Alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna Alma D. Möller skrifar 10. september 2025 10:00 Í dag, 10. september, er alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna en þá er sjónum beint að þeim mikla lýðheilsuvanda sem sjálfsvíg eru. Lögð er áhersla á að við opnum umræðu um sjálfsvíg en að umræðan fari fram með ábyrgum og yfirveguðum hætti. Þar gildir meðal annars að umræða um tölfræði sjálfsvíga sé rétt en árlega eru birtar um þau tölur á vef embættis landlæknis. Þar má sjá að tíðni sjálfsvíga hefur lítið breyst undanfarna áratugi en hún er nú um 11,3 per 100 þúsund íbúa á ári miðað við síðustu 5 ár. Því er nauðsynlegt að gera betur og eins vel og hægt er í hvers kyns forvörnum. Samtal getur bjargað lífi Mörg okkar kunna að bjarga mannslífi með endurlífgun; með því að staðfesta meðvitundarleysi, hringja í 112 eftir hjálp, beita hjartahnoði og nota sjálfvirk hjartastuðtæki þar sem þau eru til taks. Sama gildir um andlega vanlíðan og sjálfsvígshugsanir. Þar gildir í fyrsta lagi að taka eftir; vera vakandi fyrir merkjum um vanlíðan eða breytingum á hegðun. Í öðru lagi að hlusta, þora að taka samtalið og spyrja nánar ef við höfum áhyggjur. Í þriðja lagi að leita lausna og hjálpa viðkomandi að finna leiðir að stuðningi og aðstoð en um slíkt má lesa á vefsíðunni gulurseptember.is Loks þarf að fylgja einstaklingnum eftir, spyrja um líðan og hvort aðstoðin fékkst. Sjá meðfylgjandi mynd. Aðgerðaáætlun gegn sjálfsvígum Í janúar 2024 var stofnuð, undir hatti embættis landlæknis ný miðstöð um sjálfsvígsforvarnir sem hlaut hið fallega nafn Lífsbrú. Einnig var stofnaður sjóður með sama nafni til að styðja við forvarnir. Markmiðið er að fækka sjálfsvígum á Íslandi og veita stuðning þeim sem misst hafa ástvini í sjálfsvígi. Nú liggur fyrir uppfærð aðgerðaáætlun um sjálfsvígsforvarnir til næstu fimm ára. Áætlunin er í sjö liðum og byggir á 27 aðgerðum. Þær snúa m.a að rannsóknum á sjálfsvígum, fyrst afturvirkt til ársins 2000 og svo er ráðgert að skoða hvert sjálfsvíg jafnharðan. Einnig að efla aðgengi að lágþröskuldaúrræðum án biðtíma fyrir bæði fullorðna og börn. Takmarka þarf eins og hægt er aðgengi að mögulegum leiðum til sjálfsvígs og m.a. efla fræðslu um lyf, ekki síst þau sem geta ýtt undir sjálfsvígshugsanir. Þá verður farið í vitundarvakningu og fræðslu, annars vegar til lykilaðila sem að málum koma (heilbrigðisstarfsfólk, þeir sem sinna sálgæslu, viðbragðaðilar, starfsfólk fangelsa, skóla, félagsþjónustu og hjálparsíma) og hins vegar til fjölmiðlafólks. Ábyrg fjölmiðlaumfjöllun um sjálfsvíg hefur verndandi áhrif, svokölluð Papageno áhrif meðan óvönduð umfjöllun getur virkað á gagnstæðan hátt, sk. Werther áhrif. Ætlunin er einnig að efla forvarnar- og heilsueflingarstarf meðal barna og ungmenna með áherslu á að efla seiglu, félags- og tilfinningafærni. Mikilvægur liður sjálfsvígsforvarna er að tryggja lágþröskuldaúrræði fyrir fólk sem upplifir vanlíðan, þ.e. Hjálparsíma Rauða krossins, Upplýsingasíma heilsugæslunnar og þjónustu Pieta samtakanna og Bergsins. Loks er ætlunin að samræma og innleiða áhættumat og skráningu í heilbrigðis- og félagsþjónustu. Mikilvægt er einnig að styrkja stuðning við aðstandendur og koma þar á samræmdu lágþröskuldaúrræði á landsvísu. Vísar að þessu er Hjálp48 hjá Sorgarmiðstöð og Örninn. Áhersla á geðheilbrigðismál Sem heilbrigðisráðherra mun ég leggja áherslu á geðheilbrigðismál í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur. Þegar hefur meðferð vegna fíknisjúkdóma verið styrkt svo um munar. Unnið er að styrkingu úrræða til að stytta bið barna eftir greiningum og meðferð. Fyrir liggur að geðþjónusta í framhaldsskólum verður efld og sömuleiðis hugað að sértækri geðheilbrigðisþjónustu fyrir aldrað fólk. Verið er að hefja tilraunaverkefni varðandi skimun í skólum til að finna börn sem hafa orðið fyrir ofbeldi og þróuð verða meðferðarúrræði til samræmis. Hugað er að áframhaldandi þróun lágþröskuldaúrræða auk þess sem sérhæfð þjónusta á Landspítala og hjá Geðheilsuteymi barna á Norðurlandi er styrkt varanlega. Fleira mætti nefna en á næsta fjárlagaári verður svo áfram haldið og er Geðheilbrigðisáætlun grunnur að áframhaldandi styrkingu í geðheilbrigðismálum. Við erum öll sjálfsvígsforvarnir Kæri lesandi. Kynnum okkur staðreyndir um efnið, t.d. á gulurseptember.is og á sjalfsvig.is. Látum okkur líðan hvers annars varða. Þorum að ræða málin en gerum það af yfirvegun. Við getum öll lagt af mörkum og borið út boðskapinn um að það er hjálp að fá. Þeim sem glíma við sjálfsvígshugsanir er bent á Píeta símann s. 552-2218, Upplýsingasíma heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, Hjálparsíma Rauða krossins s.1717 og netspjallið 1717.is. Þeim sem misst hafa ástvin í sjálfsvígi er bent á stuðning í Sorgarmiðstöð s. 551-4141, Upplýsingamiðstöð heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, og á Píeta símann s. 552-2218. Höfundur er heilbrigðisráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma D. Möller Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Í dag, 10. september, er alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna en þá er sjónum beint að þeim mikla lýðheilsuvanda sem sjálfsvíg eru. Lögð er áhersla á að við opnum umræðu um sjálfsvíg en að umræðan fari fram með ábyrgum og yfirveguðum hætti. Þar gildir meðal annars að umræða um tölfræði sjálfsvíga sé rétt en árlega eru birtar um þau tölur á vef embættis landlæknis. Þar má sjá að tíðni sjálfsvíga hefur lítið breyst undanfarna áratugi en hún er nú um 11,3 per 100 þúsund íbúa á ári miðað við síðustu 5 ár. Því er nauðsynlegt að gera betur og eins vel og hægt er í hvers kyns forvörnum. Samtal getur bjargað lífi Mörg okkar kunna að bjarga mannslífi með endurlífgun; með því að staðfesta meðvitundarleysi, hringja í 112 eftir hjálp, beita hjartahnoði og nota sjálfvirk hjartastuðtæki þar sem þau eru til taks. Sama gildir um andlega vanlíðan og sjálfsvígshugsanir. Þar gildir í fyrsta lagi að taka eftir; vera vakandi fyrir merkjum um vanlíðan eða breytingum á hegðun. Í öðru lagi að hlusta, þora að taka samtalið og spyrja nánar ef við höfum áhyggjur. Í þriðja lagi að leita lausna og hjálpa viðkomandi að finna leiðir að stuðningi og aðstoð en um slíkt má lesa á vefsíðunni gulurseptember.is Loks þarf að fylgja einstaklingnum eftir, spyrja um líðan og hvort aðstoðin fékkst. Sjá meðfylgjandi mynd. Aðgerðaáætlun gegn sjálfsvígum Í janúar 2024 var stofnuð, undir hatti embættis landlæknis ný miðstöð um sjálfsvígsforvarnir sem hlaut hið fallega nafn Lífsbrú. Einnig var stofnaður sjóður með sama nafni til að styðja við forvarnir. Markmiðið er að fækka sjálfsvígum á Íslandi og veita stuðning þeim sem misst hafa ástvini í sjálfsvígi. Nú liggur fyrir uppfærð aðgerðaáætlun um sjálfsvígsforvarnir til næstu fimm ára. Áætlunin er í sjö liðum og byggir á 27 aðgerðum. Þær snúa m.a að rannsóknum á sjálfsvígum, fyrst afturvirkt til ársins 2000 og svo er ráðgert að skoða hvert sjálfsvíg jafnharðan. Einnig að efla aðgengi að lágþröskuldaúrræðum án biðtíma fyrir bæði fullorðna og börn. Takmarka þarf eins og hægt er aðgengi að mögulegum leiðum til sjálfsvígs og m.a. efla fræðslu um lyf, ekki síst þau sem geta ýtt undir sjálfsvígshugsanir. Þá verður farið í vitundarvakningu og fræðslu, annars vegar til lykilaðila sem að málum koma (heilbrigðisstarfsfólk, þeir sem sinna sálgæslu, viðbragðaðilar, starfsfólk fangelsa, skóla, félagsþjónustu og hjálparsíma) og hins vegar til fjölmiðlafólks. Ábyrg fjölmiðlaumfjöllun um sjálfsvíg hefur verndandi áhrif, svokölluð Papageno áhrif meðan óvönduð umfjöllun getur virkað á gagnstæðan hátt, sk. Werther áhrif. Ætlunin er einnig að efla forvarnar- og heilsueflingarstarf meðal barna og ungmenna með áherslu á að efla seiglu, félags- og tilfinningafærni. Mikilvægur liður sjálfsvígsforvarna er að tryggja lágþröskuldaúrræði fyrir fólk sem upplifir vanlíðan, þ.e. Hjálparsíma Rauða krossins, Upplýsingasíma heilsugæslunnar og þjónustu Pieta samtakanna og Bergsins. Loks er ætlunin að samræma og innleiða áhættumat og skráningu í heilbrigðis- og félagsþjónustu. Mikilvægt er einnig að styrkja stuðning við aðstandendur og koma þar á samræmdu lágþröskuldaúrræði á landsvísu. Vísar að þessu er Hjálp48 hjá Sorgarmiðstöð og Örninn. Áhersla á geðheilbrigðismál Sem heilbrigðisráðherra mun ég leggja áherslu á geðheilbrigðismál í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur. Þegar hefur meðferð vegna fíknisjúkdóma verið styrkt svo um munar. Unnið er að styrkingu úrræða til að stytta bið barna eftir greiningum og meðferð. Fyrir liggur að geðþjónusta í framhaldsskólum verður efld og sömuleiðis hugað að sértækri geðheilbrigðisþjónustu fyrir aldrað fólk. Verið er að hefja tilraunaverkefni varðandi skimun í skólum til að finna börn sem hafa orðið fyrir ofbeldi og þróuð verða meðferðarúrræði til samræmis. Hugað er að áframhaldandi þróun lágþröskuldaúrræða auk þess sem sérhæfð þjónusta á Landspítala og hjá Geðheilsuteymi barna á Norðurlandi er styrkt varanlega. Fleira mætti nefna en á næsta fjárlagaári verður svo áfram haldið og er Geðheilbrigðisáætlun grunnur að áframhaldandi styrkingu í geðheilbrigðismálum. Við erum öll sjálfsvígsforvarnir Kæri lesandi. Kynnum okkur staðreyndir um efnið, t.d. á gulurseptember.is og á sjalfsvig.is. Látum okkur líðan hvers annars varða. Þorum að ræða málin en gerum það af yfirvegun. Við getum öll lagt af mörkum og borið út boðskapinn um að það er hjálp að fá. Þeim sem glíma við sjálfsvígshugsanir er bent á Píeta símann s. 552-2218, Upplýsingasíma heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, Hjálparsíma Rauða krossins s.1717 og netspjallið 1717.is. Þeim sem misst hafa ástvin í sjálfsvígi er bent á stuðning í Sorgarmiðstöð s. 551-4141, Upplýsingamiðstöð heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, og á Píeta símann s. 552-2218. Höfundur er heilbrigðisráðherra.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun