjármögnun rannsóknarstofnana gerir það líka (sumar eru vel studdar en aðrar illa, jafnvel þótt þær séu fræðilega áþekkar), og einnig verðlaunar öfugsnúið vinnumatskerfi kennara sem stunda ákveðnar gerðir rannsókna, og refsar hinum. Treyst er á einfaldar mælistikur, bæði í útdeilingu á fjármagni innan skólans og til hans (nýja líkan ráðuneytis). En talning á birtum rannsóknargreinum er meingölluð mælistika. Frá aldamótum hefur HÍ breyst í alvöru rannsóknarháskóla en vöxturinn er ekki án verkja. Á meðan fjöldi nemenda hefur tvöfaldast frá aldamótum, hefur föstum kennurum ekki fjölgað nema um þriðjung. Ýmsa fleiri annmarka mætti taka til, eins og umhverfi erlendra nemenda og kennara, sem og aðbúnað grunnnema og nemendafélaga. Háskólar eru mikilvægir fyrir þjálfun næstu kynslóða, og vettvangar grunnrannsókna og opinnar umræðu um mál sem brenna á landsmönnum og mannkyninu í heild. Þar má nefna loftslags- og umhverfisógnir sem geta leitt til hruns siðmenningar manna, en einnig málefni minnihlutahópa, samtvinnun þjóða og menningarheima, og nýlegar sviptingar í alþjóðamálum. Silja Bára fjallar um ytri aðstæður háskóla og innri mál, sem og hugmyndir sínar til úrbóta á vefsíðunni www.siljabara.is. Hún býr yfir mörgum mannkostum sem ég tel heppilega í rektor HÍ. Hún er skýr, yfirveguð og rökvís, jafnt í kennslustofu, tveggja manna tali og sjónvarpsviðtölum. Sérstaklega vegur þungt reynsla hennar af opinberum vettvangi, sem og vinna við stefnumótun og samninga. Gildismat hennar er mér mikilvægt, því hún setur samfélag nemenda og kennara í forgrunn. Hún þekkir vel órétti sem jaðarhópar eru beittir og jafnréttisbaráttu í víðum skilningi (t.d. hópa sem er mismunað kynferðis, kynhneigðar og uppruna). Reynsla Silju er breið, hún hefur t.d. verið stundakennari við HÍ, formaður Rauða krossins á Íslandi og fulltrúi í Háskólaráði. Á vettvangi Háskólaráðs mótmælti hún því að sáttmálasjóður var lagður niður, sem er enn eitt dæmi um hvernig vanfjármögnun hefur skert starfsemi skólans. Rektors þarf að geta talað skýrt og af sannfæringu, sameinað ólíka hópa með grunngildi þekkingarsamfélagsins að leiðarljósi. Háskólar eiga að vera opinn vettvangur samtals og skoðanaskipta, frjótt og frjálst umhverfi þar sem vandamál eru krufin, metin og lausnir þróaðar. Mýtan um sterka foringjann á ekki við um háskóla. Ég tel meira vert að HÍ hafi skýra, greinda og vandaða manneskju í stöðu rektors sem getur þjónað samfélagi háskólanemenda, kennara og annarra starfsmanna. Silja Bára er slík manneskja og sem rektor getur hún bæði eflt HÍ og íslenskt samfélag. Höfundur er líffræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rektorskjör við Háskóla Íslands Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Fyrir dyrum stendur kjör til rektors Háskóla Íslands. Fimm frambærilegir Íslendingar og tveir erlendir umsækjendur eru í kjöri. Mest hefur heyrst af málefnum og áherslum íslendinganna, og ljóst er að þau eru öll hæf og atorkusöm. Öll gætu þau sinnt starfi rektors HÍ af heillindum og samviskusemi. En í kosningum þarf að velja og ég vel Silju Báru Ómarsdóttur. Næsta rektors bíða margvísleg viðfangsefni til að efla HÍ sem mennta- og rannsóknarstofnun fyrir íslenskt samfélag og fyrirtæki. Það felur bæði í sér að sækja aukið fjármagn og efla innra starf skólans. Mikilvægasta áskorunin er sú að Íslenskir háskólar eru undirfjármagnaðir miðað við OECD og norðurlöndin - sem við viljum helst miða okkur við. Það hefur verið stefna ríkisins um nokkuð skeið að fjármagna háskólana eins og norðurlönd, en við höfum fjarlægst það markmið síðustu 5 ár. Sveltistefnan hefur þau áhrif að námsframboð minnkar, námskeið eru kennd ódýrar (færri tímar, færri verkefni eða minni snerting við samfélagið eða náttúruna) og laun háskólakennara hafa lækkað (hlutfalllega miðað við sambærilega hópa). Þetta er neikvæð þróun sem hefur þegar leitt til rýrnunar á gæðum námsins, og veldur m.a. því að sérfræðingar sækja ekki um vinnu við HÍ eða afþakka stöður vegna lágra launa. Eina leiðin til að leysa vandann er átak til að auka vitund almennings og stjórnmálamanna á hlutverki og mikilvægi háskóla fyrir íslenskt samfélag, bæði menntunar og rannsókna. Langtíma vanfjármögnun íslenskra háskóla leiðir til verri menntunar sem grefur undan velsæld, framleiðni og takmarkar framfarir samfélags okkar næstu áratugi. Einnig þarf að taka á málum innan HÍ. Þar er margvíslegur kerfislægur vandi, sem e.t.v. er erfitt fyrir leikmenn að henda reiður á. Í stuttu máli býr fjárhagslegt deililíkan til misskiptingu milli eininga skólans, mismunur í fjármögnun rannsóknarstofnana gerir það líka (sumar eru vel studdar en aðrar illa, jafnvel þótt þær séu fræðilega áþekkar), og einnig verðlaunar öfugsnúið vinnumatskerfi kennara sem stunda ákveðnar gerðir rannsókna, og refsar hinum. Treyst er á einfaldar mælistikur, bæði í útdeilingu á fjármagni innan skólans og til hans (nýja líkan ráðuneytis). En talning á birtum rannsóknargreinum er meingölluð mælistika. Frá aldamótum hefur HÍ breyst í alvöru rannsóknarháskóla en vöxturinn er ekki án verkja. Á meðan fjöldi nemenda hefur tvöfaldast frá aldamótum, hefur föstum kennurum ekki fjölgað nema um þriðjung. Ýmsa fleiri annmarka mætti taka til, eins og umhverfi erlendra nemenda og kennara, sem og aðbúnað grunnnema og nemendafélaga. Háskólar eru mikilvægir fyrir þjálfun næstu kynslóða, og vettvangar grunnrannsókna og opinnar umræðu um mál sem brenna á landsmönnum og mannkyninu í heild. Þar má nefna loftslags- og umhverfisógnir sem geta leitt til hruns siðmenningar manna, en einnig málefni minnihlutahópa, samtvinnun þjóða og menningarheima, og nýlegar sviptingar í alþjóðamálum. Silja Bára fjallar um ytri aðstæður háskóla og innri mál, sem og hugmyndir sínar til úrbóta á vefsíðunni www.siljabara.is. Hún býr yfir mörgum mannkostum sem ég tel heppilega í rektor HÍ. Hún er skýr, yfirveguð og rökvís, jafnt í kennslustofu, tveggja manna tali og sjónvarpsviðtölum. Sérstaklega vegur þungt reynsla hennar af opinberum vettvangi, sem og vinna við stefnumótun og samninga. Gildismat hennar er mér mikilvægt, því hún setur samfélag nemenda og kennara í forgrunn. Hún þekkir vel órétti sem jaðarhópar eru beittir og jafnréttisbaráttu í víðum skilningi (t.d. hópa sem er mismunað kynferðis, kynhneigðar og uppruna). Reynsla Silju er breið, hún hefur t.d. verið stundakennari við HÍ, formaður Rauða krossins á Íslandi og fulltrúi í Háskólaráði. Á vettvangi Háskólaráðs mótmælti hún því að sáttmálasjóður var lagður niður, sem er enn eitt dæmi um hvernig vanfjármögnun hefur skert starfsemi skólans. Rektors þarf að geta talað skýrt og af sannfæringu, sameinað ólíka hópa með grunngildi þekkingarsamfélagsins að leiðarljósi. Háskólar eiga að vera opinn vettvangur samtals og skoðanaskipta, frjótt og frjálst umhverfi þar sem vandamál eru krufin, metin og lausnir þróaðar. Mýtan um sterka foringjann á ekki við um háskóla. Ég tel meira vert að HÍ hafi skýra, greinda og vandaða manneskju í stöðu rektors sem getur þjónað samfélagi háskólanemenda, kennara og annarra starfsmanna. Silja Bára er slík manneskja og sem rektor getur hún bæði eflt HÍ og íslenskt samfélag. Höfundur er líffræðingur.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun