Fiskveiðiauðlindin III – stærsta gjöfin Kristinn H. Gunnarsson skrifar 5. júní 2020 08:00 Á vefnum visir.is hefur staðið yfir umræða um fiskveiðistjórnarkerfið og úthlutun kvótans í upphafi þess 1983. Kvótinn var upphaflega útdeiling á skertum aflamöguleikum. Eðlilegt var að skipta þeim miðað við fortíðina. Útgerðir sem höfðu stofnað til útgjalda og skulda fengu því forgang til kvótans. Fjárfesting í greininni var ekki mikil miðað við aflaverðmæti og það þurfti ekki mörg ár til að borga upp gott skip. Með framsalinu 1991 varð eðlisbreyting. Þá mátti selja veiðiréttinn. Þar sem kvótinn var og er ótímabundinn varð hann verðlagður einvörðungu miðað við mögulegar framtíðatekjur. Fortíðin skipti engu máli við verðmyndunina. Þess vegna átti útgerðin, sem fékk veiðiréttinn í upphafi kvótasetningarinnar 1983, ekkert tilkall til þeirra verðmæta. Hún hafði einfaldlega ekkert greitt fyrir þessi framtíðarverðmæti og fékk þau gefins. Brynjar Níelsson, alþm. telur fráleitt að Samherji hafi verið í þessum hópi og segir að Samherji sé afleitt dæmi um gjafakvóta. Hann skrifar: „Við upphaf kvótakerfisins hófu Samherjamenn útgerð með að kaupa gamlan ryðdall sem þeir gerðu upp með því að skuldsetja sig og fjölskyldurnar upp í rjáfur. Eina aflaheimildin var svokallaður skipstjórakvóti. Þetta var líkara trilluútgerð. Áfram héldu Samherjamenn að skuldsetja sig til að geta aukið við aflaheimildir sínar.“ Þessa söguskýringu Brynjars verður að færa nær staðreyndum málsins. Hið rétta er að vandfundin er útgerð á Íslandi sem hefur fengið stærri gjöf úr hendi stjórnmálamanna að minnsta kosti fram að makríl gjafagerningnum. Margrétin EA – 7.750 m.kr. Í upphafi keyptu þeir Samherjafrændur árið 1983 togarann Guðstein frá Hafnarfirði sem var svo skírð Margrét EA. Veiðireynsla togarans var lítil og kvótinn sem skipið átti að fá árið 1984 var ekki nema 673 tonn, þar af 98 tonn af þorski og 333 tonn af karfa. Þeir undu þessu ekki og sneru sér til stjórnmálamanna, einkum í Sjálfstæðisflokki, til þess að fá þessu breytt. Og þeir fengu meiri kvóta. í febrúar 1984 var kvótinn aukinn í 1769 tonn og mánuði seinna kom til svonefndur skipstjórakvóti og nú var kvótinn kominn í 4.445 tonn, þar af 1.512 tonn af þorski og 1.146 tonn af karfa. Grálúðukvótinn jókst úr 40 tonnum í 1.180 tonn. Kvótinn sem þannig var færður á skipið er sannkallaður gjafakvóti. Það er mikill munur á 673 tonnum og 4.445 tonnum. Meta má aukninguna sem jafngildi 2.500 tonna kvóta af þorski. Miðað við verð á aflahlutdeild í dag má meta þessa gjöf sem 7.750 milljónir króna. Oddeyrin EA 2.500 m.kr. Árið 1986 keypti Samherji raðsmíðaskipið Oddeyrina. Skipið fékk úthlutað kvóta 200 þíg. þótt engin veiðireynsla væri fyrir hendi, auk þess leyfi til rækjuveiða og 500 tonna kvóta þegar rækjan var sett í kvóta ári seinna. En opinber stuðningur við kaup á Oddeyrinni varð meiri. Söluverðið var miklu lægra en smíðaverðið. Til viðbótar fékk Samherji ríflega eftirgjöf af greiðslum fyrir skipið. Samtals má meta þessa fyrirgreiðslu upp á 2.500 milljónir króna á núverandi verðlagi. Þorsteinn EA 500 m.kr. Loks má nefnda togarann Þorstein EA. Hann varð fyrir miklu tjóni 1988 og lá frá þeim tíma við bryggju á Akureyri og var ekki gerður út út framar. Engu að síður fékk hann úthlutað kvóta og hélt honum og ofan á hann svokallaðar sóknarmarksuppbætur. Skip sem ekki veiddi fisk fékk kvóta og taldist vera á sóknarmarki þegar það lá við bryggju. Þetta hafa fáir leikið eftir. Pólitískir ráðamenn fóru mjúkum höndum um þessa óskadrengi kvótakerfisins. Bara uppbótakvótinn er um 500 milljóna króna virði. Þá hefur hinn kvótinn ekki verið reiknaður til verðs. Tíu milljarða króna gjafafé Samanlagt leggur þessi aðstoð við Samherja sig upp á 10,5 milljarða króna. Allt voru þetta ákvarðanir teknar af pólitískum ráðamönnum í því skyni að koma verðmætum til þeirra. Sértækar aðgerðir sem að sjálfsögðu bitnuðu á öðrum. Þetta er stærsta gjöfin hingað til sem hægt er að staðreyna. Þorsteinn Vilhelmsson, þá einn eiganda Samherja sagði fyrir nærri 20 árum í Morgunblaðinu um hugmyndir um byggðakvóta sem ónefndur stjórnmálamaður taldi að ætti að taka upp: „’Eg bið Guð að hjálpa mér ef stjórnmálamenn ætla að fara að úthluta kvóta. Það yrði tómur hringlandaháttur og vitleysa. Stjórnmálamenn geta aldrei úthlutað kvóta nema með skít og skömm.“ Ég held að Brynjar Níelsson hafi engu við þessi ummæli að bæta, en þó má segja að lærdómurinn sé sá að vegleg gjöf getur verið gott vegarnesti fyrir þann sem fær. Höfundur er ritstjóri Bæjarins besta og fyrrverandi þingmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristinn H. Gunnarsson Sjávarútvegur Tengdar fréttir Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12 Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12 Brynjar telur andskota kvótakerfisins vart með öllum mjalla Þingmaður Sjálfstæðisflokksins telur framkomnar hugmyndir um breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu fráleitar. 28. maí 2020 11:08 Mest lesið Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Ef eitthvað væri að marka Bjarna Gunnar Smári Egilsson Skoðun „Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins“ Rakel Hinriksdóttir Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir Skoðun Skólar hafa stigið skrefið með góðum árangri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Á tímamótum: Sameinuðu þjóðirnar í 80 ár Vala Karen Viðarsdóttir,Védís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Borgar sig að vanmeta menntun? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hækkar gjöld á háskólanema Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar Skoðun „Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins“ Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Farsæld barna í fyrirrúmi Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir skrifar Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skólar hafa stigið skrefið með góðum árangri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir skrifar Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson skrifar Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Skoðun 7 símtöl í röð - en ekkert fer í gegn Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Áttaviti í öldrunarþjónustu Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Í skjóli hvíta bjargvættarins Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Að gjamma á stóra grábjörninn getur haft afleiðingar! Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Á vefnum visir.is hefur staðið yfir umræða um fiskveiðistjórnarkerfið og úthlutun kvótans í upphafi þess 1983. Kvótinn var upphaflega útdeiling á skertum aflamöguleikum. Eðlilegt var að skipta þeim miðað við fortíðina. Útgerðir sem höfðu stofnað til útgjalda og skulda fengu því forgang til kvótans. Fjárfesting í greininni var ekki mikil miðað við aflaverðmæti og það þurfti ekki mörg ár til að borga upp gott skip. Með framsalinu 1991 varð eðlisbreyting. Þá mátti selja veiðiréttinn. Þar sem kvótinn var og er ótímabundinn varð hann verðlagður einvörðungu miðað við mögulegar framtíðatekjur. Fortíðin skipti engu máli við verðmyndunina. Þess vegna átti útgerðin, sem fékk veiðiréttinn í upphafi kvótasetningarinnar 1983, ekkert tilkall til þeirra verðmæta. Hún hafði einfaldlega ekkert greitt fyrir þessi framtíðarverðmæti og fékk þau gefins. Brynjar Níelsson, alþm. telur fráleitt að Samherji hafi verið í þessum hópi og segir að Samherji sé afleitt dæmi um gjafakvóta. Hann skrifar: „Við upphaf kvótakerfisins hófu Samherjamenn útgerð með að kaupa gamlan ryðdall sem þeir gerðu upp með því að skuldsetja sig og fjölskyldurnar upp í rjáfur. Eina aflaheimildin var svokallaður skipstjórakvóti. Þetta var líkara trilluútgerð. Áfram héldu Samherjamenn að skuldsetja sig til að geta aukið við aflaheimildir sínar.“ Þessa söguskýringu Brynjars verður að færa nær staðreyndum málsins. Hið rétta er að vandfundin er útgerð á Íslandi sem hefur fengið stærri gjöf úr hendi stjórnmálamanna að minnsta kosti fram að makríl gjafagerningnum. Margrétin EA – 7.750 m.kr. Í upphafi keyptu þeir Samherjafrændur árið 1983 togarann Guðstein frá Hafnarfirði sem var svo skírð Margrét EA. Veiðireynsla togarans var lítil og kvótinn sem skipið átti að fá árið 1984 var ekki nema 673 tonn, þar af 98 tonn af þorski og 333 tonn af karfa. Þeir undu þessu ekki og sneru sér til stjórnmálamanna, einkum í Sjálfstæðisflokki, til þess að fá þessu breytt. Og þeir fengu meiri kvóta. í febrúar 1984 var kvótinn aukinn í 1769 tonn og mánuði seinna kom til svonefndur skipstjórakvóti og nú var kvótinn kominn í 4.445 tonn, þar af 1.512 tonn af þorski og 1.146 tonn af karfa. Grálúðukvótinn jókst úr 40 tonnum í 1.180 tonn. Kvótinn sem þannig var færður á skipið er sannkallaður gjafakvóti. Það er mikill munur á 673 tonnum og 4.445 tonnum. Meta má aukninguna sem jafngildi 2.500 tonna kvóta af þorski. Miðað við verð á aflahlutdeild í dag má meta þessa gjöf sem 7.750 milljónir króna. Oddeyrin EA 2.500 m.kr. Árið 1986 keypti Samherji raðsmíðaskipið Oddeyrina. Skipið fékk úthlutað kvóta 200 þíg. þótt engin veiðireynsla væri fyrir hendi, auk þess leyfi til rækjuveiða og 500 tonna kvóta þegar rækjan var sett í kvóta ári seinna. En opinber stuðningur við kaup á Oddeyrinni varð meiri. Söluverðið var miklu lægra en smíðaverðið. Til viðbótar fékk Samherji ríflega eftirgjöf af greiðslum fyrir skipið. Samtals má meta þessa fyrirgreiðslu upp á 2.500 milljónir króna á núverandi verðlagi. Þorsteinn EA 500 m.kr. Loks má nefnda togarann Þorstein EA. Hann varð fyrir miklu tjóni 1988 og lá frá þeim tíma við bryggju á Akureyri og var ekki gerður út út framar. Engu að síður fékk hann úthlutað kvóta og hélt honum og ofan á hann svokallaðar sóknarmarksuppbætur. Skip sem ekki veiddi fisk fékk kvóta og taldist vera á sóknarmarki þegar það lá við bryggju. Þetta hafa fáir leikið eftir. Pólitískir ráðamenn fóru mjúkum höndum um þessa óskadrengi kvótakerfisins. Bara uppbótakvótinn er um 500 milljóna króna virði. Þá hefur hinn kvótinn ekki verið reiknaður til verðs. Tíu milljarða króna gjafafé Samanlagt leggur þessi aðstoð við Samherja sig upp á 10,5 milljarða króna. Allt voru þetta ákvarðanir teknar af pólitískum ráðamönnum í því skyni að koma verðmætum til þeirra. Sértækar aðgerðir sem að sjálfsögðu bitnuðu á öðrum. Þetta er stærsta gjöfin hingað til sem hægt er að staðreyna. Þorsteinn Vilhelmsson, þá einn eiganda Samherja sagði fyrir nærri 20 árum í Morgunblaðinu um hugmyndir um byggðakvóta sem ónefndur stjórnmálamaður taldi að ætti að taka upp: „’Eg bið Guð að hjálpa mér ef stjórnmálamenn ætla að fara að úthluta kvóta. Það yrði tómur hringlandaháttur og vitleysa. Stjórnmálamenn geta aldrei úthlutað kvóta nema með skít og skömm.“ Ég held að Brynjar Níelsson hafi engu við þessi ummæli að bæta, en þó má segja að lærdómurinn sé sá að vegleg gjöf getur verið gott vegarnesti fyrir þann sem fær. Höfundur er ritstjóri Bæjarins besta og fyrrverandi þingmaður.
Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12
Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12
Brynjar telur andskota kvótakerfisins vart með öllum mjalla Þingmaður Sjálfstæðisflokksins telur framkomnar hugmyndir um breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu fráleitar. 28. maí 2020 11:08
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar
Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun