Er umræðan um klukkustillingu á villigötum? Gunnlaugur Björnsson skrifar 21. janúar 2019 10:23 Enn á ný er umræða um stillingu klukkunnar áberandi í fjölmiðlum. Forkólfar og sérfræðingar í svefnrannsóknum stíga fram og minna okkur á mikilvægi þess að fá nægan svefn. Það sé ekki bara allra meina bót heldur stuðli að betra mannlífi og bættum samkiptum. Ég er algerlega sammála þessu, maður finnur það á sjálfum sér ef svefninn verður ekki nægur eða óregla kemst á hann t.d. vegna ferðalaga til annarra heimshluta. Við Íslendingar eru annálaðir svefnóreglumenn, drollum langt fram á kvöld, höngum í skjátækjum og förum seint að sofa. Fyrir bragðið erum við oft þurr á manninn, jafnvel viðskotaill. Mér sýnist á gömlum bókum að þessi eiginleiki Íslendinga sé kanski ekki nýtilkominn, sé jafnvel óháður tíma, hugsanlega kominn frá Noregi í árdaga. Nútíminn hefur þó líklega magnað hann upp. Fylgikvillar ónógs svefns geta svo með tímanum breyst í raunverulega líkamlega og andlega kvilla. Það er dýrt fyrir heilbrigðiskerfið og þjóðfélagið í heild ef almenn óregla í svefni og svefnmynstri nær að ganga svo langt. Hvað er til ráða? Jú, breytum bara klukkustillingunni! Það er einföld og ódýr lausn. Læknar allt, líka raunverulega kvilla, líkamlega og andlega. Þessu halda sérfræðingar í svefnrannsóknum gjarna fram og virðast sannfærðir um að þetta sé rétt, segja ‘Rannsóknir sýna að …’. Þeir eru þá yfirleitt að vísa í rannsóknir á afleiðingum svefnskorts, en ekki niðurstöður skipulagðra rannsókna á áhrifum klukkustillingar á líkamlega og andlega heilsu. Mér hefur sjálfum ekki tekist að hafa upp á þannig rannsóknum. Ég tek það fram að ég er hlynntur núverandi stillingu klukkunnar því þannig fást flestar birtustundir á vökutíma fólks og um leið fleiri birtustundir eftir vinnudag, sem var aðalröksemdin fyrir flýtingu klukkunnar á sínum tíma. Það er þeim mun mikilvægara því norðar á jarðarkringlunni sem menn búa. Talsmönnum breyttrar klukkustillingar virtist líka hafa bæst liðsauki árið 2017 þegar Nóbels-verðlaun voru veitt fyrir rannsóknir á samspili dægursveiflu og lífklukku. Birtu- og myrkurbreytingar eru merkilegar þarna og þetta finnst mér mjög áhugarvert og spennandi rannsóknasvið. Verðlaunin voru bara ekki veitt fyrir rannsóknir á áhrifum klukkustillingar á lífklukkuna. Lífklukkan aðlagar sig eftir mætti að þeim birtu- og myrkurskilyrðum sem lífverur búa við. Það er ekki hægt að fjölga birtustundum sólarhringsins í skammdeginu. Hvergi hef ég séð rannsóknir á því að klukkustilling hafi áhrif á framgang eða bata lífsstílssjúkdóma og annarra kvilla. Enda segir heitið allt sem segja þarf. Lífsstílssjúkdómar eru ekki klukkustillingarsjúkdómar. Ég hef heldur ekki heyrt lækni eða lækna taka undir það að breytt stilling klukkunar sé slík töfralausn sem haldið er fram og dugi til þess að lækna nánast allt sem nefnt er í umræðunni. Þvert á móti gera þeir margir alvarlegar athugasemdir við þann málflutning sem þeim finnst jafnvel jaðra við snákaolíusölu. Ég hef fylgst með umræðu um klukkustillinguna í meira en 20 ár og er nógu gamall til að muna eftir ‘hringlinu’ með hana áður en núverandi stilling var fest. Sem betur fer heyrist mér enginn eða allavega fáir mæla með því að sá háttur verði tekinn upp aftur. Talsmenn breyttrar klukku nefna líka að Evrópusambandið stefni að því að fella niður þann sið innan sambandsins, sem gæti orðið nú í vor. Talsmennirnir nefna hins vegar ekki að hverju landi yrði þá frjálst að festa sinn tíma að vild og stefnir í að meirihluti þeirra, jafnvel flest, muni festa sína klukku á sumartíma eins og við höfum gert í hálfa öld. Fréttir herma einnig að breska ríkisstjórnin hafi ákveðið að taka upp flýtta flukku allt árið, hvað sem Brexit líður. Af hverju ætli það sé? Þeir eru greinilega ekki að hugsa um að vinna með því á ónógum svefni og sjúkdómum. Kannski þeir hafi aldrei heyrt talað um klukkustillingu sem orsakavald. Kannski eru þeir búnir að átta sig á því að það er samfélagsgerðin, hraði alls í þjóðfélaginu og lífsstíllinn sem fólk kemur sér upp sem er aðalaorsakavaldurinn. Mér kæmi ekki á óvart þó menn réðust þá fyrst að þeim meinum og finnst raunar augljóst að íslensk stjórnvöld ættu að forgangsraða sínum áherslum í þá átt.Gunnlaugur Björnsson, stjarneðlisfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Klukkan á Íslandi Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Sjá meira
Enn á ný er umræða um stillingu klukkunnar áberandi í fjölmiðlum. Forkólfar og sérfræðingar í svefnrannsóknum stíga fram og minna okkur á mikilvægi þess að fá nægan svefn. Það sé ekki bara allra meina bót heldur stuðli að betra mannlífi og bættum samkiptum. Ég er algerlega sammála þessu, maður finnur það á sjálfum sér ef svefninn verður ekki nægur eða óregla kemst á hann t.d. vegna ferðalaga til annarra heimshluta. Við Íslendingar eru annálaðir svefnóreglumenn, drollum langt fram á kvöld, höngum í skjátækjum og förum seint að sofa. Fyrir bragðið erum við oft þurr á manninn, jafnvel viðskotaill. Mér sýnist á gömlum bókum að þessi eiginleiki Íslendinga sé kanski ekki nýtilkominn, sé jafnvel óháður tíma, hugsanlega kominn frá Noregi í árdaga. Nútíminn hefur þó líklega magnað hann upp. Fylgikvillar ónógs svefns geta svo með tímanum breyst í raunverulega líkamlega og andlega kvilla. Það er dýrt fyrir heilbrigðiskerfið og þjóðfélagið í heild ef almenn óregla í svefni og svefnmynstri nær að ganga svo langt. Hvað er til ráða? Jú, breytum bara klukkustillingunni! Það er einföld og ódýr lausn. Læknar allt, líka raunverulega kvilla, líkamlega og andlega. Þessu halda sérfræðingar í svefnrannsóknum gjarna fram og virðast sannfærðir um að þetta sé rétt, segja ‘Rannsóknir sýna að …’. Þeir eru þá yfirleitt að vísa í rannsóknir á afleiðingum svefnskorts, en ekki niðurstöður skipulagðra rannsókna á áhrifum klukkustillingar á líkamlega og andlega heilsu. Mér hefur sjálfum ekki tekist að hafa upp á þannig rannsóknum. Ég tek það fram að ég er hlynntur núverandi stillingu klukkunnar því þannig fást flestar birtustundir á vökutíma fólks og um leið fleiri birtustundir eftir vinnudag, sem var aðalröksemdin fyrir flýtingu klukkunnar á sínum tíma. Það er þeim mun mikilvægara því norðar á jarðarkringlunni sem menn búa. Talsmönnum breyttrar klukkustillingar virtist líka hafa bæst liðsauki árið 2017 þegar Nóbels-verðlaun voru veitt fyrir rannsóknir á samspili dægursveiflu og lífklukku. Birtu- og myrkurbreytingar eru merkilegar þarna og þetta finnst mér mjög áhugarvert og spennandi rannsóknasvið. Verðlaunin voru bara ekki veitt fyrir rannsóknir á áhrifum klukkustillingar á lífklukkuna. Lífklukkan aðlagar sig eftir mætti að þeim birtu- og myrkurskilyrðum sem lífverur búa við. Það er ekki hægt að fjölga birtustundum sólarhringsins í skammdeginu. Hvergi hef ég séð rannsóknir á því að klukkustilling hafi áhrif á framgang eða bata lífsstílssjúkdóma og annarra kvilla. Enda segir heitið allt sem segja þarf. Lífsstílssjúkdómar eru ekki klukkustillingarsjúkdómar. Ég hef heldur ekki heyrt lækni eða lækna taka undir það að breytt stilling klukkunar sé slík töfralausn sem haldið er fram og dugi til þess að lækna nánast allt sem nefnt er í umræðunni. Þvert á móti gera þeir margir alvarlegar athugasemdir við þann málflutning sem þeim finnst jafnvel jaðra við snákaolíusölu. Ég hef fylgst með umræðu um klukkustillinguna í meira en 20 ár og er nógu gamall til að muna eftir ‘hringlinu’ með hana áður en núverandi stilling var fest. Sem betur fer heyrist mér enginn eða allavega fáir mæla með því að sá háttur verði tekinn upp aftur. Talsmenn breyttrar klukku nefna líka að Evrópusambandið stefni að því að fella niður þann sið innan sambandsins, sem gæti orðið nú í vor. Talsmennirnir nefna hins vegar ekki að hverju landi yrði þá frjálst að festa sinn tíma að vild og stefnir í að meirihluti þeirra, jafnvel flest, muni festa sína klukku á sumartíma eins og við höfum gert í hálfa öld. Fréttir herma einnig að breska ríkisstjórnin hafi ákveðið að taka upp flýtta flukku allt árið, hvað sem Brexit líður. Af hverju ætli það sé? Þeir eru greinilega ekki að hugsa um að vinna með því á ónógum svefni og sjúkdómum. Kannski þeir hafi aldrei heyrt talað um klukkustillingu sem orsakavald. Kannski eru þeir búnir að átta sig á því að það er samfélagsgerðin, hraði alls í þjóðfélaginu og lífsstíllinn sem fólk kemur sér upp sem er aðalaorsakavaldurinn. Mér kæmi ekki á óvart þó menn réðust þá fyrst að þeim meinum og finnst raunar augljóst að íslensk stjórnvöld ættu að forgangsraða sínum áherslum í þá átt.Gunnlaugur Björnsson, stjarneðlisfræðingur
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun