Endurreisn fæðingarorlofskerfisins Þorsteinn Víglundsson skrifar 13. febrúar 2017 15:21 Við Íslendingar búum við nokkuð framsækna fæðingarorlofslöggjöf samanborið við önnur lönd. Auðvitað er það athyglisvert og umhugsunarvert að enn teljist það framsækin hugmynd að feður taki fæðingarorlof með börnum sínum. Markmiðið að baki núgildandi fæðingarorlofslöggjöf var á sínum tíma að tryggja báðum foreldrum sjálfstæðan rétt til að verja tíma með barni í fæðingarorlofi. Áður en feðrum var færður þessi sjálfstæði réttur af hálfu löggjafans var afar fátítt að feður fengju tækifæri til þess að verja tíma heima í kjölfar fæðingar barns. Hin hliðin á þessum veruleika var að sama skapi sú að börn fengu aðeins notið samvista við annað foreldri sitt á fyrstu mánuðum.Fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur Samhliða því sem fæðingarorlofslöggjöf okkar hefur tryggt báðum foreldrum barns rétt til töku fæðingarorlofs hefur fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur verið tryggður með því að að tryggja foreldrum 80% af launum þeirra á meðan á fæðingarorlofi stendur. Í því felst auðvitað að sama skapi hvati til þess að feður taki fæðingarorlof ekki síður en mæður, enda ættu fjárhagslegar ástæður síður að verða þess valdandi að aðeins mæður taki fæðingarorlof. Enn er það því miður svo að heildarlaun kvenna eru umtalsvert lægri en karla og án þessarar tekjutengingar blasir við að margar barnafjölskyldur ættu ekki raunverulega kost á því að faðir nýti sinn hluta orlofs, vegna þess að tekjutap á viðkvæmum tímapunkti í lífinu yrði of mikið. Þetta er því miður staðan hjá mörgum fjölskyldum í dag. Ein afleiðing hrunsins var sú að við höfum að mörgu leyti horfið var frá þeirri hugmyndafræði sem var ákveðið flaggskip í fjölskyldustefnu okkar. Í skrefum var hámarksgreiðsla lækkuð úr 575 þúsund krónum í 300 þúsund, árið 2010. Þessi mikla lækkun greiðslna til foreldra í fæðingarorlofi hefur valdið því að mun færri börn njóta samvista við feður í fæðingarorlofi en áður var og orlofstaka feðra er enn innan við þriðjung orlofstöku mæðra. Feður í lægsta og hæsta tekjuþrepunum hafa minnkað töku fæðingarorlofs til mikilla muna. Alvarlegri afleiðing þess feður taka styttra fæðingarorlof er sú að með því aukast líkur á því að tími barna heimavið styttist, sem verður til þess að börnin fara fyrr í dagvistun. Færa má rök fyrir því að hærri greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi stuðli að lengra fæðingarorlofi, þar sem foreldrar fullnýta rétt sinn. Sjálfstæður réttur feðra til töku fæðingarorlofs er þess vegna ekki síður til að vernda rétt barns til samvista við báða foreldra á fyrstu mánuðum ævinnar.Hærri greiðslur tryggja rétt barnanna Það er í mínum huga forgangsatriði að við endurreisum fæðingarorlofskerfi okkar. Það gerum við með því að hækka greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi, til að gera foreldrum kleift að fullnýta orlofið. Aðrir hafa haldið fram að lenging fæðingarorlofs sé brýnna hagsmunamál og þrátt fyrir að ég geti tekið undir að lenging orlofs sé einnig hagsmunamál barna þá er mikilvægara að byrja á því að endurreisa fæðingarorlofskerfið áður en við skoðum lengingu orlofs. Það er til lítils að lengja orlof um þrjá mánuði þegar veruleikinn er sá að stór hluti foreldra telur sig ekki eiga raunhæfan kost á að nýta réttinn vegna þess hversu lágar greiðslurnar eru. Sú staða bitnar auðvitað ekki síst á börnunum sem eiga að geta verið heima á fyrstu mánuðum. Við erum meðvituð um að þeir feður sem lægstar hafa tekjurnar hafa minnkað töku fæðingarorlofs. Markmið ríkisstjórnarinnar er því að styðja við tekjulægstu foreldrana með því að skoða að minnka sérstaklega skerðingu á fæðingarorlofsgreiðslum undir 300.000 kr.Dagvistun verði tryggð Lenging fæðingarorlofs er stundum rökstudd með því að þannig verði hægt að brúa það bil sem er á milli fæðingarorlofs og dagvistunar barna. Staðreyndin er hins vegar sú að í stærsta sveitarfélagi landsins stendur börnum að jafnaði ekki til boða leikskólapláss fyrr en á því ári sem þau verða 2 ára. Pláss hjá dagforeldrum er að sama skapi alls ekki tryggt. Þennan veruleika þekkja foreldrar ágætlega. Lenging fæðingarorlofs getur því að takmörkuðu leyti leyst þennan vanda, þar sem um ár getur liðið frá því að fæðingarorlofi lýkur og þar til leikskólapláss býðst. Í því felst mikið óöryggi fyrir foreldra og í einhverjum tilvikum tekjutap. Ef ætlunin er að brúa bilið á milli fæðingarorlofs og dagvistunar verður það ekki gert með lengingu fæðingarorlofs einni saman. Börn geta treyst því að skólaganga þeirra hefjist við 6 ára aldur og þá skiptir engu hver staðan er grunnskólum í einstökum hverfum. Ættu börn ekki að geta búið við sama öryggi hvað varðar leikskólagöngu? Ísland á að setja sér það markmið að búa vel að barnafjölskyldum með velferð barna að leiðarljósi og til þess að tryggja að ungt fólk velji sér búsetu á Íslandi. Við viljum vera fjölskylduvænt samfélag sem tryggir rétt barna til samvista við foreldra sína á viðkvæmasta skeiði lífsins. Í því sambandi skiptir höfuðmáli að við náum að reisa að nýju öflugt fæðingarorlofskerfi. Auknar greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi er fyrsta skrefið og jafnframt það mikilvægasta á þeirri leið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Þorsteinn Víglundsson Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun Skoðun Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Sjá meira
Við Íslendingar búum við nokkuð framsækna fæðingarorlofslöggjöf samanborið við önnur lönd. Auðvitað er það athyglisvert og umhugsunarvert að enn teljist það framsækin hugmynd að feður taki fæðingarorlof með börnum sínum. Markmiðið að baki núgildandi fæðingarorlofslöggjöf var á sínum tíma að tryggja báðum foreldrum sjálfstæðan rétt til að verja tíma með barni í fæðingarorlofi. Áður en feðrum var færður þessi sjálfstæði réttur af hálfu löggjafans var afar fátítt að feður fengju tækifæri til þess að verja tíma heima í kjölfar fæðingar barns. Hin hliðin á þessum veruleika var að sama skapi sú að börn fengu aðeins notið samvista við annað foreldri sitt á fyrstu mánuðum.Fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur Samhliða því sem fæðingarorlofslöggjöf okkar hefur tryggt báðum foreldrum barns rétt til töku fæðingarorlofs hefur fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur verið tryggður með því að að tryggja foreldrum 80% af launum þeirra á meðan á fæðingarorlofi stendur. Í því felst auðvitað að sama skapi hvati til þess að feður taki fæðingarorlof ekki síður en mæður, enda ættu fjárhagslegar ástæður síður að verða þess valdandi að aðeins mæður taki fæðingarorlof. Enn er það því miður svo að heildarlaun kvenna eru umtalsvert lægri en karla og án þessarar tekjutengingar blasir við að margar barnafjölskyldur ættu ekki raunverulega kost á því að faðir nýti sinn hluta orlofs, vegna þess að tekjutap á viðkvæmum tímapunkti í lífinu yrði of mikið. Þetta er því miður staðan hjá mörgum fjölskyldum í dag. Ein afleiðing hrunsins var sú að við höfum að mörgu leyti horfið var frá þeirri hugmyndafræði sem var ákveðið flaggskip í fjölskyldustefnu okkar. Í skrefum var hámarksgreiðsla lækkuð úr 575 þúsund krónum í 300 þúsund, árið 2010. Þessi mikla lækkun greiðslna til foreldra í fæðingarorlofi hefur valdið því að mun færri börn njóta samvista við feður í fæðingarorlofi en áður var og orlofstaka feðra er enn innan við þriðjung orlofstöku mæðra. Feður í lægsta og hæsta tekjuþrepunum hafa minnkað töku fæðingarorlofs til mikilla muna. Alvarlegri afleiðing þess feður taka styttra fæðingarorlof er sú að með því aukast líkur á því að tími barna heimavið styttist, sem verður til þess að börnin fara fyrr í dagvistun. Færa má rök fyrir því að hærri greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi stuðli að lengra fæðingarorlofi, þar sem foreldrar fullnýta rétt sinn. Sjálfstæður réttur feðra til töku fæðingarorlofs er þess vegna ekki síður til að vernda rétt barns til samvista við báða foreldra á fyrstu mánuðum ævinnar.Hærri greiðslur tryggja rétt barnanna Það er í mínum huga forgangsatriði að við endurreisum fæðingarorlofskerfi okkar. Það gerum við með því að hækka greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi, til að gera foreldrum kleift að fullnýta orlofið. Aðrir hafa haldið fram að lenging fæðingarorlofs sé brýnna hagsmunamál og þrátt fyrir að ég geti tekið undir að lenging orlofs sé einnig hagsmunamál barna þá er mikilvægara að byrja á því að endurreisa fæðingarorlofskerfið áður en við skoðum lengingu orlofs. Það er til lítils að lengja orlof um þrjá mánuði þegar veruleikinn er sá að stór hluti foreldra telur sig ekki eiga raunhæfan kost á að nýta réttinn vegna þess hversu lágar greiðslurnar eru. Sú staða bitnar auðvitað ekki síst á börnunum sem eiga að geta verið heima á fyrstu mánuðum. Við erum meðvituð um að þeir feður sem lægstar hafa tekjurnar hafa minnkað töku fæðingarorlofs. Markmið ríkisstjórnarinnar er því að styðja við tekjulægstu foreldrana með því að skoða að minnka sérstaklega skerðingu á fæðingarorlofsgreiðslum undir 300.000 kr.Dagvistun verði tryggð Lenging fæðingarorlofs er stundum rökstudd með því að þannig verði hægt að brúa það bil sem er á milli fæðingarorlofs og dagvistunar barna. Staðreyndin er hins vegar sú að í stærsta sveitarfélagi landsins stendur börnum að jafnaði ekki til boða leikskólapláss fyrr en á því ári sem þau verða 2 ára. Pláss hjá dagforeldrum er að sama skapi alls ekki tryggt. Þennan veruleika þekkja foreldrar ágætlega. Lenging fæðingarorlofs getur því að takmörkuðu leyti leyst þennan vanda, þar sem um ár getur liðið frá því að fæðingarorlofi lýkur og þar til leikskólapláss býðst. Í því felst mikið óöryggi fyrir foreldra og í einhverjum tilvikum tekjutap. Ef ætlunin er að brúa bilið á milli fæðingarorlofs og dagvistunar verður það ekki gert með lengingu fæðingarorlofs einni saman. Börn geta treyst því að skólaganga þeirra hefjist við 6 ára aldur og þá skiptir engu hver staðan er grunnskólum í einstökum hverfum. Ættu börn ekki að geta búið við sama öryggi hvað varðar leikskólagöngu? Ísland á að setja sér það markmið að búa vel að barnafjölskyldum með velferð barna að leiðarljósi og til þess að tryggja að ungt fólk velji sér búsetu á Íslandi. Við viljum vera fjölskylduvænt samfélag sem tryggir rétt barna til samvista við foreldra sína á viðkvæmasta skeiði lífsins. Í því sambandi skiptir höfuðmáli að við náum að reisa að nýju öflugt fæðingarorlofskerfi. Auknar greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi er fyrsta skrefið og jafnframt það mikilvægasta á þeirri leið.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun