Að bjóða heiminn velkominn Kári Stefánsson skrifar 8. júní 2020 12:15 Covid-19 faraldurinn hélt á töfrasprota sem breytti öllu sem hann kom við. Tíminn hætti að líða og rann ekki lengur eins og vatnið kalda og djúpa og átti litla samleið með vitund okkar. Stundum leið hann löturhægt og sú eining sem dagatalið mældi sem einn dag tók þrjár aldir og stundum bara brot úr sekúndu; tíminn hagaði sér sem sagt eins og fíkill sem tekur amfetamín eina stundina og róandi lyf hina. Við vissum ekki hvað myndi gerast og vorum hrædd, hrædd um okkar nánustu, hrædd um okkur sjálf og hrædd um land okkar og þjóð. Allt fór samt betur en á horfðist og í fyrstu glímunni lögðum við Covid-19 á mjaðmahykk. En hvað gerist næst? Hvað eigum við að gera næst? Spurningarnar sem eru eldsneyti þess kvíða sem faraldurinn skyldi eftir eru margar og þótt flestar séu einstaklingsbundnar eða persónulegar eru nokkrar þess eðlis að svör við þeim hafa áhrif á okkur öll: 1. Eigum við að opna landið aftur fyrir ferðamönnum þannig að þeir þurfi ekki lengur að dvelja tvær vikur í sóttkví? Auðvitað, vegna þess að vikurnar tvær gera það að verkum að enginn ferðamaður kemur. Þetta er líka nauðsynlegt til þess að geta fengið til landsins sérfræðinga til þess að annast viðhald og viðgerðir á flóknum tækjum, til þess að geta haldið ráðstefnur og tekið þátt í heimsmenningunni eins og við skildum hana fyrir Covid-19. 2. Hvenær eigum við að opna landið aftur? Því fyrr þeim mun betra segja öll rök utan sóttvarnarrökin og kannski segja þau það líka. Ef við opnum snemma má leiða að því rök að ágangur verði minni, vegna þess að fólk um allan heim er enn tregt að ferðast. Það má líka leiða að því rök að ef við opnum snemma verði hundraðshluti þeirra sem eru sýktir af þeim sem vilja koma hærri en ef við biðum lengur. Þótt það líti að vissu leyti út sem þversögn þá er frá sóttvarnarsjónarmiði auðveldara að höndla hlutfallslega marga sýkta í litlum hópi en hlutfallslega fáa í stórum, það er að segja ef menn beita skimun. 3. Eigum við að skima eftir veirunni í fólki sem kemur til landsins? Það er lítill vafi á því að það væri skynsamlegt að skima fyrst eftir að landið er opnað vegna þess að án þess værum við í myrkri, hefðum enga hugmynd um það hversu margir smitaðir og smitandi kæmu inn í landið. 4. Hversu gagnlegt er veiruprófið, hversu næmt er það og hversu nákvæmt? Það er býsna nákvæmt en mætti vera næmara en er þó nægilega næmt til þess að gera okkur kleift að hemja faraldurinn. Sem sagt þetta próf reyndist íslenskri þjóð mjög gagnlegt. 5. Eru miklar líkur á því að inn í landið komi ferðamenn sem voru lasnir af Covid-19 en hefur batnað en eru ennþá jákvæðir á veiruprófinu ? Já það eru töluverðar líkur á því vegna þess að 12% þeirra sem greinast eru enn jákvæðir á veiruprófinu 50 dögum eftir greiningu, þegar það eru hverfandi líkur á því að þeir séu smitandi. Það er hins vegar svo að jákvæða prófið þeirra sem sýktust fyrir löngu er að gjarnan svolítið öðruvísi en hjá þeim sem eru enn smitandi. Og síðan hitt að sóttvarnarlæknir hefur í hyggju að leita eftir mótefnum gegn veirunni í öllum þeim sem reynast jákvæðir á veiruprófinu. Þeir sem eru jákvæðir á veiruprófinu og með mótefni gegn veirunni eru ekki líklegir til þess að smita. 6. Hversu lengi ættum við að skima? Skimunin er hugsuð sem tilraun og á niðurstöðum fyrstu daga eða vikna er líkegt að framhaldið ráðist. Ef engin ferðamaður sem kemur til landsins fyrstu tvær vikurnar eftir opnun reynist hýsa veiruna þá er líklegt að dragi úr skimunargleði. Ef enginn reynist smitaður sem kemur frá Noregi, Danmörku og Þýskalandi væri sá möguleiki fyrir hendi að hætta að skima ferðamenn frá þessum löndum, en halda áfram að skima frá öðrum löndum. Við verðum að nálgast skimunina sem tilraun og vera reiðubúin til þess að læra af niðurstöðunum. Það sem undanfarnar vikur hafa kennt okkur er að við getum hamið útbreiðslu á SARS-CoV-2 veirunni með því að skima eftir henni víða og beita einangrunum og sóttkví. Við höfum sýnt að við getum einangrað tilfelli sem skjóta upp kollinum þótt þau séu nokkur saman og komið í veg fyrir frekari útbreiðslu. Hættan sem hlýst af því að opna landið er ásættanleg vegna þess að við höfum mannskap sem kann til verka og á ég hér ekki bara við þríeykið og þeirra fólk heldur líka ríkisstjórn sem hefur dug og kjark til þess að skilja sóttvarnarvandamál eftir í höndunum á þeim sem vita betur og svo stórkostlegt starfslið Landspítalans. Ég vil líka benda á að þegar prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands og smitsjúkdómalæknir við Landspítalann gagnrýna hugmyndir um opnun landsins eru þau að gegna þeirri skyldu sinni að veita aðhald þeim sem ráða og án slíks aðhalds færum við skemmstu leið til hins neðra. Við eigum þess kost að opna aftur landið okkar stórkostlega fyrir þeim sem hafa vit á því að koma hingað og það sem meira er við getum gert það með bakið beint og sagt við umheiminn að við séum að gera það á upplýstan máta með því að nota þær aðferðir sem gerðu okkur kleift að kæfa faraldurinn ef ekki í fæðingu hans, þá í æsku. Til áréttingar: Skimunarverkefnið er á ábyrgð og forræði sóttvarnarlæknis. Höfundur er forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kári Stefánsson Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson skrifar Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Virkjum lýðræðið Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Sjá meira
Covid-19 faraldurinn hélt á töfrasprota sem breytti öllu sem hann kom við. Tíminn hætti að líða og rann ekki lengur eins og vatnið kalda og djúpa og átti litla samleið með vitund okkar. Stundum leið hann löturhægt og sú eining sem dagatalið mældi sem einn dag tók þrjár aldir og stundum bara brot úr sekúndu; tíminn hagaði sér sem sagt eins og fíkill sem tekur amfetamín eina stundina og róandi lyf hina. Við vissum ekki hvað myndi gerast og vorum hrædd, hrædd um okkar nánustu, hrædd um okkur sjálf og hrædd um land okkar og þjóð. Allt fór samt betur en á horfðist og í fyrstu glímunni lögðum við Covid-19 á mjaðmahykk. En hvað gerist næst? Hvað eigum við að gera næst? Spurningarnar sem eru eldsneyti þess kvíða sem faraldurinn skyldi eftir eru margar og þótt flestar séu einstaklingsbundnar eða persónulegar eru nokkrar þess eðlis að svör við þeim hafa áhrif á okkur öll: 1. Eigum við að opna landið aftur fyrir ferðamönnum þannig að þeir þurfi ekki lengur að dvelja tvær vikur í sóttkví? Auðvitað, vegna þess að vikurnar tvær gera það að verkum að enginn ferðamaður kemur. Þetta er líka nauðsynlegt til þess að geta fengið til landsins sérfræðinga til þess að annast viðhald og viðgerðir á flóknum tækjum, til þess að geta haldið ráðstefnur og tekið þátt í heimsmenningunni eins og við skildum hana fyrir Covid-19. 2. Hvenær eigum við að opna landið aftur? Því fyrr þeim mun betra segja öll rök utan sóttvarnarrökin og kannski segja þau það líka. Ef við opnum snemma má leiða að því rök að ágangur verði minni, vegna þess að fólk um allan heim er enn tregt að ferðast. Það má líka leiða að því rök að ef við opnum snemma verði hundraðshluti þeirra sem eru sýktir af þeim sem vilja koma hærri en ef við biðum lengur. Þótt það líti að vissu leyti út sem þversögn þá er frá sóttvarnarsjónarmiði auðveldara að höndla hlutfallslega marga sýkta í litlum hópi en hlutfallslega fáa í stórum, það er að segja ef menn beita skimun. 3. Eigum við að skima eftir veirunni í fólki sem kemur til landsins? Það er lítill vafi á því að það væri skynsamlegt að skima fyrst eftir að landið er opnað vegna þess að án þess værum við í myrkri, hefðum enga hugmynd um það hversu margir smitaðir og smitandi kæmu inn í landið. 4. Hversu gagnlegt er veiruprófið, hversu næmt er það og hversu nákvæmt? Það er býsna nákvæmt en mætti vera næmara en er þó nægilega næmt til þess að gera okkur kleift að hemja faraldurinn. Sem sagt þetta próf reyndist íslenskri þjóð mjög gagnlegt. 5. Eru miklar líkur á því að inn í landið komi ferðamenn sem voru lasnir af Covid-19 en hefur batnað en eru ennþá jákvæðir á veiruprófinu ? Já það eru töluverðar líkur á því vegna þess að 12% þeirra sem greinast eru enn jákvæðir á veiruprófinu 50 dögum eftir greiningu, þegar það eru hverfandi líkur á því að þeir séu smitandi. Það er hins vegar svo að jákvæða prófið þeirra sem sýktust fyrir löngu er að gjarnan svolítið öðruvísi en hjá þeim sem eru enn smitandi. Og síðan hitt að sóttvarnarlæknir hefur í hyggju að leita eftir mótefnum gegn veirunni í öllum þeim sem reynast jákvæðir á veiruprófinu. Þeir sem eru jákvæðir á veiruprófinu og með mótefni gegn veirunni eru ekki líklegir til þess að smita. 6. Hversu lengi ættum við að skima? Skimunin er hugsuð sem tilraun og á niðurstöðum fyrstu daga eða vikna er líkegt að framhaldið ráðist. Ef engin ferðamaður sem kemur til landsins fyrstu tvær vikurnar eftir opnun reynist hýsa veiruna þá er líklegt að dragi úr skimunargleði. Ef enginn reynist smitaður sem kemur frá Noregi, Danmörku og Þýskalandi væri sá möguleiki fyrir hendi að hætta að skima ferðamenn frá þessum löndum, en halda áfram að skima frá öðrum löndum. Við verðum að nálgast skimunina sem tilraun og vera reiðubúin til þess að læra af niðurstöðunum. Það sem undanfarnar vikur hafa kennt okkur er að við getum hamið útbreiðslu á SARS-CoV-2 veirunni með því að skima eftir henni víða og beita einangrunum og sóttkví. Við höfum sýnt að við getum einangrað tilfelli sem skjóta upp kollinum þótt þau séu nokkur saman og komið í veg fyrir frekari útbreiðslu. Hættan sem hlýst af því að opna landið er ásættanleg vegna þess að við höfum mannskap sem kann til verka og á ég hér ekki bara við þríeykið og þeirra fólk heldur líka ríkisstjórn sem hefur dug og kjark til þess að skilja sóttvarnarvandamál eftir í höndunum á þeim sem vita betur og svo stórkostlegt starfslið Landspítalans. Ég vil líka benda á að þegar prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands og smitsjúkdómalæknir við Landspítalann gagnrýna hugmyndir um opnun landsins eru þau að gegna þeirri skyldu sinni að veita aðhald þeim sem ráða og án slíks aðhalds færum við skemmstu leið til hins neðra. Við eigum þess kost að opna aftur landið okkar stórkostlega fyrir þeim sem hafa vit á því að koma hingað og það sem meira er við getum gert það með bakið beint og sagt við umheiminn að við séum að gera það á upplýstan máta með því að nota þær aðferðir sem gerðu okkur kleift að kæfa faraldurinn ef ekki í fæðingu hans, þá í æsku. Til áréttingar: Skimunarverkefnið er á ábyrgð og forræði sóttvarnarlæknis. Höfundur er forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar.
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar