Fæðingarorlof – barnamál eða vinnumarkaðsaðgerð? Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar 1. desember 2020 07:30 Þar sem ég er áhugasöm um stöðu barnafjölskyldunnar í íslensku samfélagi hef ég fylgst vel með þróun nýja frumvarpsins um fæðingarorlof. Áhugi minn stafar ekki síst af því að ég hef eignast þrjú börn á síðastliðnum sex árum eða frá janúar 2015 til október 2019 og hef því talsverða reynslu af því að taka fæðingarorlof. Þessi reynsla hefur gefið mér innsýn í hugarheim foreldra ungra barna og þarfir þeirra á þessum tíma. Ég tel að nýja frumvarpið skerði frelsi foreldra og sé frekar unnið fyrir vinnumarkaðinn en fjölskyldur. Ég fagna því að fæðingarorlof verði lengt úr 9 í 12 mánuði og er ánægð með að ríkisstjórnin taki svo afgerandi skref fyrir fjölskyldur í landinu. Nýja frumvarpið gefur báðum foreldrum jafnan rétt til fæðingarorlofstöku og þar eru bundnir 6 mánuðir á hvort foreldri með möguleika á að framselja einn mánuð. Ég tel slíka tilhögun of bindandi og á erfitt með að trúa því að svona mikil binding eða kvaðir um skiptingu sé nauðsynleg. Ég tel þetta skerða frelsi foreldra til að ráðstafa sínu orlofi barninu sínu til mestra hagsbóta. Ég tel farsælla fyrir alla aðila að velja leiðina sem Vilhjálmur Árnason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hefur lagt til þar sem hvort foreldrið fær 4 mánuði og geta síðan skipt 4 á milli sín (4-4-4). Eftir mína reynslu að hafa átt þrjú börn á tæpum fimm árum og tekið þrjú fæðingarorlof á síðustu sex árum að þá hefði ég ekki verið tilbúin að fara frá börnunum mínum til vinnu eftir 6 eða 7 mánuði. Að mínu mati hefðu þau heldur ekki verið tilbúin til þess að vera frá mömmu sinni í 8 klst á dag. Ég hef tekið fyrstu 9-10 mánuðina og svo hefur maðurinn minn tekið við af mér. Hann hefur einnig verið í orlofi fyrsta mánuðinn eftir að börnin fæddust. Þetta fyrirkomulag virkar vel fyrir okkur og þetta er það sem við höfum ákveðið í sameiningu. Þetta hefur haft í för með sér tekjutap þar sem ég hef þurft að dreifa mínum 3 mánuðum og okkar sameiginlegu 3 í allt að 9-10 mánuði. Mér finnst það svo dýrmætur tími að ég tel það ekki eftir mér. Það eru hins vegar ekki allir foreldrar sem hafa þetta fjárhagslega val því aðstæður í sumum fjölskyldum bjóða ekki upp á þennan sveigjanleika. Því getur verið að sumar fjölskyldur verði fyrir miklu tekjutapi sem aftur bitnar á börnunum. Sjálfsmynd feðra Ég tel að samfélagið okkar sé komið lengra í jafnrétti en þetta frumvarp gefur í skyn. Í dag þykir það ekki tiltöku mál að feður taki orlof með börnum sínum. Föðurhlutverkið hefur breyst og mótast á síðustu árum og í dag er það hluti af sjálfsmynd feðra að taka fullan þátt í lífi og uppeldi barna sinna. Fæðingarorlof feðra á auðvitað sinn þátt í því en ég tel að það þurfi ekki að ganga lengra með því að auka fastan rétt þeirra. Með þessari skiptingu sem lagt er upp með í frumvarpinu finnst mér einnig verið að gera lítið úr líffræðilegri tengingu móður og barns og þeim tengslum og nánd sem myndast í móðurkviði og á fyrstu mánuðum barnsisns til dæmis í tengslum við brjóstagjöf. Það er gríðarlegt álag að ganga með og fæða barn inn í þennan heim og það tekur mæður mis langan tíma að jafna sig eftir það. Því þarf að gefa mæðrum svigrúm til að ákveða hvenær þær eru tilbúnar að hefja vinnu aftur eftir barnsburð. Er fæðingarorlof vinnumarkaðsaðgerð? Að mínu mati nei – fæðingarorlof er til að stuðla að rétti barna að hljóta ummönnum frá báðum foreldrum á fyrsta ári. Í nýju frumvarpi félags- og barnamálaráðherra sem mótað var af samráðsnefnd sem ráðherra skipaði í eru einungis fulltrúar frá hinu opinbera, ráðuneytum, Vinnumálastofnum og stéttarfélögunum. Sé litið á þessa nefndarskipun er ekki hægt að líta á nýtt frumvarp öðruvísi en sen vinnumarkaðsaðgerð og þá er einungis verið að skoða eina hlið á þessum málaflokki. Ég sakna þess að í samráðsnefndinni sé ekki fulltrúi foreldra (þeir hafa reyndar ekki hagsmunasamtök), ljósmæðra, sálfræðinga og geðlækna sem koma að ummönnum barna og foreldra á fyrstu árum barna. Þá hefðum við getað rætt þetta sem hagsmunamál barnanna okkar. Svo virðist sem aðeins hafi verið skoðaðar rannsóknir sem ýta undir sjónarmið nefndarinnar um að jöfn skipting væri betri. Mikill meirihluti athugasemda í samráðsgáttinni um frumvarpið vildi að frelsi foreldra væri meira. Meðal annars sendi okkar fremsti sálgreinir í tengslamyndum barna og foreldra, Sæunn Kjartansdóttir, inn athugasemd og hefur skrifað greinar þar sem hún segir að það sé börnunum fyrir bestu að foreldrar fái að ráðstafa orlofinu sínu sjálfir. Umboð frá foreldrum eða vinnumarkaðinum? Mér þykir furðulegt að stéttarfélög og samtök kvenna í atvinnulífinu séu að fagna þessu nýja frumvarpi fyrir hönd sinna félagsmanna. Er verið að fagna þessu í umboði félagsmanna eða atvinnurekenda? Sú umræða hefur alveg farið framhjá mér að mæður séu að biðja um að komast fyrr að vinna frá ungabarni sínu. Líklega vegna þess að sú umræða hefur ekki átt sér stað. Frekar hafa mæður jafnt sem feður verið að kalla eftir fleiri mánuðum með börnum sínum. Ég er bæði aðili að BHM og FKA og hef ekki orðið vör við umræðu þeirra við sitt félagsfólk um fæðingarorlof. Ef það eykur eða viðheldur ójafnrétti kynjanna að foreldar taki langt orlof er þá ekki frekar eitthvað að vinnumarkaðskerfinu? Gætu stéttarfélög, félag kvenna í atvinnurekstri og Samtök Iðnaðarins til dæmis unnið að því að að uppræta það innan frá en ekki með því að hvetja hið opinbera til að þvinga fólk til að taka fæðingarorlof innan ramma þessara nýju laga? Þessi sömu hagsmunaaðilar gætu einnig tekið sig saman og gert atvinnu umhverfið á Íslandi fjölskylduvænna í heild sinni því. Það er því þannig að uppeldi og tengsl við báða foreldra er ekki einskorðað við fyrstu 12 mánuðina. Það eru líka allir 216 mánuðurnir (18 ár) sem skipta gríðarlegu máli. Fjölskyldan – minnsti og mikilvægasti vinnustaðurinn Fjölskylda er eining og foreldar eru framkvæmdarstjórar yfir sínu heimili. Foreldar sjá um börnin sín, vernda þau, ala þau upp eftir sínum gildum og eru þeirra málsvarar í samfélaginu. Hvernig eiga þeir að uppfylla þær skyldur ef stjórnvöld skerða svona frelsið til að ákveða sjálf hvernig haga eigi fyrstu 12 mánuðum í lífi barns. Fjölskyldur eru eins mismunandi og þær eru margar og því þykir mér slæmt að verið sé að reyna að steypa þeim öllum í sama mót. Að ofansögðu má ljóst vera að rökin fyrir því að endurskoða þurfi þetta frumvarp eru mörg og hafa snertifleti við ólíka þætti sem ég tel varða allt samfélagið, ekki bara ungar fjölskyldur og börn heldur samélagið allt. Ég treysti því að Velferðanefnd sem hefur frumvarpið núna til umræðu stefni til sín fleiri sérfræðingum í málefnum barna og að frumvarpið komi til baka með breyttum áherslum þar sem foreldrar fá meira frelsi til að ráðstafa fæðingarorlofinu. Treystum foreldrum og leyfum þeim að ráða! Höfundur er þriggja barna móðir með mikla reynslu af fæðingarorlof og umönnun sinna eigin barna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fæðingarorlof Félagsmál Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Þar sem ég er áhugasöm um stöðu barnafjölskyldunnar í íslensku samfélagi hef ég fylgst vel með þróun nýja frumvarpsins um fæðingarorlof. Áhugi minn stafar ekki síst af því að ég hef eignast þrjú börn á síðastliðnum sex árum eða frá janúar 2015 til október 2019 og hef því talsverða reynslu af því að taka fæðingarorlof. Þessi reynsla hefur gefið mér innsýn í hugarheim foreldra ungra barna og þarfir þeirra á þessum tíma. Ég tel að nýja frumvarpið skerði frelsi foreldra og sé frekar unnið fyrir vinnumarkaðinn en fjölskyldur. Ég fagna því að fæðingarorlof verði lengt úr 9 í 12 mánuði og er ánægð með að ríkisstjórnin taki svo afgerandi skref fyrir fjölskyldur í landinu. Nýja frumvarpið gefur báðum foreldrum jafnan rétt til fæðingarorlofstöku og þar eru bundnir 6 mánuðir á hvort foreldri með möguleika á að framselja einn mánuð. Ég tel slíka tilhögun of bindandi og á erfitt með að trúa því að svona mikil binding eða kvaðir um skiptingu sé nauðsynleg. Ég tel þetta skerða frelsi foreldra til að ráðstafa sínu orlofi barninu sínu til mestra hagsbóta. Ég tel farsælla fyrir alla aðila að velja leiðina sem Vilhjálmur Árnason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hefur lagt til þar sem hvort foreldrið fær 4 mánuði og geta síðan skipt 4 á milli sín (4-4-4). Eftir mína reynslu að hafa átt þrjú börn á tæpum fimm árum og tekið þrjú fæðingarorlof á síðustu sex árum að þá hefði ég ekki verið tilbúin að fara frá börnunum mínum til vinnu eftir 6 eða 7 mánuði. Að mínu mati hefðu þau heldur ekki verið tilbúin til þess að vera frá mömmu sinni í 8 klst á dag. Ég hef tekið fyrstu 9-10 mánuðina og svo hefur maðurinn minn tekið við af mér. Hann hefur einnig verið í orlofi fyrsta mánuðinn eftir að börnin fæddust. Þetta fyrirkomulag virkar vel fyrir okkur og þetta er það sem við höfum ákveðið í sameiningu. Þetta hefur haft í för með sér tekjutap þar sem ég hef þurft að dreifa mínum 3 mánuðum og okkar sameiginlegu 3 í allt að 9-10 mánuði. Mér finnst það svo dýrmætur tími að ég tel það ekki eftir mér. Það eru hins vegar ekki allir foreldrar sem hafa þetta fjárhagslega val því aðstæður í sumum fjölskyldum bjóða ekki upp á þennan sveigjanleika. Því getur verið að sumar fjölskyldur verði fyrir miklu tekjutapi sem aftur bitnar á börnunum. Sjálfsmynd feðra Ég tel að samfélagið okkar sé komið lengra í jafnrétti en þetta frumvarp gefur í skyn. Í dag þykir það ekki tiltöku mál að feður taki orlof með börnum sínum. Föðurhlutverkið hefur breyst og mótast á síðustu árum og í dag er það hluti af sjálfsmynd feðra að taka fullan þátt í lífi og uppeldi barna sinna. Fæðingarorlof feðra á auðvitað sinn þátt í því en ég tel að það þurfi ekki að ganga lengra með því að auka fastan rétt þeirra. Með þessari skiptingu sem lagt er upp með í frumvarpinu finnst mér einnig verið að gera lítið úr líffræðilegri tengingu móður og barns og þeim tengslum og nánd sem myndast í móðurkviði og á fyrstu mánuðum barnsisns til dæmis í tengslum við brjóstagjöf. Það er gríðarlegt álag að ganga með og fæða barn inn í þennan heim og það tekur mæður mis langan tíma að jafna sig eftir það. Því þarf að gefa mæðrum svigrúm til að ákveða hvenær þær eru tilbúnar að hefja vinnu aftur eftir barnsburð. Er fæðingarorlof vinnumarkaðsaðgerð? Að mínu mati nei – fæðingarorlof er til að stuðla að rétti barna að hljóta ummönnum frá báðum foreldrum á fyrsta ári. Í nýju frumvarpi félags- og barnamálaráðherra sem mótað var af samráðsnefnd sem ráðherra skipaði í eru einungis fulltrúar frá hinu opinbera, ráðuneytum, Vinnumálastofnum og stéttarfélögunum. Sé litið á þessa nefndarskipun er ekki hægt að líta á nýtt frumvarp öðruvísi en sen vinnumarkaðsaðgerð og þá er einungis verið að skoða eina hlið á þessum málaflokki. Ég sakna þess að í samráðsnefndinni sé ekki fulltrúi foreldra (þeir hafa reyndar ekki hagsmunasamtök), ljósmæðra, sálfræðinga og geðlækna sem koma að ummönnum barna og foreldra á fyrstu árum barna. Þá hefðum við getað rætt þetta sem hagsmunamál barnanna okkar. Svo virðist sem aðeins hafi verið skoðaðar rannsóknir sem ýta undir sjónarmið nefndarinnar um að jöfn skipting væri betri. Mikill meirihluti athugasemda í samráðsgáttinni um frumvarpið vildi að frelsi foreldra væri meira. Meðal annars sendi okkar fremsti sálgreinir í tengslamyndum barna og foreldra, Sæunn Kjartansdóttir, inn athugasemd og hefur skrifað greinar þar sem hún segir að það sé börnunum fyrir bestu að foreldrar fái að ráðstafa orlofinu sínu sjálfir. Umboð frá foreldrum eða vinnumarkaðinum? Mér þykir furðulegt að stéttarfélög og samtök kvenna í atvinnulífinu séu að fagna þessu nýja frumvarpi fyrir hönd sinna félagsmanna. Er verið að fagna þessu í umboði félagsmanna eða atvinnurekenda? Sú umræða hefur alveg farið framhjá mér að mæður séu að biðja um að komast fyrr að vinna frá ungabarni sínu. Líklega vegna þess að sú umræða hefur ekki átt sér stað. Frekar hafa mæður jafnt sem feður verið að kalla eftir fleiri mánuðum með börnum sínum. Ég er bæði aðili að BHM og FKA og hef ekki orðið vör við umræðu þeirra við sitt félagsfólk um fæðingarorlof. Ef það eykur eða viðheldur ójafnrétti kynjanna að foreldar taki langt orlof er þá ekki frekar eitthvað að vinnumarkaðskerfinu? Gætu stéttarfélög, félag kvenna í atvinnurekstri og Samtök Iðnaðarins til dæmis unnið að því að að uppræta það innan frá en ekki með því að hvetja hið opinbera til að þvinga fólk til að taka fæðingarorlof innan ramma þessara nýju laga? Þessi sömu hagsmunaaðilar gætu einnig tekið sig saman og gert atvinnu umhverfið á Íslandi fjölskylduvænna í heild sinni því. Það er því þannig að uppeldi og tengsl við báða foreldra er ekki einskorðað við fyrstu 12 mánuðina. Það eru líka allir 216 mánuðurnir (18 ár) sem skipta gríðarlegu máli. Fjölskyldan – minnsti og mikilvægasti vinnustaðurinn Fjölskylda er eining og foreldar eru framkvæmdarstjórar yfir sínu heimili. Foreldar sjá um börnin sín, vernda þau, ala þau upp eftir sínum gildum og eru þeirra málsvarar í samfélaginu. Hvernig eiga þeir að uppfylla þær skyldur ef stjórnvöld skerða svona frelsið til að ákveða sjálf hvernig haga eigi fyrstu 12 mánuðum í lífi barns. Fjölskyldur eru eins mismunandi og þær eru margar og því þykir mér slæmt að verið sé að reyna að steypa þeim öllum í sama mót. Að ofansögðu má ljóst vera að rökin fyrir því að endurskoða þurfi þetta frumvarp eru mörg og hafa snertifleti við ólíka þætti sem ég tel varða allt samfélagið, ekki bara ungar fjölskyldur og börn heldur samélagið allt. Ég treysti því að Velferðanefnd sem hefur frumvarpið núna til umræðu stefni til sín fleiri sérfræðingum í málefnum barna og að frumvarpið komi til baka með breyttum áherslum þar sem foreldrar fá meira frelsi til að ráðstafa fæðingarorlofinu. Treystum foreldrum og leyfum þeim að ráða! Höfundur er þriggja barna móðir með mikla reynslu af fæðingarorlof og umönnun sinna eigin barna.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun