Endurreisn félagslegs húsnæðiskerfis Hjálmar Sveinsson skrifar 15. mars 2018 07:00 Um daginn var tekin fyrsta skóflustunga að 155 íbúðum við Móaveg í Grafarvogi. Sú skóflustunga er í frásögur færandi því íbúðirnar verða byggðar af íbúðafélaginu Bjargi sem var nýlega stofnað af verkalýðshreyfingunni. Bjargi er ætlað tryggja tekjulágum einstaklingum og fjölskyldum á vinnumarkaði öruggt og vandað íbúðarhúsnæði í langtímaleigu. Þarna verða tveggja til fimm herbergja íbúðir. Leigufyrirkomulagið verður að danskri fyrirmynd. Á næstu fjórum árum ætlar Bjarg að byggja 1.500 íbúðir. Langflestar þeirra, eða um 1.000, verða í Reykjavík. Lóðum fyrir þá uppbyggingu hefur þegar verið úthlutað, meðal annars í Úlfarsárdal, á Kirkjusandi og í nýrri Vogabyggð.Öruggt húsnæði á viðráðanlegu verði Til samanburðar má geta þess að á sínum tíma voru byggðar 1.250 íbúðir í Breiðholti fyrir láglaunafólk. Samningar þess efnis voru undirritaðir 1965. Uppbyggingu var að mestu lokið 10 árum síðar. Munurinn á uppbyggingunni núna og þá felst meðal annars í því að Bjarg mun byggja víða um borgina. Reynslan hefur kennt okkur að félagsleg blöndun í borgarhverfunum er heppilegra fyrirkomulag en einsleit byggð. Hún hefur líka kennt okkur að það er skynsamlegt að hafa fjölbreytt eigna- og leigufyrirkomulag á húsnæðismarkaði. Til að uppbygging af þessu tagi verði að veruleika þarf verulegt átak og samvinnu íbúðafélaga, sveitarstjórna og ríkisvaldsins. Í húsnæðisstefnu Reykjavíkur er kveðið á um að allir íbúar borgarinnar eigi kost á öruggu húsnæði á viðráðanlegu verði. Til að það markmið náist, segir í stefnunni, er mikilvægt að borgin stuðli að fjölgun leigu- og búseturéttaríbúða og að hún komi að uppbyggingu langtímaleigumarkaðar. Óhætt er að segja að það sé nú allt að ganga eftir. Auk samninganna við verkalýðsfélögin um byggingu 1.000 íbúða í langtímaleigu, hefur borgin lagt mikla áherslu á samvinnu við húsnæðisfélög sem hafa það að stefnumiði að byggja húsnæði fyrir félagsmenn sína á hagstæðum kjörum. Húsnæðisfélög námsmanna eru eitt dæmi og sömuleiðis húsnæðisfélög aldraðra. Einnig húsnæðissamvinnufélagið Búseti. Á vegum þessara félaga er nú þegar verið að byggja hundruð íbúða víðsvegar um borgina. Á næstu misserum munu þær skipta þúsundum. Félagslegt húsnæðiskerfi byggt upp Í orðinu húsnæði felst fyrirheit um öryggi og skjól. Vandinn er sá að húsnæðiskostnaðurinn getur orðið óviðráðanlegur hjá þeim sem eru undir meðaltekjum. Reynslan sýnir að hagnaðardrifin markaðsöfl leysa ekki þann vanda ein og sér. Hún sýnir líka að endurteknar efnahagskreppur og óstöðugir gjaldmiðlar bitna illa á þessum hópum. Það er ástæðan fyrir því að á 20. öldinni settu ríkisstjórnir og sveitarfélög sér húsnæðisstefnu til að tryggja tekjulágu fólki sómasamlegt húsnæði. Kjarni húsnæðisstefnunnar er félagslegt húsnæðiskerfi. Það er freistandi að rifja sögu stefnunnar upp í örfáum orðum til að átta sig betur á samhengi hlutanna. Upphaf félagslega húsnæðiskerfisins má rekja til þess þegar Alþingi samþykkti árið 1929 lög um verkamannabústaði. Lögin voru forsenda þess að hægt var að byggja verkamannabústaðina við Hringbraut. Næsta stóra skrefið hef ég þegar nefnt. Það var stigið í júlí 1965 með samkomulagi viðreisnarstjórnarinnar, ASÍ og Vinnuveitendasambandsins um stórfelldar umbætur í húsnæðismálum láglaunafólks. Breiðholtið verður til. Árið 1989 var húsbréfakerfið tekið upp sem fól meðal annars í sér nýtt niðurgreiðslukerfi lána í formi vaxtabóta. Árið eftir voru svokölluð félagsíbúðalög samþykkt á Alþingi og verkamannabústaðakerfinu breytt í kerfi félagslegra eignaríbúða. Þessi lög, ásamt lögum frá 1988 um kaupleiguíbúðir, leiddu til verulegrar uppsveiflu í byggingu félagslegra íbúða í 7 til 8 ár. Lagabreytingarnar höfðu í för með sér að auk félagslegu eignaríbúðanna, féllu nú nýjar gerðir íbúða að ramma félagslega lánakerfisins: kaupleiguíbúðir, búseturéttaríbúðir og leiguíbúðir sveitarfélaga, svo eitthvað sé nefnt. Óhætt er að segja að Jóhanna Sigurðardóttir, sem varð félagsmálaráðherra 1987, átti stóran þátt í þessum mikilvægu breytingum. Félagslega húsnæðiskerfið lagt niður Það sem svo gerðist virkar næstum ótrúlegt í dag. Ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks lagði félagslega húsnæðiskerfið niður í þremur áföngum, þrátt fyrir harða andstöðu verkalýðsfélaganna og flestra félagasamtaka sem störfuðu á sviði húsnæðismála. Fræg er ræða Jóhönnu Sigurðardóttur á þingi vorið 1998 þegar nýtt húsnæðisfrumvarp var samþykkt. Í lok ræðunnar sagði hún þetta: „Herra forseti. Með atkvæðagreiðslunni sem hér fer fram er innsigluð ósvífnasta og grimmilegasta atlagan sem við höfum séð um áratuga skeið að kjörum fátæks fólks á Íslandi. Þetta er svartur dagur í sögu félagslegrar aðstoðar í húsnæðismálum fátæks fólks á Íslandi sem 40 verkalýðs- og félagasamtök hafa ítrekað mótmælt.“ Árið 2002 var söluhindrunum létt af félagslegum eignaríbúðum og þar með var kerfið í raun búið að vera. Tveimur árum síðar var svokallað viðbótarlánakerfi, sem var sérsniðið að þörfum tekjulágra, lagt niður þegar samþykkt var að 90% lán Íbúðarlánasjóðs stæðu öllum til boða án tillits til tekna umsækjenda. Í Rannsóknarskýrslu Alþingis kemur fram það álit sérfræðings hjá Seðlabankanum að þessi lagabreyting hafi verið með verstu hagstjórnarmistökum. Það kemur líka fram að Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn voru varaðir við afleiðingunum. Þeir létu það sem vind um eyru þjóta. Í dag hafa verkalýðsfélögin verið kölluð aftur að borðinu og eru nú virkir þátttakendur í enduruppbyggingu félagslegs húsnæðiskerfis á Íslandi. Það er vel, við þurfum að byggja húsnæði fyrir alla.Höfundur er borgarfulltrúi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjálmar Sveinsson Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Um daginn var tekin fyrsta skóflustunga að 155 íbúðum við Móaveg í Grafarvogi. Sú skóflustunga er í frásögur færandi því íbúðirnar verða byggðar af íbúðafélaginu Bjargi sem var nýlega stofnað af verkalýðshreyfingunni. Bjargi er ætlað tryggja tekjulágum einstaklingum og fjölskyldum á vinnumarkaði öruggt og vandað íbúðarhúsnæði í langtímaleigu. Þarna verða tveggja til fimm herbergja íbúðir. Leigufyrirkomulagið verður að danskri fyrirmynd. Á næstu fjórum árum ætlar Bjarg að byggja 1.500 íbúðir. Langflestar þeirra, eða um 1.000, verða í Reykjavík. Lóðum fyrir þá uppbyggingu hefur þegar verið úthlutað, meðal annars í Úlfarsárdal, á Kirkjusandi og í nýrri Vogabyggð.Öruggt húsnæði á viðráðanlegu verði Til samanburðar má geta þess að á sínum tíma voru byggðar 1.250 íbúðir í Breiðholti fyrir láglaunafólk. Samningar þess efnis voru undirritaðir 1965. Uppbyggingu var að mestu lokið 10 árum síðar. Munurinn á uppbyggingunni núna og þá felst meðal annars í því að Bjarg mun byggja víða um borgina. Reynslan hefur kennt okkur að félagsleg blöndun í borgarhverfunum er heppilegra fyrirkomulag en einsleit byggð. Hún hefur líka kennt okkur að það er skynsamlegt að hafa fjölbreytt eigna- og leigufyrirkomulag á húsnæðismarkaði. Til að uppbygging af þessu tagi verði að veruleika þarf verulegt átak og samvinnu íbúðafélaga, sveitarstjórna og ríkisvaldsins. Í húsnæðisstefnu Reykjavíkur er kveðið á um að allir íbúar borgarinnar eigi kost á öruggu húsnæði á viðráðanlegu verði. Til að það markmið náist, segir í stefnunni, er mikilvægt að borgin stuðli að fjölgun leigu- og búseturéttaríbúða og að hún komi að uppbyggingu langtímaleigumarkaðar. Óhætt er að segja að það sé nú allt að ganga eftir. Auk samninganna við verkalýðsfélögin um byggingu 1.000 íbúða í langtímaleigu, hefur borgin lagt mikla áherslu á samvinnu við húsnæðisfélög sem hafa það að stefnumiði að byggja húsnæði fyrir félagsmenn sína á hagstæðum kjörum. Húsnæðisfélög námsmanna eru eitt dæmi og sömuleiðis húsnæðisfélög aldraðra. Einnig húsnæðissamvinnufélagið Búseti. Á vegum þessara félaga er nú þegar verið að byggja hundruð íbúða víðsvegar um borgina. Á næstu misserum munu þær skipta þúsundum. Félagslegt húsnæðiskerfi byggt upp Í orðinu húsnæði felst fyrirheit um öryggi og skjól. Vandinn er sá að húsnæðiskostnaðurinn getur orðið óviðráðanlegur hjá þeim sem eru undir meðaltekjum. Reynslan sýnir að hagnaðardrifin markaðsöfl leysa ekki þann vanda ein og sér. Hún sýnir líka að endurteknar efnahagskreppur og óstöðugir gjaldmiðlar bitna illa á þessum hópum. Það er ástæðan fyrir því að á 20. öldinni settu ríkisstjórnir og sveitarfélög sér húsnæðisstefnu til að tryggja tekjulágu fólki sómasamlegt húsnæði. Kjarni húsnæðisstefnunnar er félagslegt húsnæðiskerfi. Það er freistandi að rifja sögu stefnunnar upp í örfáum orðum til að átta sig betur á samhengi hlutanna. Upphaf félagslega húsnæðiskerfisins má rekja til þess þegar Alþingi samþykkti árið 1929 lög um verkamannabústaði. Lögin voru forsenda þess að hægt var að byggja verkamannabústaðina við Hringbraut. Næsta stóra skrefið hef ég þegar nefnt. Það var stigið í júlí 1965 með samkomulagi viðreisnarstjórnarinnar, ASÍ og Vinnuveitendasambandsins um stórfelldar umbætur í húsnæðismálum láglaunafólks. Breiðholtið verður til. Árið 1989 var húsbréfakerfið tekið upp sem fól meðal annars í sér nýtt niðurgreiðslukerfi lána í formi vaxtabóta. Árið eftir voru svokölluð félagsíbúðalög samþykkt á Alþingi og verkamannabústaðakerfinu breytt í kerfi félagslegra eignaríbúða. Þessi lög, ásamt lögum frá 1988 um kaupleiguíbúðir, leiddu til verulegrar uppsveiflu í byggingu félagslegra íbúða í 7 til 8 ár. Lagabreytingarnar höfðu í för með sér að auk félagslegu eignaríbúðanna, féllu nú nýjar gerðir íbúða að ramma félagslega lánakerfisins: kaupleiguíbúðir, búseturéttaríbúðir og leiguíbúðir sveitarfélaga, svo eitthvað sé nefnt. Óhætt er að segja að Jóhanna Sigurðardóttir, sem varð félagsmálaráðherra 1987, átti stóran þátt í þessum mikilvægu breytingum. Félagslega húsnæðiskerfið lagt niður Það sem svo gerðist virkar næstum ótrúlegt í dag. Ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks lagði félagslega húsnæðiskerfið niður í þremur áföngum, þrátt fyrir harða andstöðu verkalýðsfélaganna og flestra félagasamtaka sem störfuðu á sviði húsnæðismála. Fræg er ræða Jóhönnu Sigurðardóttur á þingi vorið 1998 þegar nýtt húsnæðisfrumvarp var samþykkt. Í lok ræðunnar sagði hún þetta: „Herra forseti. Með atkvæðagreiðslunni sem hér fer fram er innsigluð ósvífnasta og grimmilegasta atlagan sem við höfum séð um áratuga skeið að kjörum fátæks fólks á Íslandi. Þetta er svartur dagur í sögu félagslegrar aðstoðar í húsnæðismálum fátæks fólks á Íslandi sem 40 verkalýðs- og félagasamtök hafa ítrekað mótmælt.“ Árið 2002 var söluhindrunum létt af félagslegum eignaríbúðum og þar með var kerfið í raun búið að vera. Tveimur árum síðar var svokallað viðbótarlánakerfi, sem var sérsniðið að þörfum tekjulágra, lagt niður þegar samþykkt var að 90% lán Íbúðarlánasjóðs stæðu öllum til boða án tillits til tekna umsækjenda. Í Rannsóknarskýrslu Alþingis kemur fram það álit sérfræðings hjá Seðlabankanum að þessi lagabreyting hafi verið með verstu hagstjórnarmistökum. Það kemur líka fram að Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn voru varaðir við afleiðingunum. Þeir létu það sem vind um eyru þjóta. Í dag hafa verkalýðsfélögin verið kölluð aftur að borðinu og eru nú virkir þátttakendur í enduruppbyggingu félagslegs húsnæðiskerfis á Íslandi. Það er vel, við þurfum að byggja húsnæði fyrir alla.Höfundur er borgarfulltrúi
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun