Ráðhús úti í bæ? Haukur Arnþórsson skrifar 18. nóvember 2011 06:00 Fyrir nokkru var vefurinn Betri Reykjavík opnaður. Honum er ætlað að vera vettvangur fyrir umræðu um borgarmálefni. Hann er rekinn af félaginu Íbúar í ákveðnu samstarfi við Reykjavíkurborg. Vefurinn gæti mætt brýnni þörf og fyrir fram mætti ætla að hann gæti orðið vinsæll ef vel tekst til. Ekki samræða stjórnvalda og almenningsEn því miður bendir margt til þess að fremur illa hafi tekist til með þetta verkefni, meðal annars sú staðreynd að það er of lítið tengt stjórnvaldsstofnunum, stjórnmálamönnum og embættismönnum. Engir aðrir en þeir geta aukið traust á stjórnmálunum og raungert gagnvirkt samráð við almenning á netinu. Hætt er við því að samtal almennings á vef úti í bæ hafi ekki eins jákvæð áhrif á stjórnmálin og þurft hefði. Málefni frá honum eru þó tekin á dagskrá sviðsstjórna hjá Reykjavíkurborg, en það virðist eina tenging vefjarins við Reykjavíkurborg. Forsendur samræðuvefja á netinu eru margar. Í þeim tilraunaverkefnum sem ESB hefur stutt og þekktust eru hefur jafnan verið miðað við að samráðsvefir styðji við fulltrúalýðræðið og auki traust og samvinnu milli íbúa og stjórnvalda og íbúa innbyrðis. Það er jafnan gert með aðferðum umræðulýðræðis (e. deliberative democracy). Í því skyni eru opinber gagnasöfn opnuð, stjórnvöld auðvelda almenningi að bera fram erindi, spurningar og svör til stjórnmála- og embættismanna eru vinsæl og síðast en ekki síst eru myndaðir samræðuvefir. Þar sem stjórnvöld sinna þessu verkefni illa hér á landi, þó með ákveðnum undantekningum á sveitarstjórnarstiginu, kemur það ekki alveg á óvart að fram komi vettvangur í grasrótinni. En spyrja má hvort rekstur vefjarins verði fremur til höfuðs hefðbundnum stjórnmálum eða hvort hann styðji þau? Skráning á stjórnmálaskoðunumSérstaklega hefur efnisleg hönnun Betri Reykjavíkur tekist illa og er þá átt við að kerfið framkvæmir netkosningu um málefni og innslög frá þátttakendum. Það er gert með tökkunum Styðja og Á móti fyrir málefni og Gagnlegt og Ekki gagnlegt fyrir innslög. Skráning sem þessi á stjórnmálaskoðunum almennings er sennilega bæði siðlaus og gæti varðað við lög. Hún opnar möguleika á því að mynda útlínumynd (e. personal profile) af pólitískum sjónarmiðum notenda og hana má nota og misnota í margháttuðu skyni. Þetta geta Íbúar notfært sér og raunar allir sem hafa til þess kunnáttu og væri eftir atvikum ekki óeðlilegt að stjórnmálaflokkarnir mynduðu forrit sem læsi kosningu einstaklinga á vefnum og sem skráði gögnin í gagnagrunna þeirra. Hér er mun lengra gengið en hægt er með Like í Facebook, en nýlega féll dómur í Þýskalandi um að ólöglegt væri að nota það vegna persónuverndarsjónarmiða. Fjöldi mannréttindasamtaka hefur fagnað dóminum. Skráningu á stjórnmálaskoðunum almennings má bera saman við skráningu á Facebook ef notendur eru þar líka, það eykur við hættuna því þessar persónuupplýsingar má samkeyra. Það virðist í alla staði eðlilegt að draga netkosningu vefjarins til baka. Ekki er þörf á því að efna til netkosninga á vefnum vegna þeirrar umræðu sem þar fer fram, markmið hennar nást án þess. Flestir og sennilega allir samráðsvefir í nágrannaríkjunum eru jafnan án þeirra. Umræðulýðræði og upplýstur skilningurEn fleira er eins og það á ekki að vera. Með notkun takkanna tekur almenningur afstöðu til mála sem eru nýkomin fram og jafnvel órædd á vefnum og brýtur það í bága við yfirlýstan tilgang samræðuvefja, sem er að styrkja umræðulýðræði. Það form lýðræðis er reynt að efla í nágrannaríkjum okkar með gagnvirkum vefjum stjórnvalda og almennings. Og hvaða önnur markmið en styrking umræðulýðræðis liggja til grundvallar samræðuvefjum yfirleitt? Halda má því fram að kosning sé ólýðræðisleg ef upplýstur skilningur er ekki fyrir hendi. Hann má ekki sniðganga með þessu móti. Þá hafa kosningar á netinu jafnan litla eða enga merkingu af mörgum ástæðum, til dæmis þeim að sjálfvalinn hópur kýs við óstýranlegar aðstæður. Ekki er hægt að fullyrða að vefurinn birti mynd af vilja borgarbúa. Kosningarnar eru því ekki málefnalegur grundvöllur til að gera upp á milli mála og opinbert vald getur ekki hagnýtt sér slíkt úrræði í því skyni. Hins vegar framkvæma þær ákveðið form meirihlutaræðis sem er einkennandi fyrir netið og getur lítill hópur komið fram sem meirihluti, sem er einkenni beins lýðræðis. Enda þótt nokkrir leiðandi aðilar í lýðræðisumræðu hér á landi gefi í skyn að netkosningar séu innan seilingar fer því fjarri að svo sé. Hins vegar opna kosningar á netinu fyrir möguleika á svikum af mörgu tagi. Hlutur ReykjavíkurborgarStjórnvöld hafa ríkar og margháttaðar skyldur í samskiptum við almenning. Þau þurfa óhjákvæmilega að sjá til þess að opinberar reglur séu framkvæmdar á vefjum sínum eða vefjum sem þau nota beint eða óbeint í starfsemi sinni. Mjög sérkennilegt er því að Reykjavíkurborg hafi látið leiða sig til samstarfs við Betri Reykjavík án nánari skoðunar á virkni vefjarins. Borgin hefði átt að leita eftir samþykki Persónuverndar fyrir gagnavinnslunni og hafna því að taka mál frá Betri Reykjavík á dagskrá í stjórnkerfi sínu eftir kosningu á netinu af því tagi sem þarna fer fram. NiðurlagHugsanlegt er að skipulegir hópar eigi eftir að misnota atkvæðagreiðslumöguleika vefsins og að minnihlutahópar komi málum sínum ekki fram. Ef slík dæmi verða staðfest mun það grafa undan trúverðugleika hans og gera aðkomu Reykjavíkurborgar að málinu klaufalega. Þá má jafnvel hugsa sér að almenningur vilji ekki láta skrá stjórnmálaskoðanir sínar nákvæmlega og að Íbúar gætu fengið á sig úrskurði eða dóma um það efni – og Reykjavíkurborg vegna ólögmætra forsendna um hvernig hún tekur mál frá almenningi á dagskrá. Því er ekki víst að vefurinn auki stjórnmálavirkni almennings eða verði langlífur í núverandi mynd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur Arnþórsson Mest lesið Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Sjá meira
Fyrir nokkru var vefurinn Betri Reykjavík opnaður. Honum er ætlað að vera vettvangur fyrir umræðu um borgarmálefni. Hann er rekinn af félaginu Íbúar í ákveðnu samstarfi við Reykjavíkurborg. Vefurinn gæti mætt brýnni þörf og fyrir fram mætti ætla að hann gæti orðið vinsæll ef vel tekst til. Ekki samræða stjórnvalda og almenningsEn því miður bendir margt til þess að fremur illa hafi tekist til með þetta verkefni, meðal annars sú staðreynd að það er of lítið tengt stjórnvaldsstofnunum, stjórnmálamönnum og embættismönnum. Engir aðrir en þeir geta aukið traust á stjórnmálunum og raungert gagnvirkt samráð við almenning á netinu. Hætt er við því að samtal almennings á vef úti í bæ hafi ekki eins jákvæð áhrif á stjórnmálin og þurft hefði. Málefni frá honum eru þó tekin á dagskrá sviðsstjórna hjá Reykjavíkurborg, en það virðist eina tenging vefjarins við Reykjavíkurborg. Forsendur samræðuvefja á netinu eru margar. Í þeim tilraunaverkefnum sem ESB hefur stutt og þekktust eru hefur jafnan verið miðað við að samráðsvefir styðji við fulltrúalýðræðið og auki traust og samvinnu milli íbúa og stjórnvalda og íbúa innbyrðis. Það er jafnan gert með aðferðum umræðulýðræðis (e. deliberative democracy). Í því skyni eru opinber gagnasöfn opnuð, stjórnvöld auðvelda almenningi að bera fram erindi, spurningar og svör til stjórnmála- og embættismanna eru vinsæl og síðast en ekki síst eru myndaðir samræðuvefir. Þar sem stjórnvöld sinna þessu verkefni illa hér á landi, þó með ákveðnum undantekningum á sveitarstjórnarstiginu, kemur það ekki alveg á óvart að fram komi vettvangur í grasrótinni. En spyrja má hvort rekstur vefjarins verði fremur til höfuðs hefðbundnum stjórnmálum eða hvort hann styðji þau? Skráning á stjórnmálaskoðunumSérstaklega hefur efnisleg hönnun Betri Reykjavíkur tekist illa og er þá átt við að kerfið framkvæmir netkosningu um málefni og innslög frá þátttakendum. Það er gert með tökkunum Styðja og Á móti fyrir málefni og Gagnlegt og Ekki gagnlegt fyrir innslög. Skráning sem þessi á stjórnmálaskoðunum almennings er sennilega bæði siðlaus og gæti varðað við lög. Hún opnar möguleika á því að mynda útlínumynd (e. personal profile) af pólitískum sjónarmiðum notenda og hana má nota og misnota í margháttuðu skyni. Þetta geta Íbúar notfært sér og raunar allir sem hafa til þess kunnáttu og væri eftir atvikum ekki óeðlilegt að stjórnmálaflokkarnir mynduðu forrit sem læsi kosningu einstaklinga á vefnum og sem skráði gögnin í gagnagrunna þeirra. Hér er mun lengra gengið en hægt er með Like í Facebook, en nýlega féll dómur í Þýskalandi um að ólöglegt væri að nota það vegna persónuverndarsjónarmiða. Fjöldi mannréttindasamtaka hefur fagnað dóminum. Skráningu á stjórnmálaskoðunum almennings má bera saman við skráningu á Facebook ef notendur eru þar líka, það eykur við hættuna því þessar persónuupplýsingar má samkeyra. Það virðist í alla staði eðlilegt að draga netkosningu vefjarins til baka. Ekki er þörf á því að efna til netkosninga á vefnum vegna þeirrar umræðu sem þar fer fram, markmið hennar nást án þess. Flestir og sennilega allir samráðsvefir í nágrannaríkjunum eru jafnan án þeirra. Umræðulýðræði og upplýstur skilningurEn fleira er eins og það á ekki að vera. Með notkun takkanna tekur almenningur afstöðu til mála sem eru nýkomin fram og jafnvel órædd á vefnum og brýtur það í bága við yfirlýstan tilgang samræðuvefja, sem er að styrkja umræðulýðræði. Það form lýðræðis er reynt að efla í nágrannaríkjum okkar með gagnvirkum vefjum stjórnvalda og almennings. Og hvaða önnur markmið en styrking umræðulýðræðis liggja til grundvallar samræðuvefjum yfirleitt? Halda má því fram að kosning sé ólýðræðisleg ef upplýstur skilningur er ekki fyrir hendi. Hann má ekki sniðganga með þessu móti. Þá hafa kosningar á netinu jafnan litla eða enga merkingu af mörgum ástæðum, til dæmis þeim að sjálfvalinn hópur kýs við óstýranlegar aðstæður. Ekki er hægt að fullyrða að vefurinn birti mynd af vilja borgarbúa. Kosningarnar eru því ekki málefnalegur grundvöllur til að gera upp á milli mála og opinbert vald getur ekki hagnýtt sér slíkt úrræði í því skyni. Hins vegar framkvæma þær ákveðið form meirihlutaræðis sem er einkennandi fyrir netið og getur lítill hópur komið fram sem meirihluti, sem er einkenni beins lýðræðis. Enda þótt nokkrir leiðandi aðilar í lýðræðisumræðu hér á landi gefi í skyn að netkosningar séu innan seilingar fer því fjarri að svo sé. Hins vegar opna kosningar á netinu fyrir möguleika á svikum af mörgu tagi. Hlutur ReykjavíkurborgarStjórnvöld hafa ríkar og margháttaðar skyldur í samskiptum við almenning. Þau þurfa óhjákvæmilega að sjá til þess að opinberar reglur séu framkvæmdar á vefjum sínum eða vefjum sem þau nota beint eða óbeint í starfsemi sinni. Mjög sérkennilegt er því að Reykjavíkurborg hafi látið leiða sig til samstarfs við Betri Reykjavík án nánari skoðunar á virkni vefjarins. Borgin hefði átt að leita eftir samþykki Persónuverndar fyrir gagnavinnslunni og hafna því að taka mál frá Betri Reykjavík á dagskrá í stjórnkerfi sínu eftir kosningu á netinu af því tagi sem þarna fer fram. NiðurlagHugsanlegt er að skipulegir hópar eigi eftir að misnota atkvæðagreiðslumöguleika vefsins og að minnihlutahópar komi málum sínum ekki fram. Ef slík dæmi verða staðfest mun það grafa undan trúverðugleika hans og gera aðkomu Reykjavíkurborgar að málinu klaufalega. Þá má jafnvel hugsa sér að almenningur vilji ekki láta skrá stjórnmálaskoðanir sínar nákvæmlega og að Íbúar gætu fengið á sig úrskurði eða dóma um það efni – og Reykjavíkurborg vegna ólögmætra forsendna um hvernig hún tekur mál frá almenningi á dagskrá. Því er ekki víst að vefurinn auki stjórnmálavirkni almennings eða verði langlífur í núverandi mynd.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun