Fögnum stafrænni byltingu hins opinbera Baldur Kristjánsson skrifar 10. júní 2021 06:00 Öll eigum við sögur af samskiptum sem við höfum átt við opinberar stofnanir og sveitarfélög, í þeim tilgangi að sækja þjónustu eða réttindi. Þjónustunálgunin hingað til hjá mörgum þeirra hefur verið eyðublöð á pappír, símtöl á símatíma, fyrirspurnir um stöðu mála í tölvupósti, og flakk á milli bæjarfélaga til að safna fylgigögnum. Í umhverfi þar sem við erum öll nettengd og rafræn skilríki og undirritanir eru fullgild lagalega er ljóst að hægt er að gera mun betur, og undanfarin misseri hefur hljóðlát bylting hafist í formi stafrænnar umbreytingar hins opinbera. Með sjálfsafgreiðslu á netinu er dregið úr veseni til muna hjá einstaklingum og fyrirtækjum. Þjónustan verður einfaldari og hægt er að fylgjast með framvindu mála og eiga samskipti hvar og hvenær sem er. Dæmi um stafræna afgreiðslu hjá hinu opinbera sem við tökum sem sjálfsögðum hlut í dag eru skil á gögnum til Skattsins, tilkynning um eigendaskipti á ökutæki til Samgöngustofu og tilkynning um breytt lögheimili til Þjóðskrár. Við erum öll betur sett að þurfa ekki að gera okkur sérstaka ferð á dagvinnutíma til að sinna þessum erindum og fæst okkar myndu vilja fara til baka til fyrri tíma. Horft til framtíðar eftir hægfara þróun Ísland hefur engu að síður verið eftirbátur annarra vestrænna ríkja í stafrænni opinberri þjónustu. Það sama á við ef við berum opinbera aðila á Íslandi saman við einkageirann, þar sem t.d. bankar, flugfélög og verslanir hafa markvisst verið að færa þjónustuna á netið. Hjá opinberum aðilum eru enn hátt í þrjú þúsund þjónustur sem hefjast með eyðublaði á pappírsmiðuðu formi og reiða sig að miklu leyti á handinnslátt, fylgigögn frá umsækjanda og samskipti á opnunartíma stofnana. Þetta hitti margar stofnanir illa fyrir í heimsfaraldrinum, og sumar þeirra hafa reyndar sýnt mikla hugvitssemi og tekið óvænt stökk inn í framtíðina á ýmsa vegu þegar fyrirtæki og stofnanir neyddust til að loka fyrir heimsóknir viðskiptavina. Það er því skiljanlegt að ríkisstjórnin, Reykjavíkurborg og önnur sveitarfélög leggi mikla áherslu á að fjárfesta í víðtækri stafrænni umbreytingu á opinberri þjónustu. Ríkið jók framlög til stafrænna verkefna um 2,3 milljarða á þessu ári í gegnum verkefnastofu um Stafrænt Ísland, og Reykjavíkurborg ætlar að hraða umbreytingu á allri þjónustu og afgreiðslu á næstu þremur árum með 10 milljarða framlagi. Samband íslenskra sveitarfélaga er sömuleiðis að blása til sóknar í stafrænni þróun. Ávinningur fyrir allt samfélagið En hver er ávinningur notenda opinberrar þjónustu og samfélagsins alls af öllum þessum fjárútlátum? Það má nefna fimm atriði í því sambandi: Stafræn þjónusta er aðgengileg allan sólarhringinn. Ekki þarf lengur að reiða sig á opnunar- og símatíma stofnana sem hentar ekki öllum. Stafræn þjónusta er óháð staðsetningu. Stafræn afgreiðsla ásamt möguleika á fjarsamtölum gerir þjónustu stofnana sem eru eingöngu með starfsstöð á einum stað á landinu mun aðgengilegri fyrir landið allt, og er því stórt byggðamál. Stafrænar lausnir spara pappír og prentkostnað og flytja stafræn gögn með öruggum hætti á milli stofnana, í stað þess að áþreifanleg gögn ferðist með fólki milli hverfa og bæjarfélaga með tilheyrandi sóun og mengun. Stafræn umbreyting er því umhverfismál. Stafræn þjónusta felur oftast í sér endurhugsun á þjónustunni almennt. Það gerir þjónustu sem á að vera opin öllum óháð þjóðfélagsstöðu einfaldari og aðgengilegri. Með því að huga jafnframt af metnaði að vefaðgengismálum er þjónustan gerð aðgengilegri en hún var áður fyrir t.d. sjónskerta, hreyfihamlaða eða fólk af erlendum uppruna. Sá hópur sem á erfiðast með að nota tölvur (t.d. eldra fólk) getur áfram sótt þjónustuna eftir eldri leiðum. Þannig nýtist umbreytingin öllum og er stórt aðgengis- og jafnréttismál. Stafræn umbreyting snýst um að spara handtök og sjálfvirknivæða hluta af afgreiðsluferlum stofnana samhliða því að færa þjónustuna út á netið. Hún skilar því hagræðingu sem er hægt að nýta til að stytta biðlista, leiðbeina betur fólki sem þarf leiðbeiningar og fara betur með skattfé. Til að ofangreindur ávinningur skili sér hratt og að fullu er nauðsynlegt að opinberar stofnanir og sveitarfélög byggi upp kunnáttu til að umbreyta þjónustunni í þágu notenda og til að sjá og forgangsraða stafrænum tækifærum. Reynslan sýnir einnig að það getur stuðlað að góðum árangri að nýta til fulls þá þekkingu, kunnáttu og reynslu sem þegar býr í skapandi tæknifyrirtækjum á Íslandi og víðar - með markvissum útboðum, sem gefa hinu opinbera aðgang að vönduðum vinnubrögðum og stafrænum lausnum á heimsmælikvarða. En fyrir öllu er að mikilvægi fjárfestingar í stafrænni umbreytingu hins opinbera er nú viðurkennt hjá ríki og sveitarfélögum, þvert á stjórnmálaflokka. Því ber að fagna! Höfundur starfar við þróun stafrænnar þjónustu hjá Kolibri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stjórnsýsla Íslenska á tækniöld Tækni Stafræn þróun Mest lesið Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Öll eigum við sögur af samskiptum sem við höfum átt við opinberar stofnanir og sveitarfélög, í þeim tilgangi að sækja þjónustu eða réttindi. Þjónustunálgunin hingað til hjá mörgum þeirra hefur verið eyðublöð á pappír, símtöl á símatíma, fyrirspurnir um stöðu mála í tölvupósti, og flakk á milli bæjarfélaga til að safna fylgigögnum. Í umhverfi þar sem við erum öll nettengd og rafræn skilríki og undirritanir eru fullgild lagalega er ljóst að hægt er að gera mun betur, og undanfarin misseri hefur hljóðlát bylting hafist í formi stafrænnar umbreytingar hins opinbera. Með sjálfsafgreiðslu á netinu er dregið úr veseni til muna hjá einstaklingum og fyrirtækjum. Þjónustan verður einfaldari og hægt er að fylgjast með framvindu mála og eiga samskipti hvar og hvenær sem er. Dæmi um stafræna afgreiðslu hjá hinu opinbera sem við tökum sem sjálfsögðum hlut í dag eru skil á gögnum til Skattsins, tilkynning um eigendaskipti á ökutæki til Samgöngustofu og tilkynning um breytt lögheimili til Þjóðskrár. Við erum öll betur sett að þurfa ekki að gera okkur sérstaka ferð á dagvinnutíma til að sinna þessum erindum og fæst okkar myndu vilja fara til baka til fyrri tíma. Horft til framtíðar eftir hægfara þróun Ísland hefur engu að síður verið eftirbátur annarra vestrænna ríkja í stafrænni opinberri þjónustu. Það sama á við ef við berum opinbera aðila á Íslandi saman við einkageirann, þar sem t.d. bankar, flugfélög og verslanir hafa markvisst verið að færa þjónustuna á netið. Hjá opinberum aðilum eru enn hátt í þrjú þúsund þjónustur sem hefjast með eyðublaði á pappírsmiðuðu formi og reiða sig að miklu leyti á handinnslátt, fylgigögn frá umsækjanda og samskipti á opnunartíma stofnana. Þetta hitti margar stofnanir illa fyrir í heimsfaraldrinum, og sumar þeirra hafa reyndar sýnt mikla hugvitssemi og tekið óvænt stökk inn í framtíðina á ýmsa vegu þegar fyrirtæki og stofnanir neyddust til að loka fyrir heimsóknir viðskiptavina. Það er því skiljanlegt að ríkisstjórnin, Reykjavíkurborg og önnur sveitarfélög leggi mikla áherslu á að fjárfesta í víðtækri stafrænni umbreytingu á opinberri þjónustu. Ríkið jók framlög til stafrænna verkefna um 2,3 milljarða á þessu ári í gegnum verkefnastofu um Stafrænt Ísland, og Reykjavíkurborg ætlar að hraða umbreytingu á allri þjónustu og afgreiðslu á næstu þremur árum með 10 milljarða framlagi. Samband íslenskra sveitarfélaga er sömuleiðis að blása til sóknar í stafrænni þróun. Ávinningur fyrir allt samfélagið En hver er ávinningur notenda opinberrar þjónustu og samfélagsins alls af öllum þessum fjárútlátum? Það má nefna fimm atriði í því sambandi: Stafræn þjónusta er aðgengileg allan sólarhringinn. Ekki þarf lengur að reiða sig á opnunar- og símatíma stofnana sem hentar ekki öllum. Stafræn þjónusta er óháð staðsetningu. Stafræn afgreiðsla ásamt möguleika á fjarsamtölum gerir þjónustu stofnana sem eru eingöngu með starfsstöð á einum stað á landinu mun aðgengilegri fyrir landið allt, og er því stórt byggðamál. Stafrænar lausnir spara pappír og prentkostnað og flytja stafræn gögn með öruggum hætti á milli stofnana, í stað þess að áþreifanleg gögn ferðist með fólki milli hverfa og bæjarfélaga með tilheyrandi sóun og mengun. Stafræn umbreyting er því umhverfismál. Stafræn þjónusta felur oftast í sér endurhugsun á þjónustunni almennt. Það gerir þjónustu sem á að vera opin öllum óháð þjóðfélagsstöðu einfaldari og aðgengilegri. Með því að huga jafnframt af metnaði að vefaðgengismálum er þjónustan gerð aðgengilegri en hún var áður fyrir t.d. sjónskerta, hreyfihamlaða eða fólk af erlendum uppruna. Sá hópur sem á erfiðast með að nota tölvur (t.d. eldra fólk) getur áfram sótt þjónustuna eftir eldri leiðum. Þannig nýtist umbreytingin öllum og er stórt aðgengis- og jafnréttismál. Stafræn umbreyting snýst um að spara handtök og sjálfvirknivæða hluta af afgreiðsluferlum stofnana samhliða því að færa þjónustuna út á netið. Hún skilar því hagræðingu sem er hægt að nýta til að stytta biðlista, leiðbeina betur fólki sem þarf leiðbeiningar og fara betur með skattfé. Til að ofangreindur ávinningur skili sér hratt og að fullu er nauðsynlegt að opinberar stofnanir og sveitarfélög byggi upp kunnáttu til að umbreyta þjónustunni í þágu notenda og til að sjá og forgangsraða stafrænum tækifærum. Reynslan sýnir einnig að það getur stuðlað að góðum árangri að nýta til fulls þá þekkingu, kunnáttu og reynslu sem þegar býr í skapandi tæknifyrirtækjum á Íslandi og víðar - með markvissum útboðum, sem gefa hinu opinbera aðgang að vönduðum vinnubrögðum og stafrænum lausnum á heimsmælikvarða. En fyrir öllu er að mikilvægi fjárfestingar í stafrænni umbreytingu hins opinbera er nú viðurkennt hjá ríki og sveitarfélögum, þvert á stjórnmálaflokka. Því ber að fagna! Höfundur starfar við þróun stafrænnar þjónustu hjá Kolibri.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun