Sögubrot af þjóðum 10. nóvember 2011 06:00 Sögulegur samanburður orkar alltaf tvímælis. Sagan endurtekur sig ekki, en hún getur búið til hliðstæður, þegar dæmafáar aðstæður þjóða spretta af svipuðum toga. Um þetta eru fjölmörg dæmi. Við Íslendingar erum ekkert einstætt sögulegt fyrirbæri. Fleiri þjóðir hafa þurft að glíma við óvænt og þungbær áföll. Sennilega hefur engin þjóð í Evrópu orðið fyrir eins miklu allsherjar sálarlegu áfalli og upplausn sem þýska þjóðin eftir fyrri heimsstyrjöldina. Það er ekki ófróðlegt að fara yfir viðbrögð þeirra og síðan okkar eftir hrunið. Þýskaland milli stríðaÞýskaland tapaði fyrri heimsstyrjöldinni. Stór hluti þjóðarinnar hafði stutt þátttöku landsins í stríðinu í mikilli andlegri brjálsemi. Endalok stríðsins ollu geðshræringu þjóðarinnar. Keisarinn flúði og vopnuð átök urðu á götum úti. Þjóðrembumenn leituðu svikaranna sem töpuðu stríðinu og fundu þá í gyðingum og sósíalistum. Tekist var heiftarlega á um öll þjóðmál, ríkisstjórnir lifðu skamma hríð og höfðu enga fasta meirihluta. Innan ríkisstjórnanna voru átök. Markið hríðféll, verðbólga varð stjarnfræðileg og atvinnuleysi náði áður óþekktum hæðum. Allsleysi fólks varð bæði áberandi og átakanlegt. Öfgar og ofstæki fengu byr undir báða vængi. Þungar stríðsskaðabætur skerptu átökin. Þjóðin skiptist í andstæðar fylkingar, þá sem neituðu að borga og sögðu það landráð að semja og hina sem vildu semja, sögðu þetta afleiðingu skilyrðislausrar uppgjafar. Aðrir kostir væru herseta og einangrun með hafnbanni. Samningar tókust, en Hitler sagði nei, við borgum ekki. Tekist var á um „þýsk gildi“ sem þýddi foringjaræði eða „óþýsk gildi“, sem var vesturevrópskt lýðræði. Endalok þessarar upplausnar og átaka þekkja allir. Þýska þjóðremban sigraði, fáheyrðar ofsóknir gengu í garð, kúgun þjóðfélagshópa og geðþótta aftökur hófust, allt í nafni ástar á landi og þjóð. Þjóðin einangraðist frá grönnum sínum, hóf helförina og loks nýtt heimsstríð. Landið svo lagt í rúst. Þýska þjóðin hafði tapað aftur. Ísland eftir hrunÍsland tapaði fjármálastríðinu 2008. Þjóðin og ríkisstjórnir tóku heils hugar þátt í herferðinni. Hér myndaðist allsherjar brjálsemi, eins og sagt hefur verið. Ofvaxnir bankar hrundu, stjórnmálin lentu í kreppu og gjaldmiðill þjóðarinnar hríðféll. Efnahagur landsins lenti í miklum ógöngum. Fjölskyldur fóru á vonarvöl, fyrirtæki lentu unnvörpum undir hamrinum, skuldir þjóðarinnar hrönnuðust upp. Atvinnuleysið varð meira en við höfðum kynnst á lýðveldistímum. Mikil og hatrömm átök urðu um það hvort okkur bæri að greiða Icesave-reikninginn, sem var sá fjárhagsskaði sem hægt var að gera þjóðina ábyrga fyrir. Rökin með og móti voru efnislega áþekk þeim sem færð voru fram í Þýskalandi. Eins og þar varð neiið ofan á hér. „Íslensk gildi“ voru endurvakin og í mótsögn við „evrópsk“. Hver bar ábyrgð á hruninu? Mikil átök voru og eru um leiðir út úr kreppunni, eins og hægt sé að aka margar upplýstar hraðbrautir burt. Mest er þó ófriðarbálið um framtíðina. Eigum við að sækja okkur styrk í samfélagi grannþjóðanna eða vera áfram ein á báti, „íslensk gildi“ hafi gefist svo vel. Átök eru einnig innan stjórnarinnar. Ólafur Ragnar gengur opinberlega í berhögg við stefnu ríkisstjórnarinnar og sýnir Alþingi lítilsvirðingu. Völdin skipta meira máli en verkin. Sjá menn einhvern skyldleika við Þýskaland á upplausnarárunum? Sigrar þjóðremban hér einnig? Átökin um framtíðinaÞótt Ísland og Þýskaland séu ólík lönd að stærð, legu, sögu og menningu og samanburður því skældur, eru margar hliðstæður áþekkar. Það rýrir þó þennan samanburð að við höfum ekki klárað dæmið enn. Við erum ekki komin út úr afleiðingum af töpuðu útrásarstríði. Þjóðverjar völdu þjóðrembuleiðina og töpuðu aftur. Við vitum enn ekki hvor armurinn vinnur stríðið um framtíðina, þeir sem vilja náið samstarf við granna okkar eða hinir sem vilja standa einir. Á þeirri niðurstöðu veltur afar mikið. Við erum heldur engir eftirbátar Þjóðverja í átökum átakanna vegna. Það sýndu bæði Icesave og smánarlegt septemberþing. Við leysum ekki þjóðarvandann á þann hátt, frekar en Þjóðverjar. Í þessu andstreymi höfum við þó borið gæfu til að hafa sömu ríkisstjórnina um nokkurt skeið. Það eitt er mikilvægt á tímum upplausnar. Það er ekki endilega það sama og að hún hafi alltaf gert rétta hluti á réttum tíma. Það segir heldur ekkert um innri veikleika hennar. En það hefur verið samfella í stjórnarathöfnum, ekki endilega samræmi eða samkvæmni, heldur samfella. Henni hefur þrátt fyrir allt tekist að koma okkur áleiðis til heilbrigðara þjóðlífs. Ekki hlaupið til og virkjað á handahlaupum, eins og oft áður, heldur unnið með sígandi lukku. Það bendir margt til þess að við munum ná þolanlegri lendingu í efnahagsmálum, þótt enn sé of margt ógert. En önnur framtíð er óráðin, bæði stjórnskipan þjóðarinnar sem og tengsl okkar við Evrópu. Hvort tveggja skiptir sköpum. Því er of snemmt að segja til um hvort við endum eins og Þjóðverjar – töpum aftur – eða komum sterkari til baka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Sögulegur samanburður orkar alltaf tvímælis. Sagan endurtekur sig ekki, en hún getur búið til hliðstæður, þegar dæmafáar aðstæður þjóða spretta af svipuðum toga. Um þetta eru fjölmörg dæmi. Við Íslendingar erum ekkert einstætt sögulegt fyrirbæri. Fleiri þjóðir hafa þurft að glíma við óvænt og þungbær áföll. Sennilega hefur engin þjóð í Evrópu orðið fyrir eins miklu allsherjar sálarlegu áfalli og upplausn sem þýska þjóðin eftir fyrri heimsstyrjöldina. Það er ekki ófróðlegt að fara yfir viðbrögð þeirra og síðan okkar eftir hrunið. Þýskaland milli stríðaÞýskaland tapaði fyrri heimsstyrjöldinni. Stór hluti þjóðarinnar hafði stutt þátttöku landsins í stríðinu í mikilli andlegri brjálsemi. Endalok stríðsins ollu geðshræringu þjóðarinnar. Keisarinn flúði og vopnuð átök urðu á götum úti. Þjóðrembumenn leituðu svikaranna sem töpuðu stríðinu og fundu þá í gyðingum og sósíalistum. Tekist var heiftarlega á um öll þjóðmál, ríkisstjórnir lifðu skamma hríð og höfðu enga fasta meirihluta. Innan ríkisstjórnanna voru átök. Markið hríðféll, verðbólga varð stjarnfræðileg og atvinnuleysi náði áður óþekktum hæðum. Allsleysi fólks varð bæði áberandi og átakanlegt. Öfgar og ofstæki fengu byr undir báða vængi. Þungar stríðsskaðabætur skerptu átökin. Þjóðin skiptist í andstæðar fylkingar, þá sem neituðu að borga og sögðu það landráð að semja og hina sem vildu semja, sögðu þetta afleiðingu skilyrðislausrar uppgjafar. Aðrir kostir væru herseta og einangrun með hafnbanni. Samningar tókust, en Hitler sagði nei, við borgum ekki. Tekist var á um „þýsk gildi“ sem þýddi foringjaræði eða „óþýsk gildi“, sem var vesturevrópskt lýðræði. Endalok þessarar upplausnar og átaka þekkja allir. Þýska þjóðremban sigraði, fáheyrðar ofsóknir gengu í garð, kúgun þjóðfélagshópa og geðþótta aftökur hófust, allt í nafni ástar á landi og þjóð. Þjóðin einangraðist frá grönnum sínum, hóf helförina og loks nýtt heimsstríð. Landið svo lagt í rúst. Þýska þjóðin hafði tapað aftur. Ísland eftir hrunÍsland tapaði fjármálastríðinu 2008. Þjóðin og ríkisstjórnir tóku heils hugar þátt í herferðinni. Hér myndaðist allsherjar brjálsemi, eins og sagt hefur verið. Ofvaxnir bankar hrundu, stjórnmálin lentu í kreppu og gjaldmiðill þjóðarinnar hríðféll. Efnahagur landsins lenti í miklum ógöngum. Fjölskyldur fóru á vonarvöl, fyrirtæki lentu unnvörpum undir hamrinum, skuldir þjóðarinnar hrönnuðust upp. Atvinnuleysið varð meira en við höfðum kynnst á lýðveldistímum. Mikil og hatrömm átök urðu um það hvort okkur bæri að greiða Icesave-reikninginn, sem var sá fjárhagsskaði sem hægt var að gera þjóðina ábyrga fyrir. Rökin með og móti voru efnislega áþekk þeim sem færð voru fram í Þýskalandi. Eins og þar varð neiið ofan á hér. „Íslensk gildi“ voru endurvakin og í mótsögn við „evrópsk“. Hver bar ábyrgð á hruninu? Mikil átök voru og eru um leiðir út úr kreppunni, eins og hægt sé að aka margar upplýstar hraðbrautir burt. Mest er þó ófriðarbálið um framtíðina. Eigum við að sækja okkur styrk í samfélagi grannþjóðanna eða vera áfram ein á báti, „íslensk gildi“ hafi gefist svo vel. Átök eru einnig innan stjórnarinnar. Ólafur Ragnar gengur opinberlega í berhögg við stefnu ríkisstjórnarinnar og sýnir Alþingi lítilsvirðingu. Völdin skipta meira máli en verkin. Sjá menn einhvern skyldleika við Þýskaland á upplausnarárunum? Sigrar þjóðremban hér einnig? Átökin um framtíðinaÞótt Ísland og Þýskaland séu ólík lönd að stærð, legu, sögu og menningu og samanburður því skældur, eru margar hliðstæður áþekkar. Það rýrir þó þennan samanburð að við höfum ekki klárað dæmið enn. Við erum ekki komin út úr afleiðingum af töpuðu útrásarstríði. Þjóðverjar völdu þjóðrembuleiðina og töpuðu aftur. Við vitum enn ekki hvor armurinn vinnur stríðið um framtíðina, þeir sem vilja náið samstarf við granna okkar eða hinir sem vilja standa einir. Á þeirri niðurstöðu veltur afar mikið. Við erum heldur engir eftirbátar Þjóðverja í átökum átakanna vegna. Það sýndu bæði Icesave og smánarlegt septemberþing. Við leysum ekki þjóðarvandann á þann hátt, frekar en Þjóðverjar. Í þessu andstreymi höfum við þó borið gæfu til að hafa sömu ríkisstjórnina um nokkurt skeið. Það eitt er mikilvægt á tímum upplausnar. Það er ekki endilega það sama og að hún hafi alltaf gert rétta hluti á réttum tíma. Það segir heldur ekkert um innri veikleika hennar. En það hefur verið samfella í stjórnarathöfnum, ekki endilega samræmi eða samkvæmni, heldur samfella. Henni hefur þrátt fyrir allt tekist að koma okkur áleiðis til heilbrigðara þjóðlífs. Ekki hlaupið til og virkjað á handahlaupum, eins og oft áður, heldur unnið með sígandi lukku. Það bendir margt til þess að við munum ná þolanlegri lendingu í efnahagsmálum, þótt enn sé of margt ógert. En önnur framtíð er óráðin, bæði stjórnskipan þjóðarinnar sem og tengsl okkar við Evrópu. Hvort tveggja skiptir sköpum. Því er of snemmt að segja til um hvort við endum eins og Þjóðverjar – töpum aftur – eða komum sterkari til baka.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun