„Öppdeit“ Jón Ármann Steinsson skrifar 6. mars 2021 08:00 Fyrst bið ég forláts á ísl-enskuslettunni hér í fyrirsögninni en ástkæra ylhýra móðurmálið bauð ekki upp á orð með þeim hughrifunum sem ég var að leita að. Með þessu „öppdeiti“ vildi ég reifa það sem hefur gerst frá því Vísir birti grein um sama mál með fyrirsögninni „Hvílir Geirfinnur hér“. Enn er óljóst hvort sú langsótta kenning um Geirfinn standist skoðun og því skauta ég framhjá þeim möguleika hér og kem mér beint að efninu: Í maímánuði 1980 kom lík í humartroll Hásteins ÁR-8 sem var á veiðum við Vestmannaeyjar. Svona líkfundur var ekki einsdæmi. Á sjöunda og áttunda áratugnum fórust tugir sjómanna við Ísland og margir fundust aldrei. Þá hurfu menn sporlaust uppi á landi líka en almenningsálitið virtist stjórna viðbrögðum lögreglu hverju sinni: Ég minni á Geirfinnsmálið þar sem lögreglan leitaði þrotlaust í hraungjótum, húsagörðum, kjöllurum og meira að segja í kirkjugörðum að líkum Geirfinns og Guðmundar. Ekkert fannst og enn er leitað og spekúlerað. Silfurskreytt belti Fyrir austan fjall var lögreglan ekki óvön að taka á móti líkamspörtum úr sjó. Þegar Hásteinn kom til hafnar á Stokkseyri þennan maídag beið Selfosslögreglan á kæjanum og beinin voru tekin í hús. Eitt vakti sérstaka athygli lögreglunnar og það atriði virtist ráða úrslitum um framhaldið. Líkið var með svart leðurbelti skreytt sleginni silfurmynt og stjörnum, og með hringlaga sylgju sem var eftirlíking af einhverskonar hurðalömum. Lögreglan dró þá ályktun að hér væri sennilega um útlending að ræða enda myndi enginn íslendingur klæða sig svona. Þeirra orð, ekki mín. Rannsókn málsins var þar með komin með ásættanlega niðurstöðu - skrifuð var skýrsla, gefið út dánarvottorð, skýrslan og dánarvottorð sett í möppu og mappan upp í hillu. Næsta mál, takk... Vel á minnst, næsta mál. Nokkrum vikum fyrir líkfundinn, á sumardaginn fyrsta 1980, hafði vélbáturinn Jökultindur farist í blíðskaparveðri við Vestmannaeyjar og með honum þrír menn. Það var talið að skipverjar hefðu fest trollið í hraunbotni og ekki getað kúplað spilinu lausu í tæka tíð sem hafi dregið bátinn niður. Lík skipstjórans fannst nokkrum dögum síðar en hinna tveggja var saknað og er enn. Þetta voru tvítugir strákar og það skrítna er að ég þekkti þá báða. Tréstika númer 6 sýnir hvar óþekkti sjómaðurinn hvílir í kirkjugarðinum á Stokkseyri.Jón Ármann Steinsson Tvö óskyld mál? Lögreglan í Vestmannaeyjum var með skipsskaðann á sinni könnu en lögreglan á Selfossi með líkfundinn. Gat verið að þessi tvö embætti hafi ekki borið saman bækur sínar hvort þessir tveir atburðir væru tengdir? Það skildu einungis 3 vikur á milli atburðanna og örfáar sjómílur. Það er einnig undarlegt að hvergi kom nein frétt um líkfundinn, hvorki í blöðum né á ljósvakamiðlum. Mögulega hefði almenningur þá bent lögreglunni á að þarna gætu verið einhver tengsl í milli. Í október 1980, fimm mánuðum eftir líkfundinn, bankar lögreglustjórinn á Selfossi uppá hjá sóknarprestinum á Stokkseyri. Lögreglustjóri hélt á krukku merktri Líkbrennslu Fossvogskirkjugarðs og réttir presti: „Þetta er útlendingurinn sem Hásteinn fékk í trollið í vor. Viltu vera svo vænn að koma honum fyrir í garðinum við tækifæri.“ Presturinn tekur við krukkunni, lögreglustjóri kveður og fer. Tvær jarðarfarir Í nóvembermánuði 1980 sitja tveir tíu ára strákpollar á kirkjugarðsvegg og horfa á prestinn lesa ritningavers yfir leirkrukku syðst í garðinum. Þessi óvenjulega athöfn varð pollunum ógleymanleg enda kærkomin tilbreyting í viðburðasnauðu hversdagslífinu. Þeir vissu ekki á þeim tíma hvað eða hvern var verið að jarða – bara einhverja krukku. Nokkru síðar kom lögreglustjórinn aftur til prestsins, í þetta sinn með fótlegg. „Viltu vera svo vænn að jarða‘ann þennan þegar færi gefst.“ Prestur lagði fótlegginn niður meðfram kistu þá um vorið en ég hef ekki fundið áhorfendur að þeirri jarðarför. Þá fylgdi ekki sögunni hvort þetta hafi verið fótleggur sem hafði gleymst í fyrrnefndri líkbrennslu eða nýtt mál. Þessi samskipti lögreglustjóra og prests kunna að hljóma undarlega en á þessum árum var þetta bara svona. En hver var hann? Óþekkti sjómaðurinn hvílir enn í kirkjugarðinum á Stokkseyri. Ég fann gröfina eftir leiðbeiningum annars strákpollans sem er í dag fimmtugur sjómaður. Af því ég þekkti ekki staðhætti voru þær svona; „Taktu þér stöðu á kirkjutröppunum með bakið í kirkjudyrnar, gakktu í beina línu í átt að sjónum, stoppaðu við kirkjugarðsvegginn, taktu fjögur skref afturábak og líttu niður til hægri. Þar er tréstika og undir henni er grafið duftkerið.“ DNA rannsókn verður aldrei gerð úr þessu af líkið var brennt. Verið er að kanna fyrrnefndar möppur frá Selfosslögreglunni í Þjóðskjalasafninu ef þar skyldi leynast lykillinn að gátunni. Þegar frekari upplýsingar liggja fyrir mun ég birta þær hér og ljósmynd af beltinu ef leyfi fæst. Vonandi verður þannig hægt að ljúka þessari sögu með góðum endi... Höfundur starfar við nýsköpun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árborg Guðmundar- og Geirfinnsmálin Mest lesið Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman Skoðun Stjórnmálaklækir og hræsni Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir Skoðun Þetta er ekki tölfræði, heldu líf fólks Sandra B. Franks Skoðun Skoðun Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar Skoðun Lýðræði og samfélagsmiðlar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Þetta er ekki tölfræði, heldu líf fólks Sandra B. Franks skrifar Skoðun Stjórnmálaklækir og hræsni Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Samfélag sem stendur saman Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Sjá meira
Fyrst bið ég forláts á ísl-enskuslettunni hér í fyrirsögninni en ástkæra ylhýra móðurmálið bauð ekki upp á orð með þeim hughrifunum sem ég var að leita að. Með þessu „öppdeiti“ vildi ég reifa það sem hefur gerst frá því Vísir birti grein um sama mál með fyrirsögninni „Hvílir Geirfinnur hér“. Enn er óljóst hvort sú langsótta kenning um Geirfinn standist skoðun og því skauta ég framhjá þeim möguleika hér og kem mér beint að efninu: Í maímánuði 1980 kom lík í humartroll Hásteins ÁR-8 sem var á veiðum við Vestmannaeyjar. Svona líkfundur var ekki einsdæmi. Á sjöunda og áttunda áratugnum fórust tugir sjómanna við Ísland og margir fundust aldrei. Þá hurfu menn sporlaust uppi á landi líka en almenningsálitið virtist stjórna viðbrögðum lögreglu hverju sinni: Ég minni á Geirfinnsmálið þar sem lögreglan leitaði þrotlaust í hraungjótum, húsagörðum, kjöllurum og meira að segja í kirkjugörðum að líkum Geirfinns og Guðmundar. Ekkert fannst og enn er leitað og spekúlerað. Silfurskreytt belti Fyrir austan fjall var lögreglan ekki óvön að taka á móti líkamspörtum úr sjó. Þegar Hásteinn kom til hafnar á Stokkseyri þennan maídag beið Selfosslögreglan á kæjanum og beinin voru tekin í hús. Eitt vakti sérstaka athygli lögreglunnar og það atriði virtist ráða úrslitum um framhaldið. Líkið var með svart leðurbelti skreytt sleginni silfurmynt og stjörnum, og með hringlaga sylgju sem var eftirlíking af einhverskonar hurðalömum. Lögreglan dró þá ályktun að hér væri sennilega um útlending að ræða enda myndi enginn íslendingur klæða sig svona. Þeirra orð, ekki mín. Rannsókn málsins var þar með komin með ásættanlega niðurstöðu - skrifuð var skýrsla, gefið út dánarvottorð, skýrslan og dánarvottorð sett í möppu og mappan upp í hillu. Næsta mál, takk... Vel á minnst, næsta mál. Nokkrum vikum fyrir líkfundinn, á sumardaginn fyrsta 1980, hafði vélbáturinn Jökultindur farist í blíðskaparveðri við Vestmannaeyjar og með honum þrír menn. Það var talið að skipverjar hefðu fest trollið í hraunbotni og ekki getað kúplað spilinu lausu í tæka tíð sem hafi dregið bátinn niður. Lík skipstjórans fannst nokkrum dögum síðar en hinna tveggja var saknað og er enn. Þetta voru tvítugir strákar og það skrítna er að ég þekkti þá báða. Tréstika númer 6 sýnir hvar óþekkti sjómaðurinn hvílir í kirkjugarðinum á Stokkseyri.Jón Ármann Steinsson Tvö óskyld mál? Lögreglan í Vestmannaeyjum var með skipsskaðann á sinni könnu en lögreglan á Selfossi með líkfundinn. Gat verið að þessi tvö embætti hafi ekki borið saman bækur sínar hvort þessir tveir atburðir væru tengdir? Það skildu einungis 3 vikur á milli atburðanna og örfáar sjómílur. Það er einnig undarlegt að hvergi kom nein frétt um líkfundinn, hvorki í blöðum né á ljósvakamiðlum. Mögulega hefði almenningur þá bent lögreglunni á að þarna gætu verið einhver tengsl í milli. Í október 1980, fimm mánuðum eftir líkfundinn, bankar lögreglustjórinn á Selfossi uppá hjá sóknarprestinum á Stokkseyri. Lögreglustjóri hélt á krukku merktri Líkbrennslu Fossvogskirkjugarðs og réttir presti: „Þetta er útlendingurinn sem Hásteinn fékk í trollið í vor. Viltu vera svo vænn að koma honum fyrir í garðinum við tækifæri.“ Presturinn tekur við krukkunni, lögreglustjóri kveður og fer. Tvær jarðarfarir Í nóvembermánuði 1980 sitja tveir tíu ára strákpollar á kirkjugarðsvegg og horfa á prestinn lesa ritningavers yfir leirkrukku syðst í garðinum. Þessi óvenjulega athöfn varð pollunum ógleymanleg enda kærkomin tilbreyting í viðburðasnauðu hversdagslífinu. Þeir vissu ekki á þeim tíma hvað eða hvern var verið að jarða – bara einhverja krukku. Nokkru síðar kom lögreglustjórinn aftur til prestsins, í þetta sinn með fótlegg. „Viltu vera svo vænn að jarða‘ann þennan þegar færi gefst.“ Prestur lagði fótlegginn niður meðfram kistu þá um vorið en ég hef ekki fundið áhorfendur að þeirri jarðarför. Þá fylgdi ekki sögunni hvort þetta hafi verið fótleggur sem hafði gleymst í fyrrnefndri líkbrennslu eða nýtt mál. Þessi samskipti lögreglustjóra og prests kunna að hljóma undarlega en á þessum árum var þetta bara svona. En hver var hann? Óþekkti sjómaðurinn hvílir enn í kirkjugarðinum á Stokkseyri. Ég fann gröfina eftir leiðbeiningum annars strákpollans sem er í dag fimmtugur sjómaður. Af því ég þekkti ekki staðhætti voru þær svona; „Taktu þér stöðu á kirkjutröppunum með bakið í kirkjudyrnar, gakktu í beina línu í átt að sjónum, stoppaðu við kirkjugarðsvegginn, taktu fjögur skref afturábak og líttu niður til hægri. Þar er tréstika og undir henni er grafið duftkerið.“ DNA rannsókn verður aldrei gerð úr þessu af líkið var brennt. Verið er að kanna fyrrnefndar möppur frá Selfosslögreglunni í Þjóðskjalasafninu ef þar skyldi leynast lykillinn að gátunni. Þegar frekari upplýsingar liggja fyrir mun ég birta þær hér og ljósmynd af beltinu ef leyfi fæst. Vonandi verður þannig hægt að ljúka þessari sögu með góðum endi... Höfundur starfar við nýsköpun.
Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar
Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun