Þegar neyðin er stærst er mannúðin mest Gísli Rafn Ólafsson skrifar 6. mars 2022 13:31 Þessa dagana fyllumst við öll máttleysi og vanmátt þegar við sjáum hinar skelfilegu hörmungar sem dynja yfir í Úkraínu. Það er okkur eðlislægt að finna til með fólki í neyð. Í huga okkar koma upp spurningar eins og “hvað ef þetta væri ég?” og “hvað get ég gert?”. Fyrir okkur sem hafa unnið við mannúðarstörf í áratugi, þá þekkjum við vel þessar spurningar, því þær eru drifkrafturinn fyrir því erfiða starfi sem á sér stað í kjölfar mikilla hörmunga. Neyðin inni í Úkraínu Við höfum öll séð skelfilegar myndir af íbúum borga Úkraínu, þar sem þau hýrast í kjöllurum og neðanjarðarbyrgjum til þess að flýja sprengjuregn rússneska hersins. Þó svo að þau séu í skjóli frá sprengjunum, þá er matur og lyf nú orðið af skornum skammti á helstu átakasvæðunum og því miður virðist það að takmarka flæði mats og lyfja vera hluti af hernaðaráætlun Rússa. Það að sinna mannúðarstarfi á átakasvæðum er ekki á færi hvers sem er. Þó eru sérhæfðar hjálparstofnanir, eins og Alþjóðaráð Rauða Krossins (ICRC) sem beinlínis hafa það hlutverk, samkvæmt Genfarsáttmálanum, að sinna almenning þar sem átök geysa. Það var því ánægjulegt að sjá það að strax í upphafi stríðsins veittu íslensk stjórnvöld 50 milljóna króna styrk til Alþjóðaráðsins. Hluti af framlögum fyrirtækja og einstaklinga til Rauða kross Íslands fer einnig til Alþjóðaráðsins og verkefna þeirra innan Úkraínu. Fjölmargar aðrar hjálparstofnanir eins og Barnaheill og SOS Barnaþorp hafa einnig verið virk í Úkraínu í mörg ár og eru því að starfa mjög virkt á þeim svæðum sem þau hafa unnið á undanfarin ár. Búast má við að stríðið muni hafa mjög alvarleg andleg áhrif á börn í Úkraínu og auka fjölda munaðarlausra barna þar í landi og því munu verkefni þessara hjálparstofnanna einungis aukast á næstu vikum, mánuðum og árum. Stofnanir Sameinuðu Þjóðanna, svo sem UNICEF og UN Women, hafa einnig starfað við uppbyggingarstarf í Úkraínu um árabil, en eru nú búin að breyta sínum verkefnum yfir í neyðaraðstoð á svæðinu. Eins og í öllum átökum, þá eru það börn og konur sem verða verst úti og því mikilvægt að málsvarar þeirra séu sterkir. Þegar kemur að því að styðja við neyðaraðstoð af þessu tagi, þá er besta leiðin sú að gefa peninga til þeirra hjálparstofnanna sem þar vinna. Það að senda búnað eða vörur langa leið teppir einungis upp flutningsleiðir og nær sjaldnast alla leið til þeirra sem mest þurfa á aðstoð að halda. Það að hoppa upp í næstu flugvél og gerast sjálfboðaliði á átakasvæðum gerir sjaldnast mikið gagn, því það þarf mikla reynslu og kunnáttu til þess að starfa við jafn erfiðar aðstæður. Þannig að, viljir þú leggja þína hönd á plóginn til að styðja við hjálparstarf innan Úkraínu og ef þú hefur möguleika á að leggja fram pening, þá er styrkur til einhverra þeirra hjálparstofnanna sem nefndar eru hér að ofan góð hugmynd. Neyðin í nágrannalöndum Úkraínu Milljónir manna eru á flótta í Úkraínu og nú þegar hafa ein og hálf milljón manns, aðallega konur og börn flúið til þeirra landa sem landamæri eiga við Úkraínu. Þau sem eiga ættingja og vini innan Evrópu halda áfram landleiðina, en hundruðir þúsunda eru í flóttamannabúðum sem reistar hafa verið í skyndi til þess að taka á móti þessum gífurlega fjölda. Löndin sem fólkið flýr til eru mis vel stödd til þess að takast á við þennan stærsta fjölda flóttamanna í Evrópu frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar. Hjálparstofnanir, alls staðar að úr heiminum, flykkjast nú til þessara landa að aðstoða stjórnvöld í að takast á við þessa skelfilegu neyð. En það eru ekki einungis hjálparsamtök og stjórnvöld sem styðja við fólkið á flótta. Í öllum þessum löndum er samfélagið allt að vinna saman í því að aðstoða. Fólk opnar upp heimili sín, veitingastaðir elda ofan í flóttafólk og fyrirtæki og einstaklingar gefa fólkinu vörur og þjónustu, enda koma flestir varla með neitt með sér yfir landamærin, nema kannski eina tösku. Rauði kross þessara landa, er mjög virkur í þessu hjálparstarfi og nýtur þar stuðnings frá Alþjóðasambandi Rauða krossins (IFRC), en öll landssamtök Rauða kross félaga (t.d. Rauði kross Íslands) eru meðlimir í því. Flóttamannstofnun Sameinuðu Þjóðanna (UNHCR) sér um samhæfingu aðgerða í samvinnu við stjórnvöld í hverju landi fyrir sig. Hún sér einnig um að aðstoða flóttafólk sem óskar eftir því að komast áfram til ákveðinna landa sem hafa boðið flóttamönnum frá Úkraínu að koma áfram. Neyðin kemur til Íslands Nú þegar hafa tæplega hundrað Úkraníubúar flúið til Íslands í leit að skjóli frá stríðinu í Úkraínu. Við megum búast við að sá fjöldi aukist hratt á næstu dögum og vikum og alls ekki fjarri lagi að nokkrar þúsundir manna leyti hingað til lands á næstu vikum og mánuðum, allt eftir því hversu lengi stríðsátök halda áfram í Úkraínu. Árið 1973 tókumst við Íslendingar á við það geysistóra verkefni að tryggja um fimm þúsund Vestmanneyingum sem voru að flýja eldgosið í Heimaey húsnæði og stuðning. Rétt eins og í öllum öðrum krísum sem dunið hafa yfir Íslendinga í gegnum aldirnar, þá stóðum við saman öll sem eitt og fundum leiðir til þess að tryggja þeim sem flúðu gosið þá aðstoð sem þurfti að veita þeim. Nú stöndum við Íslendingar frammi fyrir því stóra verkefni að taka á móti þúsundum Úkraínubúa á flótta. Árið 1973 fengu margir Vestmannaeyingar skjól og aðstoð frá ættingjum sínum og setti það ekki eins mikið álag á að útvega húsaskjól eins og nú, þegar fæst þeirra sem hingað koma hafa nokkur tengsl við landið. Þetta er einnig mun meiri fjöldi en við erum vön að taka á móti, bæði sem kvótaflóttafólk eða hælisleitendur. Það er því ekki hægt að treysta einungis á þær lausnir sem hingað til hafa virkað. Við þurfum að hugsa út fyrir boxið og finna lausnir í sameiningu. Rétt eins og í þeim löndum sem eiga landamæri að Úkraínu og eru að taka á móti tugum þúsunda nýrra flóttamanna á dag, þá þarf allt samfélagið að standa saman í því að leysa þá stærstu samfélagsáskorun sem við höfum staðið frammi fyrir um áratuga skeið. Þetta er verkefni sem ríki og sveitarfélög geta ekki leyst ein og sér. Við þurfum að virkja almenning, félagasamtök, fyrirtæki og stofnanir í að vinna saman. Þegar kemur að því að útvega flóttafólkinu húsaskjól, þá þurfum við að hugsa út fyrir boxið. Við þurfum að finna mannsæmandi lausnir þar sem allir þeir sem það geta leggja húsnæðislausnir í “púkkið”. Þetta húsnæði þarf jafnvel að standsetja og í ýmsum tilfellum getur vantað í það húsgögn og ýmis búsáhöld. Þarna geta einstaklingar og fyrirtæki einnig lagt sitt af mörkum, bæði hvað varðar búnað og sjálfboðavinnu. Það að veita flóttafólkinu húsaskjól er bara fyrsta skrefið. Við þurfum öll að vinna saman í því að taka vel utan um þetta fólk á flótta. Við þurfum að aðstoða það við að komast inn í íslenskt samfélag. Við þurfum að styðja við bakið á þeim á þessu erfiðu tímum í framandi landi. Við þurfum að fá börnin okkar til þess að taka vel á móti nýjum nemendum frá framandi landi. Við þurfum að vinna saman sem ein þjóð í því að sýna að hjarta okkar slær með Úkraínubúum. Slava Ukraini! Höfundur er þingmaður Pírata og fyrrum hjálparstarfsmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Innrás Rússa í Úkraínu Flóttamenn Mest lesið Halldór 16.08.2025 Halldór Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson Skoðun Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Byggjum undir velferð með nýjum verkfærum Sara Dögg Svanhildardóttir Skoðun Fimm ár í feluleik Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun Ég frétti af konu Gunnhildur Sveinsdóttir Skoðun Velferð fyrir alla í Garðabæ Sara Dögg Svanhildardóttir Skoðun Þetta þarftu að vita: 12 atriði Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar Skoðun Hið landlæga fúsk Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þetta þarftu að vita: 12 atriði Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Ég frétti af konu Gunnhildur Sveinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur ESB-sinna leiðréttar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Eineltið endaði með örkumlun Davíð Bergmann skrifar Skoðun Akademísk kurteisi á tímum þjóðarmorðs Finnur Ulf Dellsén skrifar Skoðun Við megum ekki tapa leiknum utan vallar Eysteinn Pétur Lárusson skrifar Skoðun Börnin heyra bara sprengjugnýinn Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gagnslausa fólkið Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar Skoðun Allt mun fara vel Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Normið á ekki síðasta orðið Katrín Íris Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ég er eins og ég er, hvernig á ég að vera eitthvað annað? Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Við lifum á tíma fasisma Una Margrét Jónsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hinir miklu lýðræðissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kolefnishlutleysi eftir 15 ár? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir skrifar Skoðun Gleði eða ógleði? Haraldur Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Tískuorð eða sjálfsögð réttindi? Vigdís Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrann og illkvittnu einkaaðilarnir Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Áttatíu ár frá Hírósíma og Nagasakí Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er einhver hissa á fúskinu? Magnús Guðmundsson skrifar Sjá meira
Þessa dagana fyllumst við öll máttleysi og vanmátt þegar við sjáum hinar skelfilegu hörmungar sem dynja yfir í Úkraínu. Það er okkur eðlislægt að finna til með fólki í neyð. Í huga okkar koma upp spurningar eins og “hvað ef þetta væri ég?” og “hvað get ég gert?”. Fyrir okkur sem hafa unnið við mannúðarstörf í áratugi, þá þekkjum við vel þessar spurningar, því þær eru drifkrafturinn fyrir því erfiða starfi sem á sér stað í kjölfar mikilla hörmunga. Neyðin inni í Úkraínu Við höfum öll séð skelfilegar myndir af íbúum borga Úkraínu, þar sem þau hýrast í kjöllurum og neðanjarðarbyrgjum til þess að flýja sprengjuregn rússneska hersins. Þó svo að þau séu í skjóli frá sprengjunum, þá er matur og lyf nú orðið af skornum skammti á helstu átakasvæðunum og því miður virðist það að takmarka flæði mats og lyfja vera hluti af hernaðaráætlun Rússa. Það að sinna mannúðarstarfi á átakasvæðum er ekki á færi hvers sem er. Þó eru sérhæfðar hjálparstofnanir, eins og Alþjóðaráð Rauða Krossins (ICRC) sem beinlínis hafa það hlutverk, samkvæmt Genfarsáttmálanum, að sinna almenning þar sem átök geysa. Það var því ánægjulegt að sjá það að strax í upphafi stríðsins veittu íslensk stjórnvöld 50 milljóna króna styrk til Alþjóðaráðsins. Hluti af framlögum fyrirtækja og einstaklinga til Rauða kross Íslands fer einnig til Alþjóðaráðsins og verkefna þeirra innan Úkraínu. Fjölmargar aðrar hjálparstofnanir eins og Barnaheill og SOS Barnaþorp hafa einnig verið virk í Úkraínu í mörg ár og eru því að starfa mjög virkt á þeim svæðum sem þau hafa unnið á undanfarin ár. Búast má við að stríðið muni hafa mjög alvarleg andleg áhrif á börn í Úkraínu og auka fjölda munaðarlausra barna þar í landi og því munu verkefni þessara hjálparstofnanna einungis aukast á næstu vikum, mánuðum og árum. Stofnanir Sameinuðu Þjóðanna, svo sem UNICEF og UN Women, hafa einnig starfað við uppbyggingarstarf í Úkraínu um árabil, en eru nú búin að breyta sínum verkefnum yfir í neyðaraðstoð á svæðinu. Eins og í öllum átökum, þá eru það börn og konur sem verða verst úti og því mikilvægt að málsvarar þeirra séu sterkir. Þegar kemur að því að styðja við neyðaraðstoð af þessu tagi, þá er besta leiðin sú að gefa peninga til þeirra hjálparstofnanna sem þar vinna. Það að senda búnað eða vörur langa leið teppir einungis upp flutningsleiðir og nær sjaldnast alla leið til þeirra sem mest þurfa á aðstoð að halda. Það að hoppa upp í næstu flugvél og gerast sjálfboðaliði á átakasvæðum gerir sjaldnast mikið gagn, því það þarf mikla reynslu og kunnáttu til þess að starfa við jafn erfiðar aðstæður. Þannig að, viljir þú leggja þína hönd á plóginn til að styðja við hjálparstarf innan Úkraínu og ef þú hefur möguleika á að leggja fram pening, þá er styrkur til einhverra þeirra hjálparstofnanna sem nefndar eru hér að ofan góð hugmynd. Neyðin í nágrannalöndum Úkraínu Milljónir manna eru á flótta í Úkraínu og nú þegar hafa ein og hálf milljón manns, aðallega konur og börn flúið til þeirra landa sem landamæri eiga við Úkraínu. Þau sem eiga ættingja og vini innan Evrópu halda áfram landleiðina, en hundruðir þúsunda eru í flóttamannabúðum sem reistar hafa verið í skyndi til þess að taka á móti þessum gífurlega fjölda. Löndin sem fólkið flýr til eru mis vel stödd til þess að takast á við þennan stærsta fjölda flóttamanna í Evrópu frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar. Hjálparstofnanir, alls staðar að úr heiminum, flykkjast nú til þessara landa að aðstoða stjórnvöld í að takast á við þessa skelfilegu neyð. En það eru ekki einungis hjálparsamtök og stjórnvöld sem styðja við fólkið á flótta. Í öllum þessum löndum er samfélagið allt að vinna saman í því að aðstoða. Fólk opnar upp heimili sín, veitingastaðir elda ofan í flóttafólk og fyrirtæki og einstaklingar gefa fólkinu vörur og þjónustu, enda koma flestir varla með neitt með sér yfir landamærin, nema kannski eina tösku. Rauði kross þessara landa, er mjög virkur í þessu hjálparstarfi og nýtur þar stuðnings frá Alþjóðasambandi Rauða krossins (IFRC), en öll landssamtök Rauða kross félaga (t.d. Rauði kross Íslands) eru meðlimir í því. Flóttamannstofnun Sameinuðu Þjóðanna (UNHCR) sér um samhæfingu aðgerða í samvinnu við stjórnvöld í hverju landi fyrir sig. Hún sér einnig um að aðstoða flóttafólk sem óskar eftir því að komast áfram til ákveðinna landa sem hafa boðið flóttamönnum frá Úkraínu að koma áfram. Neyðin kemur til Íslands Nú þegar hafa tæplega hundrað Úkraníubúar flúið til Íslands í leit að skjóli frá stríðinu í Úkraínu. Við megum búast við að sá fjöldi aukist hratt á næstu dögum og vikum og alls ekki fjarri lagi að nokkrar þúsundir manna leyti hingað til lands á næstu vikum og mánuðum, allt eftir því hversu lengi stríðsátök halda áfram í Úkraínu. Árið 1973 tókumst við Íslendingar á við það geysistóra verkefni að tryggja um fimm þúsund Vestmanneyingum sem voru að flýja eldgosið í Heimaey húsnæði og stuðning. Rétt eins og í öllum öðrum krísum sem dunið hafa yfir Íslendinga í gegnum aldirnar, þá stóðum við saman öll sem eitt og fundum leiðir til þess að tryggja þeim sem flúðu gosið þá aðstoð sem þurfti að veita þeim. Nú stöndum við Íslendingar frammi fyrir því stóra verkefni að taka á móti þúsundum Úkraínubúa á flótta. Árið 1973 fengu margir Vestmannaeyingar skjól og aðstoð frá ættingjum sínum og setti það ekki eins mikið álag á að útvega húsaskjól eins og nú, þegar fæst þeirra sem hingað koma hafa nokkur tengsl við landið. Þetta er einnig mun meiri fjöldi en við erum vön að taka á móti, bæði sem kvótaflóttafólk eða hælisleitendur. Það er því ekki hægt að treysta einungis á þær lausnir sem hingað til hafa virkað. Við þurfum að hugsa út fyrir boxið og finna lausnir í sameiningu. Rétt eins og í þeim löndum sem eiga landamæri að Úkraínu og eru að taka á móti tugum þúsunda nýrra flóttamanna á dag, þá þarf allt samfélagið að standa saman í því að leysa þá stærstu samfélagsáskorun sem við höfum staðið frammi fyrir um áratuga skeið. Þetta er verkefni sem ríki og sveitarfélög geta ekki leyst ein og sér. Við þurfum að virkja almenning, félagasamtök, fyrirtæki og stofnanir í að vinna saman. Þegar kemur að því að útvega flóttafólkinu húsaskjól, þá þurfum við að hugsa út fyrir boxið. Við þurfum að finna mannsæmandi lausnir þar sem allir þeir sem það geta leggja húsnæðislausnir í “púkkið”. Þetta húsnæði þarf jafnvel að standsetja og í ýmsum tilfellum getur vantað í það húsgögn og ýmis búsáhöld. Þarna geta einstaklingar og fyrirtæki einnig lagt sitt af mörkum, bæði hvað varðar búnað og sjálfboðavinnu. Það að veita flóttafólkinu húsaskjól er bara fyrsta skrefið. Við þurfum öll að vinna saman í því að taka vel utan um þetta fólk á flótta. Við þurfum að aðstoða það við að komast inn í íslenskt samfélag. Við þurfum að styðja við bakið á þeim á þessu erfiðu tímum í framandi landi. Við þurfum að fá börnin okkar til þess að taka vel á móti nýjum nemendum frá framandi landi. Við þurfum að vinna saman sem ein þjóð í því að sýna að hjarta okkar slær með Úkraínubúum. Slava Ukraini! Höfundur er þingmaður Pírata og fyrrum hjálparstarfsmaður.
Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun
Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar
Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar
Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar
Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar
Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun